Modernisme film p3 4h 2023

• kua
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Cultuur van het Moderne - Film 

We herhalen vandaag wat van de vorige les over Jazz en bespreken expressionisme met de nadruk op muziek.

Je krijgt eerst een quizvraagje over jazz.

vervolgens bekijken we stuk voor stuk de kenmerken van expressionistische muziek en we sluiten af met een paar oefenvragen uit een KUA examen van een paar jaar geleden

Lesson up kanaal:

https://LessonUp.app/invite/group/bhqea

Inhoud

- Welke kenmerken heeft een expressionistische film 

- Surrealisme in de film: Salvador Dali

-  Invloed van Fritz lang op de film noir en science fiction

- De invloed van het communisme in Rusland op kunst en film

- Het effect van attractie montage in films van Eisenstein 

- Hoe het Naziregime in Duitsland het medium film gebruikt voor propaganda doeleinden

- Hoe Charlie Chaplin Europa bekritiseert in zijn kritische, satirische filmparodieën 

- Welke ontwikkelingen film als amusement doormaakt (H6)

Nosferatu is een film van F.W. Murnau. Het is een verfilming van Bram Stokers griezelroman Dracula uit de negentiende eeuw. Aangezien Murnau geen filmrechten krijgt moet hij op zoek naar andere namen: de vampier wordt Nosfertu. Veel moderne horror is schatplichtig aan deze film. 

benoem 3 filmische elementen die de spanning creëren in dit fragment

expressionistische film, kenmerken

• groot licht-donker contrast (grote schaduwen)
• overdreven spel
• kikker- en vogelperspectief 

zie grijs vlak bladzijde 36: kenmerken expressionisme in film 

Un Chien Andalou 

surrealistische film van Luis Bunuel en Salvador Dali 

Dali vertrouwd in deze film zijn absurde fantasieën aan het witte doek. Mensen zijn in 1929 bij de premiere zwaar geschokt door de heftige en reeksen associatieve beelden zonder logische volgorde en betekenis. Als een droom, dus volgens de surrealistische werkwijze 

FILM NOIR 

Kenmerken:

- meestal zwart wit

- melancholische sfeer

- sombere toon

Een film noir (Frans: zwarte film) is een film in de stijl en sfeer die in de eerste plaats wordt geassocieerd met misdaadfilms. De film noir is afgeleid van de harde stijl van misdaadromans uit de tijd van de Grote Depressie (eind jaren dertig van de twintigste eeuw). 'Noirs' werden oorspronkelijk geschoten in zwart-wit, en hadden een donkere stijl met veel contrast, afgeleid van de Duitse expressionistische cinematografie.

De term film noir wordt voornamelijk gebruikt voor specifieke films uit de periode 1941 (The Maltese Falcon) tot 1958 (Touch of Evil). 

American Film Now van James Monaco geeft aan dat film noir niet een genre is maar een stijl. Film noir leende in de jaren 40 elementen uit misdaad-, detective- en mysteriegenres. Hierbij werd een nieuwe vorm van cinema gecreëerd met een aantal nieuwe karakteristieken.

Inhoudelijke kenmerken

. Gevoel van angst en onzekerheid.

. Een centraal thema: mannelijke protagonist raakt verstikt in een obsessie voor een vrouw.

. Femme fatale: aantrekkelijke vrouw die mannen in moeilijkheden brengt. Is meestal verbonden met een andere man (echtgenoot of vriend). De femme fatale is vaak stijlvol, arrogant, sterk, seksueel onafhankelijk en vaak een stevige roker. Daarnaast heeft ze vaak alles onder controle. . De Noir-held, de detective, zal proberen de vrouw te krijgen. Echter de vrouw zal liever dood gaan dan door de held veroverd of gearresteerd te worden.

. De verzorgende vrouw: tegenhanger van de femme fatale. Soms zal tijdens de film een vrouwelijke hoofdrolspeler eigenschappen hebben van zowel de femme fatale als de verzorgende vrouw.

. De (hard-boiled) detective: hierbij zal de detective meestal de verkeerde dame, de femme fatale, ontmoeten. Daarnaast krijgt de detective meestal de vrouw niet maar zal deze vaak aan het eind sterven.

. Ingewikkelde verhaalstructuur.

. Traditionele domein van de man.

. Noir-held, vaak een detective, kent geen idealen.

Een eigenverslag van de protagonist aan de hand van flashbacks of voice-over.

. De maatschappij en het systeem zijn keihard. De mensen zijn slecht en de wereld blijft ondanks alles corrupt. Ook de hoofdfiguren in de film blijven zich afvragen wat goed en wat slecht is.

. De lagere sociale klasse, de "little people". De personen uit deze klasse proberen met alle mogelijke middelen te overleven. Vaak arbeiders, hoeren, nichten, dieven en barkeepers.

. Meestal geen happy end.

Stijlkenmerken

. Sterk contrastrijke belichting (Clair-obscur)

. Gebruik van groothoeklenzen

. Onevenwichtige kadering; extreme close-up → totaal, midshot → close-up / totaal

. Enscenering vanuit mannelijk perspectief

. Gebruik van spiegels

. Ontbreken van camerabewegingen (The Lady from Shanghai is hier een uitzondering op.)

. Gebruik van voice-over

Fritz Lang

De Duitse filmmaker Fritz Lang was tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten erg onder de indruk van de nieuwe bouwkunst. De film Metropolis is geïnspireerd op de stad van de toekomst. 

Op afbeelding 2 zie je een affiche voor Metropolis. Dit affiche sloot aan bij de tijdgeest van dat moment, zowel wat betreft de inhoud als de vormgeving.

Verhaal van de film staat omschreven op blz 36 in het blauwe vlak 

Metropolis

Videofragment 1 laat de openingsscène van Metropolis zien, waarin de wisseling van de

ploegendienst in de Benedenstad van Metropolis plaatsvindt.

Om Metropolis, als zwijgende film, te voorzien van een krachtige beeldtaal heeft Fritz 

Lang theatrale en filmische middelen ingezet en veel symboliek gebruikt

Metropolis schets een dystopie in de toekomst, waarin elite de macht heeft en de rest van de mensheid slaaf is. Ondaks het rammelende scenario is het een indrukwekkende poging tot science fiction en vooral de special effects zijn indrukwekkend en inspirerend voor andere filmmakers in de jaren 30 en 40, en zelfs daarna nog. 

1. RUSLAND

Russische Revolutie 

Propaganda

Eisenstein: Oktober

RUSLAND VANAF 1900

Vanaf 19e eeuw:  arbeiders tegen de tsaar: er moet een einde komen aan de overheersing en uitbuiting van het volk door de kapitalisten en de aristocratie.

20e eeuw: oktober 1917: Russische revolutie:

--> De monarchie werd ten val gebracht 

-->  De installatie van het communistische regime: Lenin en Stalin

Kapitalisme is een economie waarin de grond en de bedrijven eigendom zijn van ondernemers die met hun bedrijf een zo groot mogelijke winst willen maken. Makkelijk gezegd is dat dus een bedrijf dat van 1 persoon is. 

Aristocratie is een bestuursvorm (een manier hoe je een land kan besturen) en komt oorspronkelijk uit het oude Griekenland. Aristocratie betekent letterlijk 'regering door de besten'. In een aristocratie hebben alleen mensen van adel invloed op het bestuur. 

Uitgangspunten van het communisme waren ideeën van Karl Marx. Wat waren zijn ideeën?

INTERMEZZO 

!! ZELF BEKIJKEN !!

MARXISME, SOCIALIMSE &  COMMUNISME 

0

Gevolgen revolutie voor kunst en cultuur

Functie van kunst verandert: 

kunst moet meebouwen aan toekomst van Rusland: propagandamiddel.

Kunstenaars kregen de opdracht om de revolutie de verheerlijken en indrukwekkende portretten te maken van Lenin en zijn opvolger Stalin.

Werken voor de overheid

Gevolgen voor Russische kunstenaars:

Ze hadden twee keuzes: 

OF ze vluchten voor de overheid 

OF ze gingen voor de overheid werken.

Het werken voor de overheid had ook weer gevolgen voor de kunstenaar. 

Welke gevolgen (door het werken als kunstenaar voor de overheid) kun je bedenken?

Kunstenaars verloren:

-  vrijheid om hun stijl en onderwerpen te bepalen.

- hun opdrachtgevers,  (de rijke elite) hadden onder druk van  communisten geen bezittingen meer.

Veel vooruitstrevende kunstenaars vluchtten om hun heil buiten Rusland te zoeken.

De succesvolle Russische avant-garde kunst werd zo langzaam vervangen door propaganda kunst van de regering. De schilderijen uit deze tijd kleuren rood en tonen vaak Lenin zelf. De werken zijn krachtig, dynamisch en prediken opstand en eendracht.

Onder leiding van Stalin werd de kunst minder opzwepend. Stalin zag kunst als een middel om de mooie zaken van Rusland te laten zien en arbeid te verheerlijken. Vooral het simpele boerenleven was een favoriet onderwerp.  Tegenwoordig noemen we deze stroming het socialistisch realisme: de kunstwerken moesten ‘realistisch in vorm’ zijn – want dat is begrijpelijk voor alle mensen – en ‘nationalistisch van inhoud’. 

Kunstenaars in dienst van de machthebbers

Sommige  avant-garde kunstenaars  ondersteunen revolutie  en werken mee aan de opbouw van de communistische staat.

De politieke breuk met het verleden vertaalt zich in een nieuwe kunst en vormgeving.

El Lissisky: Versla de witten met de rode wig 1919

 In ‘Versla de witten met de rode wig’ (1919) roept El Lissitsky de  bevolking op de revolutie te ondersteunen tegen de contrarevolutionairen.

INTERMEZZO 

!! ZELF BEKIJKEN !!

Constructivisme

 Oktober: Communistische 

propagandafilm

In opdracht van communistische partij (eerbetoon aan de revolutie van 1917) maakt Sergei Eisenstein in 1927 de stomme film ‘Oktober’. 

De film schetst politieke ontwikkelingen in documentaire stijl: propaganda!

 Op de volgende slide zie je een fragment uit de film 'oktober'. De beelden spreken een krachtige taal door de montage. Wat valt je hieraan op?

Stomme film: Een stomme, zwijgende of stille film (Vlaanderen) is een film waarin alleen het beeldsignaal voorkomt. Pas in 1927 werd het met de komst van de geluidsfilm mogelijk om geluid en beeld synchroon af te spelen.

Wat is je opgevallen aan de montage?

Eissenstein: de man van de attractiemontage

- shots zijn ritmisch in hoog tempo (vergelijk-baar met fabrieksproductie) gemonteerd 

- Door allerlei korte filmfragmenten (die soms ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben) achter elkaar te monteren  ontstaat er een bepaalde betekenis  = attractiemontage 

Met deze montagetechnieken probeert hij de kijker te sturen. 

Een attractie is een associatie (wat het beeld bij hem oproept) van de kijker.

Welke beelden worden met elkaar afgewisseld? Wat wil Eisenstein hiermee laten zien?

We bekijken nogmaals  het filmfragment uit de film 'oktober'. Ook hier maakt hij gebruik van attracties in de montage. 

Welke betekenis ontstaat hier door de montage?

Welke betekenis ontstaat hier door de montage?

2. Duitsland

Nazi regime

Propaganda

Riefenstahl: Triumph des Willens

Entartete kunst

Duitsland 1938: Hitler en de nazi’s aan de macht in Duitsland.

Hitler maakte onderscheid tussen: 

- ‘slechte’ kunst = Entartet: alles wat modern is

- ‘goede’ kunst: realistische kunst. Kunstwerken mochten geen on-Duitse en pacificistische kenmerken vertonen en mocht de kunstenaar niet van Joodse afkomst zijn.

Kunst moet ook dienen als propagandamiddel

Triumph des Willens: nazi propaganda

Ook de Nazi's zetten film als propaganda-middel in.

In 1934 maakt Leni Riefenstahl de propagandafilm ‘Triumph des Willens’ die de partijdag van 1934 in Neurenberg vastlegt. 

Doel: imponeren van de massa  door middel van filmtechnische vormgeving.

Nieuwe filmtechnieken

Riefenstahl experimenteerde met nieuwe filmtechnieken (beïnvloedt door Eisenstein):

- gebruik van 30 camera’s 

- vaste én bewegende camera’s (auto’s/ liften)

- gebruik van enorme telelenzen

- (voor die tijd) snelle montage

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

Welke filmtechnische middelen zet Riefenstahl hier in?

3. Amerika

Parodie & Satire

Charlie Chaplin: the great dictator

Koning van de stomme film: Charlie Chaplin

Charlie Chaplin was de ster van de stomme film in Amerika. 

Hij maakte films met een kritische blik op de moderne samenleving: industrialisatie.

In  'Modern times' geeft hij een  satirische, maar realistische blik op de moderne wereld waarin mensen steeds meer in dienst staan van machines en waarin de aandacht voor de individuele mens ver te zoeken is.

Noem 1 element uit het fragment waaruit je de kritiek op de industrialisatie kunt opmaken?

Charlie Chaplin

In 1940 maakte hij de filmparodie 'the Great Dictator'.

Chaplin verzet zich in eerste instantie tegen de opkomst van de geluidsfilm maar de speeches van Hitler schreeuwden om  luidruchtige satire.

In het volgende fragment zie je een parodie op de speech van Hitler.

In welk opzicht kun je het fragment satirisch noemen? Leg dit uit aan de hand van het aspect spel!

Kunst en amusement

William van Alen, Chrysler Building (1920)

1900-1950: Amusementscultuur ontwikkelt zich.

Na 1950: Massacultuur

revue

musical 

vaudeville (topster Mae West)

Rondreizende gezelschappen                 vaste theaters

                 

musicalsteden (New York: Broadway)

Theaters krijgen het moeilijk door de komst van bioscopen.                      Vooral muzikale showfilms.

Muziek: Jazz (zwarte muziek - symbool 

voor moderne leven) 

opkomst grammofoonplaten en radio (eerste massamedium)

Nieuwe stijl/stroming in bouwkunst en design: art deco

Kunst en amusement

This video is no longer available

Welke video was dit?

Muziek

blues: zwarte muziek (blue notes) ontstaat vanuit voormalige tot slaafgemaakten.

combi van zang, banjomuziek, brassbands en ragtime

ragtime soort jazz (ragged timing)

jazz                      bigbands

New Orleans-style & Chicago-style (zwart)

Dixieland 

(wit)

Dans

cakewalk (op ragtime muziek)

tapdans

revue (complete show met dans, zang, cabaret en goochelen)

            (Franse revue & Amerikaanse vaudeville = licht erotisch)

flapper girl

Ziegfeld Follies

Lilyan Tashman performing in Ziegfeld follies

Josephine Baker, 1930s

Film

• stomme film              geluidsfilm
• showfilms: droomwereld
• inhoudelijke films: Gone with the wind & Citizen Kane
  
• musicalfilms: The Wizard of Oz
• comedy: slapstick (Buster Keaton, Laurel & Hardy, Charlie Chaplin)
• animatiefilm: Disney & Betty Boop
• Special effects: King Kong

Orson Welles, Citizen Kane (1941)

Buster Keaton

Film

Betty Boop (1933)

The Wizard of Oz (1939)

Walt Disney, Steamboat Willie (1928?)

King Kong (1933)

Na de reisweek...

Start Massacultuur!

lezen: H1 inleiding massacultuur

blz 92 t/m 95 Art-History