B1: Bouw, groei en ontwikkeling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 5: Planten 

B1: Bouw en groei planten

leerdoelen

Je kunt beschrijven hoe lengte- en diktegroei bij kruid- en houtachtige planten plaatsvindt en dat stamcellen hiervoor verantwoordelijk zijn.

Bouw

• Organen: 
•  wortels
• stengels
• bladeren,
• ( bloemen, meeldraden, doorns  e.d zijn bladeren (of stengels!!))

Bouw

• Dekweefsel / epidermis:  Beschermt tegen waterverlies en infecties. Griekse ἐπιδερμίς epidermís (opperhuid) van ἐπί epí (op) en δέρμα derma (huid).

Bouw

• Vaatweefsel:
• in alle organen
• transport
• hout- en bastvaten 
• Let op de lokalisatie in wortel, stengel en blad!

Bast: naar Beneden (en alle andere richtingen) Buitenkant

Hout: om Hoog

Bouw

• Vulweefsel / grondweefsel / Parenchym (Grieks: παρέγχυμα parenchuma = vulmiddel)
• tussen dek en vaatweefsel
• fotosynthese

Meristeem

Deelweefsels

Primaire groei (lengte)

• top stengel/wortel
• okselknop

Secundaire groei (dikte)

• Vlak onder stengeloppervlak

Meristeem

 groei en ontwikkeling

• Stamcel deelt
• 2 dochtercellen
• groter door cel-strekking
• 1 blijft delen
• 1 weggeduwd: differentiatie

Meristeem

groei en ontwikkeling

• In alle toppen, knoppen en jonge bladeren.
• Groeipunten, de toppen van stengels en wortels zorgen voor lengtegroei.

lengte- en diktegroei

kruidachtig: m.n. lengtegroei

houtachtig: lengte én dikte groei (bomen)

Diktegroei: ringvormig meristeem, het cambium, delend weefsel, 

cellen naar binnen: houtweefsel, 

cellen naar buiten: bastweefsel

Jaarringen: lente- en zomerhout

Cambium

• Houtcellen:

Groot, dikke wand

water en mineralen omHoog

• Bastcellen:

Klein, dunne wand

water en assimilatieproducten vanuit bladeren naar alle delen van de plant.

Hout- en bastvaten

• Houtcellen  / Xyleem maken secundaire celwanden van cellulose en lignine, dwarswanden verdwijnen, (diktegroei)
• Bastvaten/ Floëem (afgeleid van het Griekse woord φλόος (phloos) "bast")
• krijgen openingen tussen cellen, celkernen verdwijnen, zeefplaten

Jaarringen

Licht lentehout

Donker zomerhout

Geen herfst en winterhout

Waarom niet?

Waar in de wereld geen jaarringen?

Samenvatting Groei

• Delingen in meristeem toppen van stengels en wortels (groeipunten) zorgen voor lengtegroei en plastiden
• Diktegroei: cambium
• Celstrekking en celspecialisatie één van twee dochtercellen stamcel in meristeem

Plastiden

• Ontstaan in meristeem
• Etioplasten in donker gevormd, in licht ontstaan chloro- en chromoplasten -> kleur
• Leukoplasten slaan zetmeel (amylo), olie (elaio) of eiwitten (proteïno) op
• Plastiden kunnen in elkaar overgaan

In welke richting ligt
het midden van de
stengel in de afbeelding?

1. links
2. rechts
3. boven
4. onder

Gaat het hart omhoog?

1. Ja
2. Nee

Wordt het hart langer?

1. Ja
2. Nee

Wordt het hart breder?

1. Ja
2. Nee

Welke bewering is waar?

1. houtvaten bevatten celkernen
2. de secundaire celwanden bevatten lignine
3. bastvaten bevatten geen dwarsverbanden
4. bastvaten bevatten celkernen

Welke bewering is waar?

1. uit cambium ontstaan meer houtcellen dan bastcellen
2. cambium zorgt voor primaire diktegroei
3. bastvaten zitten in de kern , houtvaten dicht bij de bast van de boom
4. hoe verder van de kern van de stam, des te ouder het hout

Vormt de buitenzijde van een plant en beschermt tegen waterverlies en infecties:

1. Vaatweefsel
2. Dekweefsel
3. Vulweefsel
4. Grondweefsel

Meristeem is...

1. de plek waar groei plaatsvindt
2. de plek waar fotosynthese plaatsvindt
3. de plek waar water wordt opgenomen

Hoe groeit cambium?
1. naar binnen; 2. naar buiten; 3. naar opzij

1. alleen 1 is juist
2. alleen 2 is juist
3. alleen 3 is juist
4. alle drie zijn juist

Wat houdt een jaarring in?

1. licht voorjaarshout + donker zomerhout
2. donker voorjaarshout + licht herfsthout
3. licht voorjaarshout + donker herfsthout
4. donker zomerhout + licht herfsthout

Aan de slag

Maak de opdrachten van basisstof 1