Hofcultuur: beeldende kunst in de Renaissance en Barok

• kunst algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Hofcultuur: beeldende kunst

Renaissance versus Barok

Aan het einde van aankomende 

2  lessen .....

Kun je de kenmerken van  beeldende kunst in de Renaissance benoemen.

• Kenmerken van de voorstelling (inhoud-> onderwerpen)
• Kenmerken van de vormgeving

Kun je uitleggen in eigen woorden wat het Manierisme is.

Kun je de kenmerken van beeldende kunst in de Barok benoemen. 

• Kenmerken van de voorstelling (inhoud-> onderwerpen)
  
• Kenmerken van de vormgeving

Van ambachtsman naar (hof)kunstenaar

De status van de anonieme, middeleeuwse kunstenaar verandert van dienaar van God tot een goddelijke (divino) schepper. Zij kennis beperkt zich niet uitsluitend tot schilderen of beeldhouwen. Behalve in technisch meesterschap (de 'artes mechanica') moet een kunstenaar voortaan opgeleid zijn in de 'artes liberales'. Deze 'vrije kunsten' worden onderscheiden in het trivium (grammatica, rhetorica en dialectica) en het quadrivium (wiskunde, meetkunde sterrenkunde en muziek).  Kunstenaars worden zich bewust van hun intellectuele en creatieve gaven.

In 1563 richt Giorgio Vasari (bekendste theoreticus uit de 16e eeuw) de eerste kunstacademie op. Leerlingen van deze organisatie krijgen eindelijk de mogelijkheid zich los te maken van het monopolie van de gilden.

Een kernpunt in de opleiding van de kunstenaar is de ontwerpfase, het 'bedenken'van een kunstwerk. Dat wordt belangrijker dan de uitvoeringsfase. Het tekenen komt steeds meer op de voorgrond te staan. Verder wordt van een kunstenaar verwacht dat hij gedegen theoretische kennis heeft van de bijbel, de mythologie en het perspectief.

Vroeg Renaissance

1350- 1500 

Italië: Florence

In de Renaissance was de Kerk niet langer de belangrijkste opdrachtgever; ook vorsten en
edelen maakten gebruik van de kunsten om hun machtspositie te benadrukken.
De hoven van de verschillende stadstaten werden binnen de cultuur van de Renaissance steeds belangrijker. Dit had gevolgen voor de status van de hofkunstenaars.
Leg uit hoe het toenemend belang van de hoven de status van de hofkunstenaar beïnvloedde.

De schrijvers uit de klassieke oudheid werden in de Renaissance anders geïnterpreteerd dan in de Middeleeuwen. Vooral onder invloed van het humanisme ontstond een nieuwe visie op de mens in zijn relatie tot God.

Geef aan wat deze nieuwe visie inhoudt.


De schrijvers uit de klassieke oudheid werden in de Renaissance anders geïnterpreteerd dan in de Middeleeuwen. Vooral onder invloed van het humanisme ontstond een nieuwe visie op de mens in zijn relatie tot God.
Geef aan wat deze nieuwe visie inhoudt.

Sinds de renaissance is niet langer alleen de kerk met bijbelse onderwerpen opdrachtgever. De kunstenaar heeft zijn ogen geopend voor de schoonheid van het lichaam, en kan die vanwege het vernieuwde culturele klimaat ook verbeelden. Het naakt is sinds de klassiek oudheid terug in de kunst. Niet alleen mytholgische verhalen, maar ook verhalen uit de bijbel worden aangegrepen voor naaktstudies.

bijv. naar aanleiding van de verhalen van Ovidius 'Metamorfosen'.

Nadruk op natuurlijke weergave van anatomie.

Eerste levensgrote vrijstaande naakt sinds oudheid.

• 
  

Hoog renaissance

1500-1600

Italië: Rome

In de Renaissance gaat men uit van het volgende standpunt:

De schepping verdient het om wetenschappelijk bestudeerd te worden.

Leonardo da Vinci doet de volgende uitspraak: 'de schilderkunst als weergave van de zichtbare werkelijkheid en van de menselijke gemoedtoestanden, is de ultieme wetenschap.'

Vasari over Michelangelo.... Toen de David eindelijk voltooid was, onthulde hij het beeld zodat iedereen het kon zien. Zonder twijfel heeft dit standbeeld elk ander in de schaduw gesteld, klassiek of modern, Grieks of Romeins. Niets kan met de David van Michelangelo worden vergeleken, zo volmaakt zijn de proporties en de schoonheid van het voltooide werk. De omtreklijnen van de benen zijn bekwaam getrokken, de heupen zijn fraai gevormd en de ledematen sluiten volmaakt aan bij de romp. De gratie van de figuur en de sereniteit van de houding zijn nooit overtroffen. Voorwaar, wie de David van Michelangelo heeft gezien hoeft van geen enkele beeldhouwer, levend of dood, nog iets anders te zien......

Op de vorige dia zie je Michelangelo's David uit het begin van de zestiende eeuw. De artistieke uitgangspunten van schilders, beeldhouwers en architecten werden in de Renaissance in toenemende mate bepaald door de klassieke opvatting over schoonheid.
Leg uit wat deze opvatting inhoudt. Geef vervolgens aan hoe dit uitgangspunt in
Michelangelo’s beeld zichtbaar is gemaakt.

Plato een Griekse filosoof en schrijver, leerling van Socrates en leraar van Aristoteles. Hij is één van de invloedrijkste denkers in de Westerse filosofie. Hij is ook de stichter van de Atheense Akademia, het eerste instituut voor hoger onderwijs in het westen. Rafaël schilderde Plato als Leonardo da Vinci.

Hij wijst naar de hemel, de abstracte en tijdloze wereld waarvan het aardse slechts een schijnbeeld is.

Aristoteles was een Griekse filosoof en wetenschapper die samen met Socrates en Plato worden beschouwd als één van de invloedrijkste klassieke filosofen uit het westen. Hij was lid van Plato's Akademeia. Aristoteles is de leermeester van Alexander de Grote.

Hij wijst naar de aarde , hij benadrukt het belang van kennis over de zichtbare en tastbare wereld.

Socrates was een klassieke Griekse filosoof. Hij wordt beschouwd als één van de grondleggers van de westerse filosofie. Hij heeft zelf niks opgeschreven, alles is later opgeschreven door zijn leerlingen waaronder Plato. 

Pythagoras was filosoof die tegenwoordig vooral bekendheid geniet vanwege zijn wiskundige stelling; Stelling van Pythagoras (A²+B²=C²)

Zie je hoe elke persoon op dit schilderij als individu is afgebeeld? Ze zijn allemaal bezig met iets dat voor hen belangrijk is. En zie je hoe nauwkeurig de schilder heeft gelet op de menselijke vorm (anatomie)?

Archimedes wordt gezien als één van de grootste wiskundige allertijden. In zijn eigen tijd werd hij vooral gewaardeerd vanwege zijn natuurkundige en technische uitvindingen. Er is een natuurkundige wet naar hem vernoemd die nog steeds bij natuurkunde wordt gevraagd; wet van Archimedes en hij is bekend van zijn hefboom.

Archimedes zou gezegd hebben met betrekking tot de hefboom: Geef me een plaats om te staan en ik breng de aarde in beweging.

Rafael: De school van Athene

Fresco (muurschildering) van Rafaël Santi (1509): de school van Athene. Geschilderd voor de appartementen van Paus Julius II in het Vaticaan

Plato, Aristoteles en Plotinus

Plato: Men wil de goddelijke, ideëele wereld weergeven in de kunst.

Aristoteles: Men gaat uit van de werkelijkheid, de zichtbare wereld. (empirisch onderzoek)

Plotinus:  Men zoekt een balans tussen de goddelijke, ideële wereld en de werkelijkheid.

Welke vormgevingsaspecten zijn in dit kunstwerk typisch Renaissance?

harmonie door: 

centrale compositie 

symmetrische compositie

gedempt kleurgebruik

lijnperspectief  (eenpuntsperspectief)

Barok

1600-1700

Rome en Parijs

Maak de volgende opdracht in tweetallen 

het Bernini/Barok mysterie (deel 1)

Doel opdracht:

• Je maakt kennis met belangrijke bouwwerken van Bernini.
  
• Je bent in staat 4 kenmerken van de Barok te noemen.
  
• Je bent  in staat deze kernmerken in het werk van Bernini te herkennen.
  
• Je bent in staat een aantal verschillen tussen de Renaissancestijl en de stijl van de Barok te noemen. 
• Je  bent in staat te verklaren waarom men juist in Rome veel interesse in de     Barok heeft. 
• Je bent in staat afbeeldingen goed te bekijken/analyseren. (actief analyseren)

Let op deel 2 van deze opdracht maken we in week 51 als we het over architectuur gaan hebben.

voorstelling/inhoud in de Barok

Bijbelse taferelen

wonderen/visoenen

martelaarstaferelen

portretten (vorsten)

uitzicht op het paradijs

vormgeving Barok
beeldaspecten/materiaal en techniek

• sterk licht-donker contrasten  (clair-obscure)
• dynamisch door: sterk licht donker contrast, diagonalen in de compositie, asymmetrische compositie, warm en helder kleurgebruik
• veel gouden/vergulde details
• illusionisme: trompe l'oeuil in muur- en plafondschilderingen.

Renaissance of Barok?