zintuigen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Zintuigen

Welke verschillende zintuigen zijn er?

Welke soorten prikkels kunnen we waarnemen?

Centraal zenuwstelsel, met zintuigcellen en zenuwen

Orgaanstelsels  

Grotere organismen zoals de mensen hebben orgaanstelsels.

Een orgaanstelsel bestaat uit meerdere organen die samenwerken. 

Benoem deze 6 

orgaanstelsels:

Zintuigenstelsel (is een orgaanstelsel)

Het zintuigenstelsel

Zintuigenstelsel:

Alle zintuigen samen.

zintuig:

Orgaan dat reageert op prikkels uit de omgeving

en die prikkels omzet in impulsen.

Zintuig = orgaan dat reageert op prikkels uit je omgeving

Drempelwaarde

Een prikkel moet sterk genoeg zijn om door een zintuigcel opgemerkt te worden 

• denk aan de iPad die hard genoeg moet staan om het geluid te horen.
  

Adequate prikkel

= type prikkel waar een zintuigcel gevoelig voor is

•  licht is de prikkel voor de zintuigcellen in je oog

Niet-adequate prikkels

Zintuigcellen kunnen ook andere, niet-adequate prikkels opvangen

• Beuk tegen je oog: druk-prikkels worden omgezet naar impulsen in ogen die naar de gezichtscentra in de grote hersenen gaan.
• Je ziet sterretjes terwijl de prikkel 'druk' is

Gewenning

Na een langere tijd neem je een bepaalde prikkel minder sterk waar.

• de geur van een vies klaslokaal: als je binnenkomt ruik je het maar na een lesuur niet meer, je bent eraan ‘gewend’.
  

Motivatie

Als je je best doet om een prikkel op te vangen dan wordt de drempelwaarde lager. 

• denk aan het zoeken naar iets in het donker, je ogen zijn extra gevoelig voor licht

Geurprikkels

Hoe worden prikkels waargenomen?

Organen voor prikkelverwerking

• Verschillende organen met specifieke zintuigen voor het waarnemen van diverse prikkels.
  
  
• Zetten prikkel om in een impuls.
  

Adequate prikkel 

De prikkeldrempel van geluid is laag voor de mechanische receptoren in het slakkenhuis.

Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren.

Als je dicht bij een bas staat dan voel je de trillingen ook door je lijf

De prikkeldrempel van de mechanische receptoren in de huid voor geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een niet-adequate prikkel

Neus en tong

• Werken samen om te proeven
• Geurdeeltjes in de neus worden opgevangen door reukharen  (<-- uiteinden van zintuigcellen)
  

• Smaakpapillen en smaakknopjes op de tong
• Gevoelig voor één bepaalde smaak

Is het reukzintuig nodig om het verschil tussen aardbeien- en frambozenranja proeven?

1. Ja
2. Nee

zintuigen in de huid

Zintuigen in de huid:

Warmte

Koude

Druk

Tast

Pijnpunten

Opbouw van de huid

Mensenhuid

• Beschermt tegen UV straling
  
• Maakt vitamine D aan (goed voor de botten!)
• Is een thermometer
  
• Met huid kun je voelen
• Je huid beschermt met vet en eelt

De huid

De Huid bestaat uit drie lagen:

• De opperhuid                                                                                              a(deze bestaat uit de hoornlaag en de kiemlaag)
• De lederhuid
  
• Daaronder zit het onderhuids ve                                                         In de huid zitten:
• warmtezintuigen
  
• koudezintuigen
  
• tastknopjes
  
• drukzintuigen
  
• pijnpunten
  

Lagen van de huid

De opperhuid

(=Kiemlaag en hoornlaag)

Lederhuid

Onderhuids bindweefsel

Opperhuid

De opperhuid

Het buitenste laagje van je huid. 

Bestaat uit twee lagen:

De hoornlaag en de kiemlaag

Hoornlaag 

• bestaat uit resten van dode cellen.
  
• beschermt je lichaam tegen beschadiging, uitdroging en ziekteverwekers.
  
• slijt aan de buitenkant af. 
  

Kiemlaag 

• maakt nieuwe cellen. 
  
• opperhuid  wordt steeds weer vernieuwd.
  
• bestaat uit levende cellen. 
  
• Maakt pigment, om UV-straling op te vangen en de huid te beschermen
  

Opperhuid

Hoornlaag: dode cellen die verhard de bovenste laag vormen van de huid. 

Dikke laag = eelt

Kiemlaag: levende delende cellen die voor nieuwe stukken huid zorgen--> hoornlaag

Huid als barrière

• opperhuid sluit goed aan (1)
• huid produceert vetzuren die ziektekiemen doodt (2)
• huid bevat aaneengesloten laag huidflora: goede bacteriën die huid bedekken waardoor slechte bacteriën geen kans krijgen (1)

Welke laag of lagen van de huid is weggeschaafd?

Je ziet in dit plaatje bloed.

De bloedvaten komen niet in de opperhuid, maar wel in de lederhuid.

Dus in dit geval weet je zeker dat de lederhuid beschadigd is

Hoe beschermt de huid je tegen de zon?

Je huid wordt beschermd tegen UV straing, doordat de kiemlaag pigment gaat vormen: je wordt bruin!! 

Deze bruine kleur houdt het schadelijke UV tegen

Temperatuurregeling

Afkoelen:
- Bloedvaten verwijden in de huid (meer warmteverlies)
- Zweten

Verwarmen

- Bloedvaten verkleinen in de huid (minder warmteverlies)
- Kippenvel krijgen

- Rillen

Wat bedoelt met blijvende huidflora?

1. bacteriën die normaal op je huid zitten
2. bacteriën die leven van afvalstoffen en huidschilfers uit zweet
3. kleine plantjes op je huid

Je loopt naar buiten en krijgt het koud.
Wat gebeurt er met je huid?
Er stroomt meer/minder bloed door de huid

1. meer
2. minder

Waar liggen je zintuigen in de huid?

1. Hoornlaag
2. Kiemlaag
3. Lederhuid
4. Onderhuids bindweefsel

welke zintuigen liggen niet in de huid?

1. tastzintuigen
2. warmtezintuigen
3. evenwichtszintuigen
4. drukzintuigen

Voel je als warmte op je huid.

1. infrarood
2. ultra violet

In welke laag van de huid vind je de zweetklieren?

1. Opperhuid
2. Lederhuid
3. Onderhuids bindweefsel
4. Kiemlaag

Je hebt eelt op je handen.
Welke laag van de huid is dan extra dik?

De oren

Trilhaartjes in het slakkenhuis

Trilhaartjes in het slakkenhuis

Wat is de functie van de gehoorbeentjes?

1. Trillingen overbrengen
2. Richtingsgevoel
3. Evenwicht

De trillingen in het slakkenhuis reiken verder wanneer het geluid hoog is dan bij een laag geluid

1. Waar
2. Niet waar

          Het oog

Je zit buiten in de zon en leest in een tijdschrift.

Je iris is dan ...
Je lens is dan...

1. Breed en bol
2. Smal en bol
3. Smal en plat
4. Breed en plat

... is een opening in de iris.

1. Regenboogvlies
2. Lens
3. Glasachtig lichaam
4. Pupil

Oogspieren:
Deze zitten vast aan het harde oogvlies (witte gedeelte van je oog)

1. Waar
2. Niet waar

... bevat veel bloedvaten en zorgt voor de voeding van het oog en het afvoeren van afvalstoffen.

1. Netvlies
2. Vaatvlies
3. Lens
4. Traanbuizen