H2.1 De eerste mensen jagen en verzamelen schooljaar 2024-2025

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

H. 1  Jagers worden boeren

§ 1.2  Sporen van de eerste mensen

Tekst

Tekst

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo

Elk tijdvak heeft een afbeelding bestaande uit twee plaatjes. Zie je ze?

Wat weet je eigenlijk
van de steentijd?

Waar denk je aan bij Steentijd?

Bijvoorbeeld:

- mensen gebruiken stenen werktuigen

- geen metaal

- wel hout en been

- mensen leven van de jacht en in hutten of tenten

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de eerste (aap)mensen leefden en hoe we aan deze informatie zijn gekomen.

Evolutie

• Twee theoriën over het ontstaan van de eerste mensen:
  - Scheppingsverhalen > god zou de aarde en de mens hebben gemaakt.
  - Evolutietheorie > de mens zou zijn ontstaan door te evolueren.
  
  
• Dat mens afstammen van apen is niet juist, we delen een gemeenschappelijke voorouder. Apen zijn dus eigenlijk onze neven. De chimpansee is het nauwst aan ons verwant.

Verschillende soorten mensen

• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)

Ijstijden

- Het klimaat verandert door de tijd heen.

- Afwisseling met warmere perioden.

- 115.000 jaar geleden begon de laatste ijstijd.

Lees de tekst:

- ijskap

- Nederland

- 45.000 jaar geleden en 28.000 jaar geleden

Zwervend bestaan

Jagers-verzamelaars 

• De moderne mens (homo sapiens) bestaat al ongeveer 200.000 jaar.
  
  
• Deze menssoort trok van Afrika over de rest van de wereld.
  
  
• De eerste mensen leefden van jagen en verzamelen, ze waren nomaden.
  
  
• We noemen deze periode van jagers en verzamelaars de prehistorie, omdat er nog niet geschreven werd.
  
•  (pre = voor,
  
•  historie = geschreven geschiedenis)
  

Werktuigen

zoals: vuistbijlen, messen en speerpunten

gemaakt van: vuursteen (hard)

omdat: scherpe punten mogelijk 

vuistbijlen werden gebruikt voor houtkap, snijden van vlees en schoonschrapen van dierenhuiden.

Van sommige vondsten is het niet bekend wat hun functie was.(waarom niet?)

Bronnen

• Om er achter te komen wat er gebeurd is gebruiken we bronnen: "bewijs"
  
  
• Zonder bronnen weten we niets over de geschiedenis!
  
  
• Primaire bronnen: bronnen die gemaakt zijn in de tijd die we onderzoeken
• Secundaire bronnen: bronnen die later gemaakt zijn
  
  
• Daarnaast verschil tussen geschreven en ongeschreven bronnen

Oorzaak-Gevolg (vaardigheid)

De reden waarom iets gebeurt noemen we een oorzaak.

Stel een vraag en begin met "waardoor/waarom"

bijvoorbeeld: - Waardoor/waarom heb ik een lekke band? 

(= gevolg) 

Het antwoord begint met: "doordat/omdat"

- Doordat/omdat ik door het glas ben gereden. (= oorzaak)

Na de ijstijd

Ca. 11.000 jaar geleden eindigde de laatste ijstijd en de gemiddelde temperatuur steeg. Gevolgen:

- sommige diersoorten stierven uit.

- door het smelten van de ijskap, steeg de zeespiegel en ontstond bijvoorbeeld de Noordzee (voorheen Doggerland).

- Aan de kust van Nederland ontstonden grote moerasgebieden, waar dieren leefden en jagers en verzamelaars rondtrokken.

Begrippen uit deze les

• Steentijd
• Homo Neanderthalensis
• Homo Sapiens
• Prehistorie
• Jagers-Verzamelaars
• Primaire/Secundaire Bronnen
• Geschreven/Ongeschreven bronnen

Jaartallen uit deze les

• 2 miljoen jaar geleden: eerste aapmens.
  
  
• 200.000 jaar geleden: ontstaan moderne mens. 
  
  
• 15.000 v. Chr.: einde van de laatste ijstijd
  
  

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.