ROUS Markt en overheid H5 + H6

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

5 havo ECONOMIE  ||  2023-2024

Wat is er nodig als er bijvoorbeeld bepaald is dat een kartel niet mag?

Autoriteiten

Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA)

Autoriteit Financiële Markten (AFM)

Autoriteit Consument en Markt (ACM)

--> zoeken naar verstoringen en ingrijpen. 

De ACM is een overheidsinstelling. Waar ziet de ACM onder andere op toe?

1. Dat bedrijven niet te duur, zodat de consument een eerlijke prijs betaalt.
2. Dat consumentenbelangen worden beschermd en dat bedrijven eerlijk met elkaar concurreren.
3. Dat producentenbelangen worden beschermd.
4. Dat consumentenbelangen worden beschermd.

Waarom zijn octrooien belangrijk voor een economie?

1. Octrooien beschermen de consument
2. Dankzij octrooien werkt de markt doelmatig
3. Octrooien stimuleren innovaties en die zijn belangrijk voor economische groei
4. Door octrooien kunnen bedrijven een monopoliepositie verwerven

Octrooi

Alleenrecht op het maken of laten maken van jouw product voor een bepaalde tijd. 

Ontwikkelingskosten kunnen hoog zijn. 

Collectieve Goederen

Collectieve goederen worden door de overheid gemaakt en zijn voor iedereen beschikbaar.

• Politie.
  
• Brandweer.
• Leger.
• Infrastructuur (denk aan wegen, dijken, straatverlichting, etc.)

Kenmerken collectieve goederen

1. Niet-uitsluitbaar; Kan niemand van worden uitgesloten 
   
2. Niet-rivaliserend; Collectieve goederen kunnen door iemand worden geconsumeerd, zonder dat er dan minder overblijft voor een ander. 
   

Wat is geen kenmerk van collectieve goederen?

1. komen alleen tot stand door collectieve dwang
2. men kan een individuele prijs vragen
3. niet-uitsluitbaar
4. niet-rivaliseren

Quasi-collectieve goederen

Sommige individuele goederen vindt de overheid zo belangrijk dat ze er graag aan bijdraagt. 

omdat ze van groot maatschappelijk belang zijn 

of anders te duur worden (subsidie). 

Dit noemen we quasi-collectieve goederen. 

Bijv. onderwijs, zorg, bibliotheek, openbaar vervoer enz. 

I: Quasi-collectieve goederen zijn individuele goederen door de overheid geproduceerd.
II: Onderwijs is een voorbeeld van quasi-collectieve goederen.

1. beiden juist
2. beiden onjuist
3. alleen I juist
4. alleen II juist

Wat is kenmerkend aan externe effecten?

Externe effecten, overheidsingrijpen

Extern effect: 

effect als gevolg van 

productie en/of consumptie voor 

de welvaart van anderen  --> 
Niet bij de prijs inbegrepen.

Negatieve externe effecten &  positieve externe effecten

Positieve externe effecten

Negatiever externe effecten

Marktfalen

Als er teveel negatieve externe effecten zijn --> de markt produceert te veel. 

Als er te weinig positieve externe effecten zijn --> de markt produceert te weinig. 

Innoveren

Procesinnovatie

• Voor betere en efficiëntere manier van produceren.
• Product sneller en voor een lagere prijs af leveren bij klanten.

Productinnovatie

• Nieuwere en betere versies van producten. 

Waarom is innoveren van belang?

Wat houdt bedrijven tegen om te innoveren?

H6 Hoofdstukdoelen

• uitleggen dat MVO sommige negatieve externe effecten van productie kan verminderen door de duurzaamheid van produceren prioriteit te geven boven de winstgevendheid op korte termijn.

• uitleggen dat er spanningen zijn tussen duurzaamheid als welvaartsmaatstaf en het nationaal inkomen of nationaal product als welvaartsmaatstaf.

MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen)

Het sociale welzijn, milieu en onze planeet krijgt steeds meer aandacht binnen onze maatschappij, dus automatisch ook bij bedrijven. Zo kijkt men steeds meer naar:

 "people, planet, profit";

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

3 p's

- People: menselijke aspecten binnen en buiten het bedrijf (vb. zit/sta bureau, geld voor 'ontwikkeling', gezond eten op het werk, geld voor fitness abbo)

- Planet: gevolgen voor het milieu en onze planet (negatieve externe effecten)

- Profit: Hoe is de winst behaald en wat doet men ermee? (duurzaam produceren)

Duurzaam produceren

• Duurzaam produceren = produceren zonder schade voor mensen/natuur voor nu en in de toekomst
  

Aan het werk

Maken 5.2, 5.4, 5.5, 5.13, 5.14, 5.15, 5.16, 5.17 & 5.18

5.19, 6.1, 6.4, 6.5 & 6.7