Executieve functies

• Leren-leren
• Mentorles
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

Leerdoelen

• Weten wat executieve functies zijn
• Weten welke executieve functies er zijn 
• Grip krijgen op je executieve functies

Executieve functies

"Een verzamelnaam voor alle cognitieve processen die nodig zijn voor het beheer en de aansturing van het brein, en de bijbehorende hulpmiddelen om een doel te kunnen bereiken"

‘Executieve functies’ is een verzamelnaam voor alle cognitieve processen die nodig zijn voor het beheer en de aansturing van het brein, en de bijbehorende hulpmiddelen om een om een doel te kunnen bereiken. 

Executieve functies

• Prefrontale cortex  
• Blijft door ontwikkelen 
• Voeding, zuurstof (sporten) en slaap

De executieve functies blijven tot ver in de volwassenheid door ontwikkelen. Bij het toenemen van de leeftijd neemt ook de omvang van de prefrontale cortex toe en verbeteren de verbindingsmogelijkheden. Je kunt dus steeds beter gebruik maken van je executieve functies. Voeding, zuurstof (beweging) en slaap zijn belangrijke voorwaarden. 

Wat moet het kind kunnen om te luisteren naar de opdracht?

De elf executieve functies

Er worden elf executieve functies onderscheiden:

1. Werkgeheugen: Het vermogen om informatie in het geheugen vast te houden tijdens de uitvoering van complexe taken.

2. Reactie-inhibitie: Het vermogen om na te denken voordat je iets doet.

3. Emotieregulatie: Het vermogen om emoties reguleren om doelen te realiseren, taken te voltooien of gedrag te controleren.

4. Volgehouden aandacht: Het vermogen om de aandacht erbij te houden, ondanks afleidingen, vermoeidheid of verveling.

5. Taakinitiatie: Het vermogen om zonder uitstel aan een taak te beginnen, op tijd en op een efficiënte wijze.

6. Planning: Het vermogen om een plan te maken om een doel te bereiken of een taak te voltooien. Hierbij moet je ook in staat zijn om beslissing over wat belangrijk is en wat niet.

7. Organisatie: Het vermogen om dingen volgens een bepaald systeem te ordenen.

8. Timemanagement: Het vermogen om in te schatten hoeveel tijd je hebt, hoe je die kunt indelen en hoe je je aan tijdslimieten en deadlines kunt houden.

9. Doelgericht doorzettingsvermogen: Het vermogen om een doel te formuleren, dat te realiseren en daarbij niet afgeleid te worden door irrelevante zaken.

10. Flexibiliteit: Het vermogen om plannen te herzien bij belemmeringen of tegenslagen. Aanpassingsvermogen om met veranderende omstandigheden om te gaan.

11. Metacognitie: Het vermogen om een stapje terug te doen om jezelf en de situatie te overzien om te bekijken hoe je een probleem aanpakt. Het gaat om zelfevaluatie.

Wat is belangrijk voor schoolsucces?

1. Intelligentie
2. Executieve vaardigheden
3. Motivatie
4. Alle antwoorden zijn goed

Executieve vaardigheden zijn net zo belangrijk als intelligentie als het gaat om succes op school. Als je weet hoe je het beste leert, hoe je je kunt motiveren en je werk kunt organiseren, dan komt het rendement vanzelf. 

Deel bladzijde 19 (Werkboek Lessenreeks VO) uit. Laat de leerlingen een krulletje zetten bij de twee executieve functies die ze denken onder de knie te hebben. Laat ze daarna een kruisje zetten bij twee executieve functies die nog een uitdaging lijken of die ze nog moeilijk vinden.

Bespreek welke gedragingen je ziet bij iemand die de executieve functies goed afgaan en welke gedragingen je ziet bij iemand voor wie de executieve functies nog een uitdaging zijn. Schrijf de antwoorden op het bord.

Werkgeheugen

Reactie-inhibitie

Emotieregulatie

Volgehouden aandacht

Taakinitiatie

Planning

Organisatie

Time-management

Doelgericht doorzettings-vermogen

Flexibiliteit

Metacognitie

Waar in de hersenen zitten de executieve functies?

1. Prefrontale cortex
2. Limbisch systeem
3. Hypothalamus
4. Hippocampus

Hoeveel executieve functies zijn er?

1. 9
2. 10
3. 11
4. 12

Welke executieve functies zijn er?