3 De Tweede Wereldoorlog - 4 De bezetting van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

h2 les 1

De Tweede Wereldoorlog

3

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

4 - De bezetting van Nederland

h2 les 1

Herhalen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Waarom konden Joden in Europa vanaf de middeleeuwen tot de 19e eeuw gemakkelijk de schuld krijgen van rampen en andere problemen?

• Joden vielen op door hun eigen cultuur en leefwijze. Ze hadden een andere taal, religie en andere gewoonten dan de meeste andere Europeanen. Ook woonden ze tot de 19e eeuw vaak in aparte woonwijken.

h2 les 1

Herhalen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Op 10 mei 1891 publiceerde een Frans tijdschrift deze antisemitische spotprent van de Franse kunstenaar Adolphe Willette. De titel was: ‘Meneer Isaac en zijn werk.’ Op 1 mei hadden arbeiders in de plaats Fourmies gedemonstreerd voor een kortere werkdag. Toen ze stenen begonnen te gooien, vroegen de burgemeester en de ondernemers het leger om hulp. De troepen onder leiding van de Joodse Fransman Ferdinand Isaac begonnen te schieten. Daarbij vielen negen doden. De boosheid in Frankrijk was enorm.

Was het antisemitisme in Duitsland aan het begin van de 20e eeuw heel anders dan het antisemitisme van de tekenaar van bron 2? Leg je antwoord uit.

• Nee, want in beide gevallen gingen antisemieten ervan uit dat Joden geen goede landgenoten waren.

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven.
• Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden.
• Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd.

h2 les 1

Nederland bezet

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Na het begin van de Tweede Wereldoorlog hoopte Nederland neutraal te kunnen blijven, net als in de Eerste Wereldoorlog.

Op 10 mei vielen Duitse troepen Nederland binnen, op 15 mei gaf Nederland zich over.

De bezetting had grote gevolgen:

• Politiek-bestuurlijk: Nederland kreeg een Duits bestuur. Democratie werd afgeschaft, parlement ontbonden. Ambtenaren bleven aan het werk, onder Duitse leiding.
• Economisch: Veel Duitse mannen waren aan het vechten, grote tekorten aan arbeidskrachten in Duitsland. Nederlandse mannen werden in Duitsland aan het werk gezet.

Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven.

Het centrum van Rotterdam na het Duitse bombardement.

h2 les 1

Nederland bezet

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Economisch (2): Veel producten uit Nederland gingen naar Duitsland. Hierdoor ontstonden in Nederland tekorten. Aan het einde van de oorlog roofden de Duitsers op grote schaal.
• Cultureel: Afschaffen vrijheid van meningsuiting. Mensen moesten hun radio inleveren, zodat ze niet meer naar buitenlandse zenders konden luisteren.
• Dagelijks leven: Aan het begin van de oorlog merkte de meeste mensen niet eens zoveel verschil. Maar naarmate de oorlog vorderde werd de situatie in Nederland steeds grimmiger en moeilijker. Meer onvrijheid, meer tekorten, meer geweld. 

Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven.

Wegens schaarste waren veel producten alleen verkrijgbaar op de bon.

h2 les 1

Nederland bezet

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Het zwaarst getroffen werden de 140.000 Joden in Nederland. Al in 1940 werden alle Joodse ambtenaren ontslagen. Vele wetten die het leven van de Joden beperkten zouden volgen. 

In 1941 werden parken, zwembaden, bioscopen en restaurants verboden voor Joden en vonden de eerste razzia's plaats.

De systematische vervolging en deportatie naar concentratie- en vernietigingskampen begon in 1942.

Bijna nergens lukte het de nazi's om zo'n groot deel van de Joodse bevolking te vermoorden als in Nederland (bijna 73%)

Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven.

h2 les 1

De reactie van de bevolking

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Na de bezetting probeerden de meeste Nederlanders zoveel mogelijk door te gaan met hun leven. De meesten waren niet blij met de Duitse bezetting.

Een kleine groep was wel blij met de Duitse bezetting. Velen van hen waren lid van de Nationaalsocialistische Beweging (NSB). Zij hadden vergelijkbare ideeën als de NSDAP. Zij probeerden samen te werken met de Duitse bezetter. Deze samenwerking noemen we collaboratie.

Collaborateurs werden bijvoorbeeld aangesteld als burgemeester of melden zich vrijwillig aan in het Duitse leger.

Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden

h2 les 1

De reactie van de bevolking

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Tegenover de collaborateurs stond een kleine groep Nederlanders die actief verzet pleegden tegen de Duitse bezetting.

• drukten illegale kranten
• hielpen neergehaalde geallieerde piloten
• verborgen (Joodse) onderduikers
• vervalste persoonsbewijzen
• pleegden aanslagen tegen collaborateurs en Duitse militairen en bestuurders.

Een bijzonder protest tegen de vervolging van Joden was de Februaristaking in 1941.

Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden

h2 les 1

De bevrijding van Nederland

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

In 1944-1945 hebben de geallieerden Nederland bevrijd, maar dat gebeurde niet in één keer.

In een poging de oorlog voor kerst 1944 te beëindigen proberen de geallieerden de bruggen over de grote rivieren in Nederland te veroveren. Lukte dat, dan lag de weg naar Berlijn over. Maar het plan was te ambitieus, de uitvoering te chaotisch en het verzet van de Duitsers te hevig.

Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd

h2 les 1

De bevrijding van Nederland

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Het grotendeels mislukken van Market-Garden (alleen Zuid-Nederland werd bevrijd) en het daaropvolgende Ardennenoffensief hadden grote gevolgen voor de Nederlanders die boven de grote rivieren woonden.

Vooral voor West-Nederland pakte de winter van 1944-1945 rampzalig uit. De winter was heel streng en het lukte niet het westen voldoende te bevoorraden. 

Zo'n 20.000 Nederlanders stierven die hongerwinter door kou en/of ondervoeding.

Pas op 5 mei 1945 gaven de Duitsers zich over en was heel Nederland bevrijd.

Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven.
• Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden.
• Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd.