2.3 De Opstand breekt uit (deel 2)

2.3 De Opstand breekt uit

Deel 2

1 / 16

Slide 1: Slide

GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 2

This lesson contains 16 slides, with text slides and 2 videos.

Lesson duration is: 45 min

Items in this lesson

2.3 De Opstand breekt uit

Deel 2

Slide 1 - Slide

Aan het einde van de les...

Kun je uitleggen waarom de Nederlanders tegen de Spanjaarden/Alva waren.
Kun je uitleggen welke successen de opstandelingen boekten tegen de Spanjaarden.

Slide 2 - Slide

Programma

Herhalen (wat weet je nog)
Uitleg
Hebben jullie het begrepen?
Tijd over? Huiswerk!

Slide 3 - Slide

Herhaling vorige lessen

Je krijgt zo dadelijk 2 slides te zien met begrippen. Leg per slide uit wat het verband is tussen deze begrippen.

Slide 4 - Slide

Slide 1

Wat is het verband tussen het Smeekschrift, hagenpreken en de Beeldenstorm?

Slide 5 - Slide

Slide 2

Wat is het verband tussen Alva, de Beeldenstorm en de Raad van Beroerten?

Slide 6 - Slide

Willem van Oranje

Op 11-jarige leeftijd erfde Willem van Nassau (Dld.) het prinsdom Orange (Fr.).
Dat maakte hem in één keer een van de machtigste mannen in Europa.
De protestantse Willem kreeg een katholieke opvoeding aan het hof van Karel V. Zowel Karel als Filips konden goed opschieten met Willem.
Als stadhouder van Holland weigerde Willem hard op te treden tegen protestanten. Hierdoor ontstond een langdurig conflict met Filips II.

Slide 7 - Slide

Bloedraad en belastingen

Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
Om het Spaanse leger te betalen, voert Alva nieuwe belastingen in, waarvan de 'Tiende Penning' het meest gehaat is.
Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd.

De Raad van Beroerten was een bijzondere rechtbank, ingesteld op 20 september 1567 door de hertog van Alva namens koning Filips II. De Raad had tot doel iedereen te vonnissen die op een of andere manier had deelgenomen aan de opstanden van 1566-1567 die waren uitgelopen in de beeldenstorm.

De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.

De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd.

De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576.

Slide 8 - Slide

Slide 9 - Video

De Opstand begint

1568-1572

Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden.
Hoewel de Slag bij Heiligerlee (1568) een succes is, mislukt de aanval volledig en moet Willem van Oranje verslagen terug naar Duitsland.

Slide 10 - Slide

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
Hoewel het niet helemaal volgens plan verloopt, is er succes:
Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel
Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen.

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Toen een groep edelen het Smeekschrift kwam aanbieden aan Margaretha van Parma zou een van haar adviseurs hebben gezegd: ''N'ayez pas peur madame, se ne sont que des geux''. Dit betekent: Wees niet bang mevrouw, het zijn slechts bedelaars. Geux werd later verbasterd naar geuzen.

Slide 11 - Slide

Slide 12 - Video

Belegerd en uitgemoord

Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk
De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje
Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.
Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ze ontzet.

Bloedbad van Naarden (2)

Ook kwamen vanuit de naburige dorpen mensen naar Naarden, de straten van Naarden waren gevuld met handelaren om de geroofde buit op te kopen. De plunderende soldaten verkrachtten daarbij de vrouwen en meisjes.

Toen staken ze de hele stad in brand, om verstopte burgers te dwingen hun schuilplaatsen te verlaten. Deze burgers werden met dolken en vleesbijlen vermoord. Diegenen die verzet boden werden doodgemarteld, omringd door lachende soldaten. Men tapte bij de slachtoffers het bloed af en dronk dat als wijn.

Lambertus Hortensius moest getuige zijn van de moord op zijn zoon, waarbij een Spaanse soldaat zijn zoons hart uitsneed en bij hem in het gezicht wierp. Ongeveer honderd burgers die nog door de besneeuwde weiden wisten te ontsnappen vielen alsnog in Spaanse handen, zij werden naakt aan hun voeten in bomen gehangen om dood te vriezen.

Bloedbad van Naarden (1)

Nadat de stad Naarden zich had overgegeven aan de Spanjaarden, beloofden de Spaanse troepen dat ze de bevolking met rust zouden laten. Dat deden ze niet...

De Spaanse bevelhebber Romero nodigde de inwoners uit in het stadhuis in gebruik. Er hadden zich daar ongeveer vijfhonderd mensen verzameld. Op dat moment sloegen de deuren open en verschenen Spaanse musketiers. Ze vuurden hun musketten op de dichte massa en sloegen de overgebleven mensen neer met het zwaard en degen.

Veel van hen waren de toren ingevlucht en luidden de klok. De Spanjaarden dreven er de spot mee en staken de kerktoren daarna in brand, de slachtoffers, dood en levend verteerden tot as. De Spanjaarden vermoordden binnen enkele minuten bijna alle inwoners.

Toen drongen de Spanjaarden de huizen binnen. Burgers werden neergeschoten, hun huizen geplunderd, bewoners werden gedwongen de buit naar het Spaanse kamp te brengen, nadien werden zij als "dank" gedood.

Slide 13 - Slide

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken.

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan.

Het Spaanse leger

Een belegering duurde vaak maanden. Om zich te beschermen tegen weer en wind werden complete tentenkamp rondom de stad gebouwd.

Deze tekening is goed te vergelijken met een stripverhaal: je ziet namelijk de Spaanse legerleider, Don Frederik, op verschillende plaatsen staan.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De vestingswerken van de stad Alkmaar waren niet al te best en niet volledig: delen van de stad waren niet verdedigd. In alle haast werden de stadswallen met veel aarde, modder, vuilnis en bouwpuin gebouwd.

Aanvallen is veel gevaarlijker dan verdedigen. Dat is ook goed te zien aan de hoeveelheid slachtoffers. Aan de kant van Alkmaar zijn er ongeveer 50 mensen omgekomen, aan de kant van de Spanjaarden minimaal 500!

Dit zou natuurlijk anders zijn geweest als de stad was ingenomen door de Spanjaarden...

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan: "Bij Alkmaar begint de victorie"