H. 5 Kunstgeschiedenis - periode 300-1000

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

300-1000 n chr

In welke tijdsperiode
is Jezus Christus geboren?

1. Griekse periode
2. Romeinse periode
3. Vroeg-Christelijke periode
4. Byzantijnse periode

Vroeg Christelijk

• Geboorte Jezus begin jaartelling.
• Christendom basis Westerse beschaving.
• Monotheïsme: één god
• Romeinen verbieden Christendom, maar in geheim vele gelovigen.  
• Geheime symbolen: Latijns kruis, vis,  (ichtus, Jezus)  lammeren, herder. 
• 313: officiële godsdienst  Romeinse Rijk (bekering keizer Constantijn).
• De hoofdstad van het Byzantijnse Rijk (na Romeinse Rijk) wordt vaak "Constantinopel" genoemd, naar Constantijn.

Ca. 50 - 500

De  middeleeuwen 500-1500 NC

Belangrijke gebeurtenissen voor de start van de periode:

Einde van de vierde eeuw wordt het Christendom staatsgodsdienst.

De christelijke keizers maakten  een einde aan Olympische Spelen.

De christelijke keizers maakten  een einde aan Gladiatorenspelen.

Het Romeinse Rijk valt uiteen in Oost en West

Het west Romeinse rijk wordt al gauw binnengevallen door o.a. Germanen.

De Kerk wordt oppermachtig

Er ontstaat een feodaal stelsel (leenheren, horigheid)

Verschillen met de klassieke Romeinse & Griekse kunst:

- Geen idealisme & realisme, maar: diepere betekenis.

- Symbolisme.

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

ALGEMEEN

Overeenkomsten met de klassieke (Romeinse & Griekse) kunst.

- Kerken (basiliek) - Basilica betekent: ’koninklijke zaal’ .

inspiratie uit Griekse en Romeinse kunst.

Kathedraal van Aquilea, 4de eeuw, Italië

Alpha & Omega

1ste en laatste letter 

Griekse alfabet.

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

ALGEMEEN

XP: Betekent Christus.

X = Chi, P= Ro (Griekse alfabet).

Het christus monogram kruis.

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

MIDDELEEUWEN

• In 5e eeuw na Christus gaat Oost-Romeinse rijk over in Byzantijnse rijk. In 7e eeuw n.C. komt het Islamitische geloof op. Dit verspreidt zich over het midden oosten en Noord Afrika. In 8e eeuw n.C. wordt zuid Spanje veroverd (later heroverd).  

• Karel de Grote zorgt voor stabiliteit in het westen na het ineenvallen van het Romeinse rijk.  
  

• Kerk heeft grote invloed op de samenleving, wetenschap geheel in dienst van het geloof.  
  

VROEGCHRISTELIJKE KUNST 

MIDDELEEUWEN

Kunst allemaal in opdracht van de kerk. Mensen kunnen niet lezen of schrijven, daarom wordt kunst gebruikt om het bijbelverhaal te vertellen.

Eind middeleeuwen wordt men steeds kritischer, dit zet zich voort in de renaissance.

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

MIDDELEEUWEN

Veel iconen= klein houten paneeltje, bladgoud als ondergrond

Byzantijnse kunst 500-1453 n. Chr.

(Byzantium-Constantinopel-Istanboel)

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

SCHILDERKUNST

• Mensfiguren   vereenvoudigt. Gaat niet
   om realisme maar om   spirituele, symbolische betekenissen.
  
• Niet echt ruimtelijk.   
   Weinig plasticiteit.
• de belangrijkste figuur is het grootst
  

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

BEELDHOUWKUNST

Sarcofaag Junius Bassus, 359

• Verhalen van het O.T en N.T. zijn uitgebeeld. 
  
• Net als bij de schilderkunst sterke stilering en abstractie, gaat niet om realisme maar om de betekenis. 
  
• De figuren worden niet losstaand gemaakt maar als reliëf 

Hemel en hel

Catacomben

• Geheime onderaardse begraafplaatsen.
• Wegens wederopstanding begraven i.p.v.     gecremeerd zoals bij de Romeinen. 
• Schuilplaats voor gelovigen.
• Gebruikt voor godsdienstige   samenkomsten.  

Welke gebouwen van de Romeinen gebruikten de Christenen als kerk?

1. Tempels
2. Thermen
3. Arena's
4. Basilica's

Bouwkunst

•  Basiliek (basilica).
  
•  Binnenkant sterk versierd.
•  Middenschip, zijbeuken,      arcaden (bogenrij), apsis (de "bovenkant" van het kruis.
• Casetteplafond

Santa Sabrina op de Aventijn

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

VROEG CHRISTELIJKE KUNST 

Oude St. Pieterbasiliek, 4de eeuw n.C.

Schilderkunst

• Verhalend (ongeletterdheid)
• Symbolisch 
• Romeinse kleding, ook stilistische overeenkomsten (maar eenvoudiger). 
• Anoniem, kunst als ambacht. 

Beeldhouwkunst

• Geen grote beeltenissen uit       angst voor afgodenverering.
• Reliëfs
• Romeinse kenmerken
• Christelijke onderwerpen 
• Herder met lam:  symbool voor Jezus met het volk.

Junius Bassus sarcofaag

Jezus tussen Petrus en Paulus

De Goede Herder, ca. 300

92 cm hoog

BYZANTIJNSE KUNST

SCHILDERKUNST

BEELDHOUWKUNST

ARCHITECTUUR

Byzantijnse kunst

• 500 - 1453 
• Byzantium => Constantinopel => Istanbul
• 330:  Byzantium hoofdstad Romeinse Rijk.   Keizer Constantijn => Constantinopel.   
  
• 394: Christendom staatsgodsdienst. 
• Ravenna ook belangrijk centrum.
  
• Keizers afgevaardigden van God. 
  
• 1453 verovering door Turken, Byzantijnse     kunst alleen nog in Rusland. 

Byzantijnse kunst 500-1453

Byzantium, 

keizer Constantijn vernoemd de stad naar zichzelf : Constantinopel, (huidige Istanbul)

Aureool geeft aan dat het om een bovenaards persoons

gaat of een heilige.

goud = hemelse licht 

Schilderkunst en mozaïeken

• (Orthodox) Christelijk
• Verhalend vanwege ongeletterdheid. 
• Klassieke normen gelden niet meer, geen 'heidense schoonheden’. 
• Stilering geeft aan dat het niet om aardse   beelden gaat.
• Weinig plasticiteit, statische composities.
• Symbolisch kleurgebruik (purper duurste). 
• Belangrijkste personen groter.
• Zwarte contourlijnen bij mozaïeken.  

Mozaïek van keizerin Theodora (vrouw Justinianus)

6e eeuw, San Vitale, Ravenna

Christus Pantocrator

• Christus als "heerser van alles"
• Vaste regels: rechterhand 2 vingers (God-mens) + 3 vingers (drie-eenheid)  
• IC XC = Jezus Christus.
• Symbolisch kleurgebruik: purperrood, blauw en goud. 
• Aureool

Icoon

• Houten paneel
• Ter aanbidding
• Magische functie
• Langgerekte vingers en     gezicht, smalle neus, kleine   mond.

Bouwkunst

•  Centraalbouw
  
•  Binnenkant sterk versierd.
•  Koepels.
•  Pendentieven = leiden het gewicht van de      koepel af naar de vier pijlers, overgang            van vierkant naar cirkel.

Interieur San Vitale, Ravenna

Opbouw voorstellingen

• Koepel: hemelse taferelen 
• Pendentieven: leven van       Christus
• Muren: heiligen 

Interieur San Marco, Venetië 

Wat is de oorspronkelijke naam van het huidige Istanbul?

1. Byzantion
2. Byzantium
3. Constantinopel
4. Alle drie de antwoorden zijn juist.

Centraalbouw

• Symmetrie.
• Cirkels, vierkanten.
• Grieks kruis of     regelmatige veelhoek

Plattegrond Hagia Sophia (532-537)

San Vitale, Ravenna

Hagia Sophia, 532-537

• ‘Heilige wijsheid’
• 6e eeuw (later moskee). 
• Gebouwd door wiskundigen. 
• Grootste, overdadigste en kostbaarste gebouw tot dan toe. 
• Grootste koepel (55 meter hoog), stortte in. 
• Goddelijk licht door 40 ramen in koepel en goudmozaïek.

Karolingische bouwkunst

• Bouw van vele kerken: bijv. Paltskapel in Aken. (palts = paleis)
• Voor het eerst kerken met torens.
• Centraalbouw met Romaanse kenmerken.
  
• Fouten in klassieke regels: bijv. 2 zuilen in      één boog.
  
• Naast centraalbouw ook basiliekvorm in   Latijns kruis.