3.2 Crisis en ontevredenheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Het interbellum

3.2 Crisis en ontevredenheid

Doel van de les

Je kan problemen benoemen waar de Republiek van Weimar mee te kampen had.

Je kan uitleggen hoe de crisis in de VS is ontstaan.

Je kan de kenmerken van fascisme noemen.

Je kan uitleggen wat het Dawesplan inhield.

Republiek van Weimar

Republiek van Weimar

Ontstaan

• Opgericht in 1918 na het aftreden van keizer Wilhelm II.
  
• Parlementaire democratie met een president als staatshoofd.

Republiek van Weimar

Problemen

Economische onrust door herstelbetalingen WO I:

• Regering liet geld bijdrukken om herstelbetalingen te betalen.
• Hierdoor ontstond hyperinflatie.

Politiek onrust:

• Pogingen tot staatsgrepen van communisten, nationalisten, separatisten, ...
• Bierkellerputsch in Munchen (1923): poging tot staatsgreep door NSDAP

HYPERFLATIE

je geld is niets meer waard

Hitlers mislukte staatsgreep

Dolkstootlegende

In Duitsland ontstaat de dolkstootlegende:

Het Duitse leger had de oorlog kunnen winnen maar werd verraden door zijn eigen regering. Die regering sloot, tegen een hoge prijs, vrede met de Geallieerden.

• Dit is een legende. Het Duitse leger was uitgeput en er heerste hongersnood.
• Wantrouwen tegenover democratische regering.
• Hitler gelooft heel sterk in deze legende.
  

Hitlers mislukte staatsgreep

Bierkellerputsch (1923)

Wat?

• NSDAP pleegt in München een staatsgreep onder leiding van Hitler. Aanleiding: bezetting Ruhr gebied.
  
• Leger steunt de staatsgreep niet en neemt Hitler gevangen.
  
• Hitler wordt veroordeeld voor 5 jaar... maar komt na 1 jaar vrij.
  

Gevolgen?

• Het proces geeft Hitler nationale bekendheid.
  
• Hitler schrijft Mein Kampf (mijn strijd).
  

Bezetting van het 

Ruhrgebied 1923-1924

• Duitsland kan de herstelbetalingen niet meer opbrengen 
• Franse troepen bezetten het Ruhrgebied om Duitsland te dwingen
• De Duitse arbeiders leggen er hun werk neer, maar de overheid betaalt door.

Dawesplan

Economische Problemen

Problemen voor Duitsland

• Duitsland kent economische crisis
• Duitsland kan zijn herstelbetalingen niet doen wegens te lage belastingopbrengsten.

Problemen voor VS

• Frankrijk en Groot-Brittannië hebben oorlogsschulden bij de VS.
• Weinig handel (export) tussen Europa en VS.

Dawesplan

Schema

DUITSLAND

FRANKRIJK

VS

herstelbetalingen uit belastingsgeld

oorlogsschulden

+ handel met VS

leningen voor opbouw economie

Crisis in de V.S.

Crisis in de Verenigde Staten

Beurskrach van Wallstreet

• Overproductie in landbouw.
• Overwaardering aandelen:
    1. Mensen kopen met geleend geld aandelen, waardoor de prijs van aandelen stijgt.
   2. Mensen kopen nog meer aandelen, waardoor de prijs van aandelen verder stijgt.
   3. Bedrijven zijn op papier meer waard dan in werkelijkheid
   4. Mensen dumpen massaal hun aandelen, waardoor de prijs van aandelen keldert.
   5. Mensen kunnen leningen niet langer terugbetalen en banken gaan failliet.

Crisis in de Verenigde Staten

Gevolgen crisis

hogere belasting

minder winst

arbeiders ontslagen

stijging

werklozen

minder koopkracht

daling verkoop

crisis slaat over naar Europa 

Een sterke leider

Een sterke leider

Onvrede bevolking

In Duitsland verlengt men opnieuw naar een sterke leider in plaats van naar democratie:

• Economische crisis VS (1929) treft ook de rest van de wereld.
• Gekrenkte trots door Vrede van Versailles.

Fascisme

Fascisme

Benito Mussolini

In 1922 grijpt Benito Mussolini de macht in Italië. Het land wordt een totalitaire dictatuur:

• Einde democratie met Mussolini als leider.
• Censuur en propaganda zorgen voor indoctrinatie.
• Tegenstanders worden met geweld aangepakt.

Fascisme

Kenmerken

• Leider (Il Duce) is alleenheerser (leiderbeginsel).
• Nationalisme.
• Geweld wordt verheerlijkt.

In tegenstelling tot het nationaal-socialisme kent het fascisme in oorsprong geen rassenleer of anti-semitisme.

Fascisme in Italië

• Benito Mussolini; Il Duce (=de leider)  
• Weinig vertrouwen in democratie
• Oplossing: één sterke leider met een partijleger
  
  

Kenmerken Fascisme: 

• Nationalistisch; Liefde voor het vaderland
• Gewelddadig; Tegenstanders afschrikken
  
• Antidemocratisch; één sterke leider
  
  

Door ontevredenheid over regering en hoge werkloosheid was er behoefte aan een sterke leider. Mussolini vertelde het volk dat hij alle problemen zou oplossen als hij de macht had.