examenstof politiek 4.2

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

De punten bij 4.2 gaan over:

Dat je kan uitleggen op welke wijze overheidsbeleid tot stand komt, de invloed van de Europese Unie daarin aangeven/herkennen en noemen/herkennen hoe Europese besluiten tot stand komen.

4.2.1 De kandidaat kent/weet de namen en taken van de actoren en hun rol in het politieke besluitvormingsproces, voor het landelijk bestuursniveau.

Dus dan bedoelen ze bijvoorbeeld:

• Minister, regering, kabinet, lijsttrekker, coalitie, oppositie, fractie, ministerpresident, parlement, senaat.
• Je weet hoe een besluit tot stand komt. 

Dit kan je dus allemaal vinden in examenstof 4.1 

4.2.2 De kandidaat kent/weet de namen en taken van de actoren op het gemeentelijke bestuursniveau en hun rol in het politieke besluitvormingsproces:

Er is een gekozen gemeenteraad (de volksvertegenwoordiging) en er is een dagelijks bestuur. Dat wordt gevormd door het college van burgemeester en wethouders

(college van B en W). Ook op gemeentelijk niveau moet het dagelijks bestuur de goedkeuring hebben van de meerderheid van de volksvertegenwoordiging. Daarom vindt ook in gemeenten coalitievorming plaats. De wethouders worden door de

gemeenteraad voorgedragen. 

De gemeenteraad is dus de volksvertegenwoordiging en is het hoofd van de gemeente. 

De gemeenteraad wordt

door de inwoners van de gemeente gekozen. 

Als volksvertegenwoordigers van de gemeente neemt de gemeenteraad besluiten over gemeentelijk beleid en controleren

ze het college van B en W.

De burgemeester wordt door de Kroon (koning) benoemd. De burgemeester hoort boven de partijen te staan. De burgemeester is de voorzitter van zowel het college als de gemeenteraad. 

De burgemeester is verantwoordelijk voor handhaving van de

openbare orde, voor veiligheid in de gemeente en representeert de gemeente.

verdere taken

Er is een driehoeksoverleg tussen de burgemeester, officier van justitie en de politie over de aanpak van criminaliteit. De burgemeester is belast met de handhaving van de openbare orde

De taken van de gemeente zijn onder meer: 

-het bijhouden wie er in een gemeente woont

- heffen van lokale belastingen

-uitgeven van officiële documenten

-uitgeven van uitkeringen

-aanleggen van straten fietsroutes, voetpaden 

-het maken van bestemmingsplannen.

4.2.3 De kandidaat kent/weet de volgende kenmerken, functies en rollen van politieke partijen:

Kenmerken:

 Politieke partijen zijn verenigingen die zich bezighouden met het inrichten van de

samenleving als geheel.

 Politieke partijen doen mee aan verkiezingen.

 Politieke partijen proberen politieke macht te verwerven om hun doelen te realiseren.

Functies:

 Politieke partijen formuleren partij- en verkiezingsprogramma’s om hun ideeën onder

de aandacht van burgers te brengen.

 Politieke partijen wegen verschillende belangen tegen elkaar af.

belang

het voordeel dat je ergens bij hebt

regeerakkoord

De mate van invloed van een politieke partij is (onder meer) afhankelijk van haar deelname aan het dagelijks bestuur. 

Wanneer dit het geval is zijn zij medeverantwoordelijk voor het opstellen van een regeerakkoord/collegeakkoord. 

regeerakkoord

Hierin staan de plannen voor het regeringsbeleid voor de komende jaren.

coalitie en oppositie

Wanneer een politieke partij deelneemt aan het dagelijks bestuur spreken we van een coalitiepartij 

Wanneer zij niet deelneemt aan het dagelijks bestuur spreken we van een oppositiepartij.

dagelijks bestuur

het kabinet (dus ministers en staatssecretarissen)

4.2.4 De kandidaat kent/weet de rol van ambtenaren in de politieke besluitvorming:

Ambtenaren zijn werknemers in dienst van de overheid, bijvoorbeeld: beleidsmakers, leraren, politieagenten, defensiepersoneel, etc.

Ambtenaren vallen onder de politieke verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur (dus minister/staatssecretaris is verantwoordelijk), maar wanneer na verkiezingen het dagelijks bestuur verandert (er dus een nieuw kabinet komt), blijven de ambtenaren vaak zitten.

Beleidsambtenaren hebben vanwege onderstaande kenmerken een grote invloed op het opstellen en uitvoeren van besluiten.

 ze hebben vaak specialistische kennis;

 ze spelen een grote rol in het voorbereiden van wetsvoorstellen;

 ze spelen een grote rol bij het uitvoeren van wet- en regelgeving.

4.2.5 De kandidaat kan de functies die de media spelen in een democratie noemen, herkennen, beschrijven en toepassen. 

Een democratie kan niet zonder goed functionerende vrije media. Media vervullen namelijk een aantal functies die van belang zijn voor een democratie.

Informatiefunctie: via media worden burgers geïnformeerd over overheidsbeleid over

zaken die zich afspelen in de politiek en de maatschappij. Dat is belangrijk, omdat

burgers op basis daarvan hun mening kunnen vormen.

Controle- of waakhondfunctie: media zelf stellen politieke en maatschappelijke

misstanden aan de kaak en kunnen kritisch onderzoek naar het uitgevoerde (of

beloofde) beleid van de overheid doen. Ze worden daarom ook wel de waakhond van

de democratie genoemd.

Agendafunctie: via vrije pluriforme media kunnen allerlei actoren proberen de

publieke (en soms daarmee ook de politieke) agenda te beïnvloeden.

4.2.6 De kandidaat kan de fasen in het proces van politieke besluitvorming noemen, herkennen, beschrijven en toepassen:

Vanaf het moment dat een bepaald onderwerp door politici wordt besproken in de volksvertegenwoordiging, of tijdens een vergadering met het dagelijks bestuur, staat dat onderwerp op de politieke agenda.

4.2.6.1 Fase 1 Agendavorming:

Het uiten van wensen die leven in de maatschappij, met als doel die op de politieke agenda te krijgen.

Burgers, organisaties, pressie- en belangengroepen proberen hun wensen en verlangens op de politieke agenda te krijgen. 

Het succes van hun pogingen hangt onder meer af van

het kunnen mobiliseren van de publieke opinie.

Fase 1 is afgerond als de wensen en verlangens op de politieke agenda staan.

4.2.6.2 Fase 2 Beleidsvoorbereiding:

Vergelijken of afwegen van en het bedenken van oplossingen voor vraagstukken.

- Mogelijk nieuw beleid wordt opgesteld en vaak met hulp van ambtenaren voorbereid,

dat wil zeggen: er wordt gekeken naar haalbaarheid, kosten, effectiviteit en

draagvlak.

- Pressiegroepen en andere actoren proberen ook tijdens deze fase invloed uit te

oefenen. Dagelijks bestuur en volksvertegenwoordigers bepalen hun standpunten

over het (mogelijk nieuwe) beleid.

Fase 2 is afgerond vlak voordat de besluitvorming plaatsvindt.

4.2.6.3 Fase 3 Beleidsbepaling:

Het beslissen over problemen of over de besluitvormingsfase.

Eerst neemt het dagelijks bestuur een voorlopige beslissing.

Vervolgens besluit de volksvertegenwoordiging over het (al dan niet) aannemen van het nieuwe beleid/nieuwe wetgeving.

Fase 3 is afgerond als de volksvertegenwoordiging de uiteindelijke beslissing heeft genomen.

4.2.6.4 Fase 4 Beleidsuitvoering:

Het uitvoeren van besluiten.

Onder politieke verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur zijn ambtenaren belast met de uitvoer van wetten en maatregelen. Tijdens de uitvoer kan blijken dat het veranderde beleid moeilijk (of niet) uitvoerbaar is.

Beleidsvorming is een doorgaand proces waarin een aangenomen wet geen definitief eindpunt vormt. Er zijn voortdurend reacties vanuit de samenleving op genomen besluiten. Dit wordt ‘terugkoppeling’ genoemd. De politieke besluitvorming kan dan weer opnieuw beginnen.

4.2.7 De kandidaat kent/weet de rol en de noodzaak van het sluiten van compromissen in het politieke besluitvormingsproces:

Politieke besluiten zijn vaak het gevolg van het sluiten van compromissen. Compromissen zijn overeenkomsten tussen groepen en individuen waarbij elke kant toegeeft.

Compromissen zijn noodzakelijk in de formatie van het dagelijks bestuur en bij het vormen van meerderheden in de volksvertegenwoordiging.

4.2.8 De kandidaat kent/weet deze knelpunten van de parlementaire democratie:

- Om meer invloed te krijgen moeten politieke partijen vaak compromissen sluiten. Daardoor kan onbegrip ontstaan bij kiezers.

- Burgers ervaren een kloof tussen henzelf en politici.

andere knelpunten

-De achterban van politieke partijen staat minder vast, burgers voelen minder binding met een politieke partij.

- Er is sprake van een versplinterd politiek landschap. Er komen relatief snel nieuwe politieke partijen in de volksvertegenwoordiging met een klein aantal zetels, wat coalitievorming lastiger kan maken.

Politieke partijen hebben minder aandacht voor de lange termijn. Zij spelen in op de actualiteit en zijn hierdoor gevoeliger voor de waan van de dag.

www.hetklokhuis.nl

4.2.9 De kandidaat kent/weet de redenen voor de Europese samenwerking:

Na de Tweede Wereldoorlog ontstond Europese samenwerking. Het doel hiervan was het bevorderen van vrede door economische ontwikkeling en samenwerking. Uiteindelijk

mondde deze samenwerking uit in de Europese Unie. 

De doelstellingen van de Europese Unie zijn:

- Vrede

-Welzijn

-Het garanderen van Europese waarden: onder meer vrijheid, gelijkheid en veiligheid

-Economische samenwerking. Hieronder valt het vrije verkeer van goederen, diensten,

kapitaal en personen

De voorwaarden om toe te mogen treden tot de EU zijn: 

- In Europa liggen

- Een functionerende rechtsstaat zijn

- Een democratische bestuursvorm hebben

- Een goed functionerende markteconomie bezitten

- Mensenrechten garanderen

4.2.12 De Europese Unie maakt beleid op vraagstukken die moeilijk op nationaal niveau kunnen worden aangepakt. 

Buitenlands beleid; bijvoorbeeld: asiel- en integratiebeleid

Milieuwetgeving; bijvoorbeeld: emissie-eisen

Justitie; bijvoorbeeld: misdaad- en terreurbestrijding 

Economische samenwerking; bijvoorbeeld: de Euro, spelregels voor een goed

functionerende markteconomie

Bescherming van de rechten van consumenten op Europees niveau; bijvoorbeeld:

garantietermijnen en rechten bij aankoop van producten.

Garanderen van de voedselveiligheid; bijvoorbeeld: het E-nummer systeem voor

ingrediënten.

Stimuleren van Europees burgerschap; bijvoorbeeld: recht op aan EU-burgerschap

verbonden rechten, zoals reizen, wonen, werken en studeren binnen de EU.

EU.

4.2.13 De kandidaat kan de Europese besluitvorming door Europese instanties noemen, herkennen, beschrijven en toepassen:

- Eens in de vijf jaar brengen burgers van de verschillende EU-landen hun stem uit

voor het Europees parlement.

- Voorstellen van de Europese Commissie worden voorgelegd aan de Raad van de

Europese Unie en het Europees Parlement, die daarover stemmen.

- De regeringsleiders van de EU-lidstaten, in de Europese Raad, bepalen de richting

waarin de Europese Unie gaat.

- De Europese Commissie mag als enige EU-instelling Europese wetgeving voorstellen,

heeft de uitvoerende taak en controleert of de lidstaten de Europese wetgeving juist

toepassen.

- Onder Europese wetgeving kunnen er besluiten en richtlijnen aangenomen worden.

Richtlijnen zijn een speciale categorie van wetgeving, namelijk een lidstaat moet een

bepaald doel halen, maar hoe ze dat doet mag de lidstaat zelf bepalen.

4.2.14 De kandidaat kent/weet de problemen bij en de kritiek op de Europese samenwerking: 

-Bepaalde groepen en mensen vinden dat de EU te veel de zelfstandigheid van de afzonderlijke lidstaten beperkt.

- Burgers vinden politieke besluitvorming op Europees niveau onvoldoende transparant.

- Lidstaten met veel inwoners in de EU hebben veel meer macht en invloed dan landen met weinig inwoners.

onvoldoende transparant

het wordt niet begrepen, gezien en gehoord.

tools.prodemos.nl