Les 2 Anatomie zintuigen

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

Het zintuigstelsel

Welke zintuigen kennen jullie

DE ZINTUIGEN

De zintuigen

- Zintuigen zorgen ervoor dat je kunt waarnemen

- Waarschuwen voor gevaar

- Zintuigen doen dit de hele dag door

- Ook buiten je bewustzijn om

Best een mooi systeem van ons lichaam dus!

Zintuigcellen zetten informatie van de buitenwereld om in elektrische signalen

Geluid

Licht

tast

reuk

smaak

temperatuur

Zintuigen

- Organen die bepaalde prikkels overbrengen

- Zetten prikkels om in impulsen

- Zenuwen pakken signalen op en geven het door aan je ruggenmerg

- Bestaat uit 6 zintuigen:

reuk, smaak, gevoels, gezichts, gehoor 

en evenwichtszintuig.

Bouw van het oog

Bindvlies: Bedekt het gehele oog; beschermt het oog.

Harde oogrok: Beschermt het oog; oogwit.

Hoornvlies: Voorkant oog; is helder; laat licht door.

Iris: Kleur; regelt met pupil hoeveelheid licht.

Pupil: Wordt groter in het donker; 

kleiner bij fel licht.

Ooglens: Direct achter pupil en iris; 

bolle vorm. 

Bouw van het oog

Netvlies (retina): Achterin het oog; fotoreceptoren; zetten beelden om in impuls.

Gele vlek: midden van het netvlies; licht- en kleurgevoelige kegeltjes; 

De kegeltjes zorgen voor het scherp zien van details.

Receptoren netvlies

Staafjes: beweging en zwart/wit vormen

Kegeltjes: kleuren en details

Gele vlek en blinde vlek

De gele vlek, de plaats waar jij je beeld focust (scherpstelt).

- Hier  zitten heel veel kegeltjes (kleuren).

- Rondom de gele vlek zitten vooral staafjes (licht> onderscheiden van vormen).

De blinde vlek bevat geen staafjes of kegeltjes -> hier verlaat de oogzenuw het oog

Welke soorten prikkels kunnen wij waarnemen?

Prikkels en impulsen

Een prikkel is een berichtje (uit de omgeving) dat wordt opgevangen in een zintuig.

In je zintuig wordt zo'n prikkel omgezet in een elektrisch stroompje, dat noem je een impuls

De zintuigcellen

Zintuigen kunnen prikkels waarnemen omdat ze een grote aantal zintuigcellen hebben.

Andere naam voor die specifieke cellen: receptoren of sensoren.

Wat vangen ze zoal op? geluid, licht, tast, reuk, smaak, temperatuur.

exteroreceptoren reageren op prikkels van buiten het lichaam

tong= smaak

neus= reuk

oog= gezichtsvermogen

oor=gehoor

huid= tast

interoreceptoren reageren op prikkels binnen het lichaam.

properiocepetoren geven informatie over het bewegingsapparaat. 

en de wanden van alle holle organen (darmen, longen, maag mondholte, urinewegen en bloedvaten)  geven informatie over de inhoud van het orgaan.

Zintuigen

elke zintuigcel is maar gevoelig voor 1 

soort prikkel. Dit noemen ze een Adequate prikkel.

Bv: zintuigcellen in je oog, gevoelig voor licht.

Net zoals een deurbel; reageert alleen als je op het knopje drukt!

Drempelwaarde

Als een prikkel te klein is, dan kan het zituig het niet waarnemen. De prikkel is beneden de DREMPELWAARDE.

Gewenning en motivatie spelen ook een rol in de drempelwaarde.

De drempelwaarde is bij verschillende 

organismen anders: een hond kan beter horen 

dan een mens.

Opdracht

Wat gebeurt er als je met je vinger een hete plaat aanraakt?

Beschrijf wat er gebeurt in je lichaam. 

Reflex (en reflexboog)

Reflexboog

• zintuigcel
• impuls
• schakelcellen in ruggenmerg of hersenstam
• bewegingszenuwcel
• spier/klier
  REACTIE

Werken zintuigen

Neus

 Bestaat uit: slijmvlies, neushaar, reukzintuigen

Neusbijholte: Bij ontsteking van de neus zwellen de slijmvliezen in de bijholtes op. Slijm kan niet meer worden afgevoerd, waardoor kans op voorhoofdholte ontsteking. 

Reukzintuig

- Kun je mee ruiken

- Geuren waarschuwen je voor gevaar

- Reukslijmvlies bestaat uit reukzintuigcellen, slijmklieren en steuncellen

- Reukzintuigcellen zijn langgerekte

gespecialiseerde zenuwuiteinden

- Geurreceptoren zorgen ervoor dat

er een impuls ontstaat.

Reukzintuig

- Reukzintuig is als enige verbonden met het limbisch systeem, je emotionele brein

- Bijvoorbeeld een speciale geur van een drankje wat je terug brengt naar het moment dat je daar erg ziek van bent geworden.

De structuren in het limbisch systeem zijn betrokken bij emotie, motivatie, genot en het emotioneel geheugen. 

Het limbische systeem is onderdeel van de grote hersenen.

Smaakzintuig

- Om te proeven

- Proeven is samenspel van smaak en geurwaarneming

- Bij proeven blijft het niet; structuur en temperatuur belangrijke rol. Warme soep beter dan koude, krokante chips beter dan slappe chips

- Als je iets echt niet lust, kun je gaan kokhalzen, reflex

Smaakzintuig

- Smaakzintuig bestaat uit smaakzintuigcellen en zenuwvezels van drie hersenzenuwen:

1. tong-keelzenuw

2. aangezichtszenuw

3. zwervende zenuw (Nervus vagus)

- Smaken proef je als ze in contact komen met vocht. Bij een droge tong proef je weinig. 

Werking smaak

Waar proef je welke smaak?

'aangenaam hartige smaak'

Is het reukzintuig nodig om het verschil tussen aardbeien- en frambozenranja proeven?

1. Ja
2. Nee

Testje geur en smaak

Je krijgt een klein beetje kaneel op je hand.

Doe dit in je mond en houd je neus dicht

Doe na 5 seconden je neus open

Wat gebeurt er?

 Gevoelszintuig

- Kunnen we mee voelen

- Bewust worden van het feit dat je iets aanraakt

- Voelen doe je via je huid, je huid is één groot voelorgaan

- Miljoenen zintuigcellen; druk, pijn, warmte en kou

Gevoelszintuig

Werking gevoelszintuig:

Prikkels die gevoelszintuigen ontvangen, worden omgezet in een impuls

- er ontstaat een impuls als ze vervormen

- vervolgens gaan de impulsen via de uitlopers van de zenuwcel naar het ruggenmerg

- vanuit daar vervoerd naar de grote hersenen --> naar de gevoelsschors, daar wordt de informatie verwerkt en word je bewust van wat je voelt.

Zintuigen in de huid

1. Tastzintuigen
2. Drukzintuigen
3. Pijnzintuigen
4. Warmte zintuigen
5. Koude zintuigen
   

Werking van het oor

Twee delen:

- Geleidingsdeel

• zorgt voor geleiding geluid
• Gehoorgang -> trommelvlies -> gehoorbeentjes - > Slakkenhuis

- Perceptief deel (waarnemend deel)

• Prikkel -> impuls -> sensorische zenuw -> hersenen 

Reis door het oor

• Uitwendig oor: oorschelp,
  de gehoorgang en het trommelvlies (trilt tegen de hamer)
• Middenoor: de hamer, het aambeeld, de stijgbeugel en de het ovale venster.
• Hamer, aambeeld en stijgbeugel zijn de gehoorbeentjes.
• Buis van Eustachius: Zorgt voor een juiste luchtdruk in het oor. (gelijk aan de druk buiten en verbonden met de keelholte)

Het binnenoor = Het slakkenhuis

Het binnenoor = Het slakkenhuis

• De mechanische trillingen worden hier opgevangen via de stijgbeugel.
• Maakt van trillingen signalen die via de zenuwbaan naar de hersenen wordt gestuurd.
• Het slakkenhuis is gevuld
  met vloeistof.
• Middelste gedeelte bevat
  haarcellen 
• Wanneer deze beschadigen
  wordt het gehoor minder. 

Het binnenoor = Het slakkenhuis

De buitenste haarcellen zijn verbonden met een membraan die de toonhoogte kan bepalen.

De binnenste haarcellen zijn verantwoordelijk voor de transport van deze signalen (toonhoogte) naar de zenuw.

Wij hebben 10.000 buitenste haarcellen en 3.000 binnenste haarcellen

de zintuigen zitten in je

1. organen
2. oren, ogen, tong, neus
3. oren, ogen, tong, neus, huid
4. in je hersenen

Wat is de drempelwaarde bij een zintuig?

1. maximale sterkte om een prikkel waar te nemen door een zintuigcel
2. minimale sterkte om een prikkel waar te nemen door een zintuigcel
3. minimale verschil in een prikkel die je nog waar kan nemen
4. maximale verschil in een prikkel die je nog waar kan nemen

Zintuigen reageren op ...

1. informatie
2. een impuls
3. een prikkel
4. dat waar je hersenen op willen reageren

Zintuigcellen maken van prikkels...

1. Prikkels
2. Impulsen
3. Warmte
4. Geur

Opdracht verwerken leerstof

Expertgroepen: 4 groepen

Groep 1: werkt anatomie en functie v.h. oog uit en aandoeningen aan van het oog

Groep 2: werkt anatomie en functie v.h. neus uit en aandoeningen van de neus

Groep 3: werkt anatomie en functie v.h. oor uit en aandoeningen van het oor

Groep 4 werkt anatomie en functie v.d. huid uit en aandoeningen van de huid

Volgende week presenteert elke groepje zijn uitwerking tijdens de les.