H4 §3 les 1

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Welkom!

Lesplanning:

• Terugblik vorige les
  
• Lesdoelen
  
• Uitleg paragraaf 3
  
• Aan de slag!
  

Leerdoelen deze les

• Je kunt uitleggen bij welke plaatbewegingen vulkanisme voorkomt
• Je kunt uitleggen wat een caldeira is
  
• Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen een stratovulkaan en schildvulkaan

Vooruitblik: Maandag 31 mei: SO over paragraaf 1 t/m 3 EN de bijbehorende basisboeknummers

Een tsunami kan voorkomen bij een transforme plaatbeweging

1. juist
2. onjuist

Kun je een aantal begrippen opschrijven die bij deze afbeelding horen?

Bij welke twee soorten plaatbeweging komt vulkanisme voor?

1. divergent en transform
2. divergent en convergent
3. transform en convergent

Terugblik 

In §1 heb je gelezen dat de Pacifische plaat en de Filipijnse plaat botsen met de Euraziatische plaat. Hierdoor ontstaan niet alleen aardbevingen; ook vulkanisme is hier een gevolg van. 

De twee oceanische platen duiken met een paar centimeter per jaar onder de continentale plaat. Hoe dieper in de aardmantel, hoe hoger de temperatuur wordt. Dit zorgt ervoor dat de onderduikende platen gedeeltelijk smelten. Er ontstaat vloeibaar gesteente: magma. Dit magma stijgt op en zorgt voor vulkaanuitbarstingen aan het aardoppervlak. Alle vulkanen in Japan zijn op deze manier ontstaan.

Bij vulkanisme komt materiaal uit de aarde door openingen in de aardkorst naar buiten. Dat materiaal is heet vloeibaar gesteente waarin gassen kunnen zitten en brokken vast gesteente van de omringende aardkorst. Zolang het nog in de aarde zit, noem je het magma. Is het eenmaal naar buiten gestroomd, dan heet het lava. Soms wordt het magma bij een vulkaanuitbarsting (of eruptie) explosief de lucht in geslingerd in klonten van groot tot heel klein. De grote klonten stollen tot vulkanische bommen. Ook komen er veel kleine deeltjes vrij. Dat zijn asdeeltjes. Al dit materiaal samen heet een pyroclastische stroom. Het uitgestroomde en uitgeworpen materiaal vormt rond het uitstroomgat (de krater) een berg: een vulkaan.

Caldeira

De vulkaan de Aso in Japan is een actieve vulkaan met een kilomters brede krater. Deze vulkaan wordt ook wel caldeira genoemd.

Een caldeira ontstaat na een hele zware vulkaanuitbarsting. Hierbij stroomt de magmakamer helemaal leeg, en stort het dak van de magmakamer in. Op die plek ontstaat dan een hele grote krater. Vaak loopt de magmakamer weer vol en volgt een nieuwe uitbarsting.

Figuur 13. is een satellietfoto van de caldeira van de Aso. De krater meet 18 km van oost naar west en 24 km van noord naar zuid. De omtrek van de kraterrand (de donkere rand op de foto) is ongeveer 120 km. De caldeira wordt bewoond door vijftigduizend mensen. Op de kraterbodem liggen akkers, weilanden, steden en dorpen (figuur 14). Er lopen zelfs wegen en spoorwegen doorheen.

Pyroclastische stroom

Pyroclastische stroom bestaat uit as, gesteente, lava

In de huidige caldeira liggen warmwaterbronnen die door het onderliggende magma worden verwarmd. De verwarming door de aarde noem je geothermische warmte.

Kun je (behalve geothermische warmte) een voordeel noemen van vulkaanuitbarstingen?

Opdracht

Cartoon: vulkaanuitbarsting Japan

Nodig: leeg a4tje + potloden

deadline: eind van de volgende les

De mooiste tekening komt hier in het lokaal aan de muur te hangen