3VWO - H5 - Komma, dubbele punt, aanhalingstekens, puntkomma

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Komma, dubbele punt, aanhalingstekens, puntkomma

H5 - Spelling

3VWO

Bekijk deze twee zinnen:

a De bananen, die al bruin en zacht zijn geworden, ga ik niet meer opeten.

b De bananen die al bruin en zacht zijn geworden, ga ik niet meer opeten.

Bekijk deze twee zinnen:

a Hij zat op haar, schoot en rustte uit.

b Hij zat op haar schoot en rustte uit.

Waarom kan deze zin twee betekenissen hebben? Leg uit met leestekens.

Onze trainer zei Jan is uiterst traag van begrip.

Leestekens (bijvoorbeeld punt, vraagteken en uitroepteken) helpen bij het lezen van een tekst.

Hieronder staan de regels voor de moeilijkste gevallen.

Een komma geeft een rust in de zin aan. Je gebruikt een komma

• voor of na een aanspreking:
  – Zeg, zou u donateur willen worden van het Wereld Natuur Fonds, mevrouw?

Een komma geeft een rust in de zin aan. Je gebruikt een komma

• tussen de delen van een opsomming (maar niet voor en);
  – In mijn achtertuin staan vaste planten, enkele struiken en een paar bomen.

Een komma geeft een rust in de zin aan. Je gebruikt een komma

• tussen twee persoonsvormen:
  – Als we niet minder plastic gebruiken, wordt de plasticsoep in de oceaan nog groter.
  
  
  

Een komma geeft een rust in de zin aan. Je gebruikt een komma

• tussen de hoofdzin en een bijzin, als de delen lang zijn:
  – Lenie ’t Hart werd in 1996 benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau, omdat ze zich decennialang had ingezet voor de zeehondenopvang.
  Maar: Ik vind dat zo’n onderscheiding dik verdiend is.
  
  
  

Een komma geeft een rust in de zin aan. Je gebruikt een komma

• voor en achter een bijstelling:
  – Greenpeace, de bekende milieuorganisatie, protesteert al jaren tegen transporten van radioactief afval.
  
  
  

Een dubbele punt dient om iets aan te kondigen:

• een citaat (directe rede):
  – De leraar biologie zei: ‘De korenwolf komt alleen in Limburg voor.’
  

Een dubbele punt dient om iets aan te kondigen:

• een gedachte (let op: bij een gedachte gebruik je geen aanhalingstekens):
  – Kelsy dacht: wat interesseert mij dat nou helemaal.
  

Een dubbele punt dient om iets aan te kondigen:

• een opsomming:
  – Deze grote zoogdieren worden het meest bedreigd met uitsterven: de Siberische tijger, de berggorilla en de Javaanse neushoorn.
  Maar: Het meest bedreigd met uitsterven worden de Siberische tijger, de berggorilla en de Javaanse neushoorn. (niet-aangekondigde opsomming)
  

Een dubbele punt dient om iets aan te kondigen:

• een uitleg of toelichting:
  – Ik hoop dat de wolf zich niet in Nederland vestigt: wolven bijten heel vaak schapen dood.
  

Aanhalingstekens gebruik je

• bij citaten (kijk goed naar de voorbeeldzinnen):
  – ‘Ik ga een hamster kopen’, zei Melissa. ‘Gaan jullie mee?’
  – 'Goed,' antwoordde Roos, 'al snap ik niet wat je met zo'n beest moet.'
  – ‘Hoepel dan maar op!’ schreeuwde Melissa boos.

Aanhalingstekens gebruik je

• als het woord zelf bedoeld wordt en niet de betekenis:
  – Met hoeveel r’en schrijf je ‘concurrentie’?

Aanhalingstekens gebruik je

• als het woord op een speciale manier (bijvoorbeeld spottend or sarcastisch) gebruikt wordt:
  – Toen de halve klas een onvoldoende had, zei mevrouw Wijsman dat we weer ‘uitstekend’ gepresteerd hadden.

Een puntkomma gebruik je

• tussen hoofdzinnen die sterker met elkaar samenhangen dan losse zinnen:
  – Mijn vriendin wilde de tent opzetten onder een hoge boom; dat leek mij niet zo verstandig.

Een puntkomma gebruik je

• als afsluiting van de onderdelen van lange opsommingen die onder elkaar staan. Het laatste onderdeel krijgt als afsluiting een punt. Kijk voor een voorbeeld naar de opsomming in de uitleg bij opdracht 1.

Ga nu op je laptop naar de software van Nieuw Nederlands en maak de opdrachten die klaarstaan in de planning.