H5 - les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5 Formuleren

Par. 1 t/m 5

• Zinnen correct begrenzen
• Verwijzen
• Dubbelop
• Congruentie
• Voorzetselgebruik
• Vaste voorzetseluitdrukkingen

Zinnen correct begrenzen

• Ik ken het verschil tussen een hoofd- en een bijzin.
  
• Ik kan zinnen correct begrenzen.
  
• Ik kan uitleggen waarom een zin(sdeel) onjuist begrensd is.
  

Hoofd- en bijzin

Lale Gül studeerde Nederlands aan de Vrije Universiteit. Zij won de NS Publieksprijs met haar boek Ik ga leven, dat inmiddels in vijf talen vertaald is.

1)  HZ - HZ -HZ

2) HZ - BZ -HZ

3) HZ - BZ - BZ

4) HZ - HZ -BZ

(In)congruentie

De president vindt dat de media heel vaak leugens over hem verspreidt.

of

De president vindt dat de media heel vaak leugens over hem verspreiden.

Doe Maar was een van de eerste bands die muziek op cd uitbracht.

of

Doe Maar was een van de eerste bands die muziek op cd uitbrachten

Verwijzen

Met een verwijswoord wijs je terug naar een of meer woorden die eerder genoemd zijn, het antecedent. Vaak is dit antecedent de kern van een zinsdeel. Als je verwijst, houd je rekening met het geslacht en het getal van de kern.

Het-woorden zijn onzijdig. Namen van landen, provincies, steden en clubs en verkleinwoorden zijn ook onzijdig. De-woorden zijn mannelijk of vrouwelijk. 

Verwijzen

Fouten met verwijzen

Verwijswoorden wijzen meestal terug naar een eerdergenoemd woord en soms vooruit naar een woord dat verderop in de zin staat. 

Het woord of de woordgroep waarnaar een verwijswoord terugwijst, heet het antecedent.

Fouten met verwijzen

Om te bepalen welk verwijswoord je moet gebruiken, moet je eerst het antecedent zoeken. Kies daarna met behulp van het schema een correct verwijswoord. 

Als het antecedent niet één woord is, maar een woordgroep (bijvoorbeeld een zinsdeel), zoek dan de kern van die woordgroep.

schema verwijswoorden

lastige gevallen

Onzijdige woorden zijn het-woorden. Verwijs naar onzijdige woorden met het en zijn. Namen van landen, provincies, steden en clubs en ook verkleinwoorden zijn het-woorden:

– Naarden (o) is blij met zijn vestingwerken, die tot de mooiste van Nederland behoren.

lastige gevallen

Mannelijke woorden zijn de-woorden. Verwijs naar mannelijke woorden met hij, hem en zijn.

– Mijn klassieke radio (m) deed het niet meer, maar gelukkig kon hij gerepareerd worden.

lastige gevallen

Ook vrouwelijke woorden zijn de-woorden. Verwijs naar vrouwelijke woorden met zij, ze en haar:

– De wijkvereniging (v) vroeg haar leden toestemming voor een kleine contributieverhoging..

lastige gevallen

Aan sommige woorden kun je zien dat ze vrouwelijk zijn: de stewardess, de wolvin; ook: het meisje, het zusje

De-woorden op de volgende uitgangen zijn vrouwelijk:

-heid (minderheid)        -ing (beweging)                      -te (gewoonte)

-ij (tovenarij)                     -theek (bibliotheek)              -uur (natuur)

-nis (geschiedenis)       -schap (vriendschap)           -de (waarde)

-iek (politiek)                    -teit (universiteit)                   -st (komst)

-ie (politie)

veel voorkomende fouten

->dat, wat :

* Het leukste dat ik gedaan heb. ->  het leukste wat

WAT -> datgene/dat, onbepaald voornaamwoord(alles/iets), 

               overtreffende trap, hele zin

DAT ->  zelfstandig naamwoord (het-woorden)

veel voorkomende fouten

-> hen, hun

*De leraar geeft hen de cijfers voor hun betoog.  ->   geeft hun

HUN -> bezittelijk voornaamwoord (hun huis, hun boeken)

           -> meewerkend voorwerp ZONDER voorzetsel 

                 (geeft hun de cijfers)

HEN -> na een voorzetsel (geeft de cijfers aan hen)

           -> lijdend voorwerp (ik heb hen gezien)

veel voorkomende fouten

->waarnaar, naar wie, waarover, over wie, etc.

* Bij Nederlands mag je zelf een leerling kiezen waarnaast je wil     zitten.    ->  naast wie

Bij mensen :  vz + WIE  (van wie, over wie, voor wie, ...)

Bij dieren/dingen:  WAAR + vz    (waarvan, waarover, waarvoor,...)

oefenen

Het groepje jongens ... daar staat, ken ik niet.

1. dat
2. wat
3. die

Mijn ouders hebben een nieuwe auto gekocht, ... ik erg leuk vind.

1. dat
2. wat

De schrijver ... ik je onlangs vertelde, heeft een prijs gewonnen.

1. waarover
2. over wie

De wijkvereniging vroeg ... leden om toestemming.

1. haar
2. zijn
3. hun

Dubbelop

Pleonasme

Wanneer een woord een deel van de betekenis van een ander woord herhaalt, spreek je van een pleonasme. Voorbeelden hiervan zijn een ronde cirkel, een dood lijk of een passerende voorbijganger. 

Gebruik deze herhaling alleen wanneer die van nut is, bijvoorbeeld als je de aandacht op een bijzonderheid wilt vestigen. In alle andere gevallen kun je het bijvoeglijk naamwoord achterwege laten.

Tautologie

Er is sprake van een tautologie wanneer je niet een deel, maar de hele betekenis van een woord herhaalt: gratis en voor niets, nog een keer opnieuw, voor eeuwig en altijd. 

Net als een pleonasme kun je een tautologie bewust inzetten om een bepaalde betekenis te versterken, maar anders is er sprake van overtollig woordgebruik.

Contaminatie

Bij een contaminatie worden twee woorden of uitdrukkingen door elkaar gehaald: duur kosten (duur zijn / veel kosten), nachecken (nakijken / checken), ongenadeloos (ongenadig / genadeloos). 

Zo'n verhaspeling ontstaat vaak doordat de woorden of uitdrukkingen op elkaar lijken in betekenis of gebruik.

Dubbele ontkenning

We spreken van een dubbele ontkenning als een tweede ontkenning wordt toegevoegd en die daarmee de eerste ontkenning ten onrechte opheft: dat weerhoudt mij er niet van te solliciteren, ik ontken dat ik daar niet ben geweest, met deze paraplu voorkom je dat je niet nat wordt. 

Je kunt dit doen om de betekenis van je boodschap te versterken, maar in de meeste gevallen gaat het om een vergissing en hebben we te maken met een formuleerfout (of: stijlfout).

Onjuiste herhaling

Bij een onjuiste herhaling wordt een vast voorzetsel ten onrechte twee keer gebruikt:

Op een politicus die zulke rare uitspraken doet, zal ik nooit op stemmen.

->  Het tweede op moet niet in de zin staan.

oefenen

Onjuiste herhaling

Tautologie

Pleonasme

Contaminatie

Dubbele ontkenning

Bij het tellen van de stembiljetten moeten we voorkomen dat er geen fouten worden gemaakt.

De meeste slachtoffers van vuurwerk zijn minderjarige kinderen.

Voor een toename van het aantal orgaandonoren, zijn de afgelopen jaren heel wat campagnes voor gehouden.

De president kreeg veel kritiek van de pers, maar hij kon echter nog steeds rekenen op steun van de bevolking.

Tijdens de toets wiskunde haalde ik alle formules door de war.

maken

Nieuw Nederlands (online)

Cursus 5 Formuleren, paragraaf 1: opdracht 4, 5, 6 + 12, 13, 14

Klaar?      -> controleer of je  van H7 per paragraaf 5 opdrachten af hebt

                   -> controleer of je van H5 opdr 1, 2, 3 + 20, 21 af hebt

                    -> verder lezen in je boek   (16 november)

                    -> presentatie voorbereiden