8.3 Democratisering in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.3 Democratisering in Nederland

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen hoe het proces verlopen is waarbij Nederland een steeds democratischer land is geworden. 

Democratisering

Een proces (dus een ontwikkeling over langere tijd) waarbij steeds meer mensen invloed krijgen op de manier waarop het land bestuurd wordt. 

Is nooit afgerond: meer mensen kunnen altijd meer invloed krijgen.

Verkiezingen voor 1917

Censuskiesrecht:

• Alleen mannen die een hoog bedrag aan belasting (= census) betaalden mochten stemmen
  
• Idee dat alleen mannen met geld voldoende verstand hadden om te kunnen stemmen
  

Districtenstelsel:

• Nederland was verdeeld in districten
  
• Alleen stemmen op iemand uit eigen district
  
• Kandidaat met de meeste stemmen kreeg de kamerzetel voor dat district
  

Emancipatie

• Emancipatie is het streven naar gelijke rechten voor bepaalde groepen die achtergesteld zijn:

1. Emancipatie van de arbeiders
2. Emancipatie van de vrouw
3. Emancipatie van katholieken

Protestanten 

• Vrijwel iedereen christelijk in de 19e eeuw. Meerderheid daarvan protestants. Een klein deel is streng protestants.  


• Volgens dominees (leiders in de kerk) is de mens van nature slecht. Wij hebben regels nodig, anders gaan we verkeerde dingen doen. 
• Gehoorzaamheid is belangrijk: in het gezin, in de kerk en in het land. 

Katholieken

• Sinds de Tachtigjarige oorlog (1648) was het katholieke geloof verboden. 
• Sinds Vrijheid van Godsdienst en Vrijheid van organisatie mochten de katholieken weer officieel bestaan en hadden ze dezelfde rechten. 

• Wel als groep flinke achterstand op de rest van Nederland (als groep armer, minder hoog opgeleid, minder belangrijke banen) en dus:
• Streden ze voor emancipatie: gelijke kansen en gelijke rechten, niet alleen voor de wet, maar ook in het dagelijks leven. 

Confessionelen

• Protestanten en katholieken samen worden samen de confessionelen genoemd.
• Op veel punten waren ze het oneens met elkaar, maar ze waren het nog meer oneens met de liberalen en socialisten. 
• Daarom: op bepaalde punten werkten de katholieken en protestanten samen. 

Schoolstrijd

• Openbare scholen kregen geld van de overheid. 
• Op deze scholen speelde het geloof een kleine rol. De confessionelen wilden daarom hun eigen scholen oprichten. 



• Dat mocht, maar de confessionelen moesten dit bijzondere onderwijs zelf betalen.

Schoolstrijd (2)

• Confessionelen vonden niet terecht en wilden dit veranderen. 
• Zij vonden dat de overheid zowel het openbare als het bijzondere onderwijs moest betalen
• In de Tweede Kamer zaten veel liberalen, die voelden daar niets voor
• Dit conflict over het onderwijs wordt de schoolstrijd genoemd en duurde bijna driekwart eeuw

Liberalen

• Hadden in 1848 geen eigen partij.
• Was  ook niet nodig, want er waren nog geen andere politieke partijen en liberalen hadden de macht
• Toen andere parijen zich begonnen te organiseren moesten de liberalen wel
• Richtten in 1885 de Liberale Unie op
• De meeste mensen  die op deze partij stemden waren rijke burgers

Weinig rechten voor vrouwen

• Mannen meer rechten dan vrouwen

• Vrouwen mochten niet stemmen en mochten geen hoger onderwijs volgen

• Vrouwen uit lagere klassen moesten werken, waren afhankelijk van inkomen

• Maar man mocht alles beslissen

Positie van de vrouw

• Groep vrouwen uit de hogere burgerij vonden dat positie van de vrouw verbeterd moest worden --> feministen
• Belangrijke feministen zijn Aletta Jacobs en Wilhelmina Drucker
• Zij behoorden tot de Eerste Feministische Golf (1880 - 1920)
• Belangrijkste doelen waren:

1.  Het krijgen van vrouwenkiesrecht 
2. Recht op goed onderwijs voor vrouwen

Wilhelmina Drucker  (1847-1925)

• Dochter van ongehuwde naaister
• Het was een schande als een ongehuwde vrouw een kind kreeg
• Wilhelmina vond dat vrouwen dezelfde rechten en dezelfde kansen moesten krijgen als mannen
• Richtte in 1889 de Vrije Vrouwenvereniging (VVV) op en vijf jaar later de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK)
• Deze partijen streden voor vrouwenkiesrecht

Aletta Jacobs (1854 - 1929)

• Was eerste vrouw in twee eeuwen die in Nederland aan de universiteit studeerde en de eerste vrouwelijke arts
• Werd huisarts in Amsterdam
• Door meer kennis over voorbehoedsmiddelen wilde ze de gezondheid van vrouwen verbeteren
• Streed voor vrouwenkiesrecht en goed onderwijs voor meisjes
• Werd in 1903 voorzitster van de VvVK

Algemeen kiesrecht

• Ook confessionelen en socialisten streden voor hun belangen
• Twee politieke problemen voor tientallen jaren:

1. Het kiesrecht
2. De schoolstrijd 

• De socialisten wilden kiesrecht, de liberalen niet. De confessionelen wilden wel uitbreiding, maar geen algemeen kiesrecht

Algemeen kiesrecht (2)

• De confessionelen steunden de socialisten in dit streven
• in 1917 kwam er algemeen actief kiesrecht
• Vrouwen kregen passief kiesrecht,  ze mochten niet stemmen, maar zich wel verkiesbaar stellen
• In 1919 kregen vrouwen alsnog actief kiesrecht en mochten zij dus ook stemmen

Algemeen kiesrecht (3)

• Op hun beurt steunden de socialisten de confessionelen in de schoolstrijd
• Bijzonder onderwijs voortaan ook betaald door de overheid
• Deze dubbele afspraak, waarbij de socialisten en de confessionelen elkaar hielpen heet de Pacificatie van 1917 
• Einde van schoolstrijd, maar niet van verzuiling

Verkiezingen na 1917

Algemeen kiesrecht:

• Ingevoerd in 1917
  
• Iedere Nederlandse man boven de 24 mag stemmen (vrouwen 1919)
  
• Vanaf 1971 is mag je vanaf je 18e stemmen
  

Verkiezingen na 1917

Evenredige vertegenwoordiging:

• Het hele land heeft dezelfde lijst met kandidaten
• Voor een zetel in de Tweede Kamer moet de kiesdeler gehaald worden:

aantal stemmen gedeeld door aantal kamerzetels

• Ook kleinere partijen kunnen nu in de Tweede Kamer komen