Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofddoel

• Na deze les weet je (weer) wat gedragsbiologie is, wat de belangrijkste functies van gedrag zijn en hoe gedrag veroorzaakt wordt.

begrippen: inwendige prikkel, uitwendige prikkel, supernormale prikkel, sleutelprikkel, signaal, fitness, imitatie, klassiek- en operant conditioneren, inzicht, gewenning, inprenting.

theorie 9.1 en 9.2.2

Niko Tinbergen

• Welke functie heeft gedrag in de natuur?
  
• Wat is de directe aanleiding voor gedrag?
  
• Hoe ontstaat gedrag tijdens de ontwikkeling van een dier?
  
• Hoe verandert gedrag in de loop van de evolutie?

1. functies

• Succesvol gedrag leidt tot overleving, groei en voortplanting
  
• Gedrag ontstaat als reactie op inwendige en uitwendige prikkels
  
• Succesvol gedrag wordt geleerd door: inprenting, gewenning, imitatie, oefening, operant- en klassiek conditioneren en inzicht.
  

Doel

Je kunt in een gegeven situatie inschatten hoe gedrag van een mens/dier de fitness kan verhogen of verlagen

fitness

.fitness: voortplantingssucces

absoluut: hoeveel (klein) kinderen krijgt een individu.

relatief: hoeveel kinderen krijgt een individu ten opzicht van het gemiddelde

Het uiterlijk van deze vogel zorgt voor zowel een voordeel als een nadeel als het gaat om zijn fitness. Benoem beiden en leg uit.

Waardoor is de fitness van dieren die fysieke conflicten vermijden groter?

Doel

Je kunt aangeven hoe verschillende prikkels samen kunnen zorgen voor voldoende motivatie om bepaald gedrag te vertonen.

Niko Tinbergen

• Welke functie heeft gedrag in de natuur?
  
• Wat is de directe aanleiding voor gedrag?
  
• Hoe ontstaat gedrag tijdens de ontwikkeling van een dier?
  
• Hoe verandert gedrag in de loop van de evolutie?

2. aanleiding

• Succesvol gedrag leidt tot overleving, groei en voortplanting
  
• Gedrag ontstaat als reactie op inwendige en uitwendige prikkels
  
• Succesvol gedrag wordt geleerd door: inprenting, gewenning, imitatie, oefening, operant- en klassiek conditioneren en inzicht.
  

Sleep de voorbeelden naar de juiste prikkel; inwendig of uitwendig

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Omgevingstemperatuur

Geluiden

Voortplantingsdrang

Honger

Pijn

in- of uitwendig

inwendig:

waargenomen door receptoren in het lichaam. Receptoren voor hormonen, of inwendige zintuigen.

uitwendig:

waargenomen door externe zintuigen: oren, ogen, neus, tong, huidzintuigen

Motivatie

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag door een prikkel. 

Bijvoorbeeld: 

Je hebt honger en je ruikt vers brood. Je motivatie om te eten is dan hoog. 

Wanneer reageer je?

• Drempelwaarde (wel of niet reageren) 

• Motivatie (bereidheid)

Motivatie  tot gedrag

Beschrijf een andere situatie (mens of dier) waarbinnen je interne- en externe prikkels, motivatie, behoefte, gedrag, bevrediging en negatieve terugkoppeling uitlegt. Tekenen + foto mag ook

Doel

Je kunt met behulp van algemene regels de verschillende vormen van conflictgedrag in een specifieke situatie onderscheiden.

tegenstrijdige prikkels

conflictgedrag

• ambivalent: dier vertoont afwisselend tegengesteld gedrag
• omgericht: dier richt het gedrag op een ander object/dier dan het object/dier dat het gedrag veroorzaakt.
• oversprong: dier vertoont gedrag uit een niet relevant gedragssysteem

Gedragssystemen zijn o.a.

• Fourageergedrag (voedsel zoeken)
• Poetsgedrag
• Vluchtgedrag
• Exploratief gedrag (onderzoeken/verkennen)
• Sociaal gedrag, oa

           -voortplantingsgedrag
           -teritoriumgedrag

 

Afgaand op beide filmpjes, is het oorbijten in de bio-industrie ambivalent, omgericht, of oversprong gedrag? Motiveer je antwoord

Hier was sprake van

1. ambivalent gedrag
2. omgericht gedrag
3. overspronggedrag
4. normaal gedraag

Doel

Je kunt in een gegeven situatie beargumenteren of een externe prikkel een sleutel- of supernormale prikkel is (of geen van beiden)

Bijzondere prikkels

sleutelprikkel: prikkel/signaal dat steeds dezelfde reactie oproept

(soms alleen als het dier door inwendige prikkels voldoende gemotiveerd is, bv in de broedperiode)

supernormale/supranormale prikkel

versterkte sleutelprikkel die een sterkere reactie dan normaal oproept

Hoeveel sterren zou jij de stal van Wageningen Universiteit geven? Leg uit waarom.