HC - Verlichting 1650 - 1900 deel 7 blz. 50/53

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

HC - Verlichting 1650 - 1900 par 1&2

2.2 - De verlichting en de Amerikaanse en Franse revolutie

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten (1600-1700) / Gouden Eeuw / 17e eeuw;

23. het streven van vorsten naar absolute macht;

26. de wetenschappelijke revolutie. 

27. rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen;

28. voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte

wijze vorm te geven (verlicht absolutisme);

29. uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee

verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme;

30. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap. 

Kenmerkende aspecten bij deze historische context

tijdvak 7: tijd van pruiken en revoluties (1700-1800) / eeuw van de Verlichting/ 18e eeuw;

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

In tegenstelling tot VS is Frankrijk een standenmaatschappij.

Drie standen:

• geestelijkheid (1%)
• adel (2%)
• burgerij en boeren (12% en 85%)

Rechten en plichten oneerlijk verdeeld over standen:

• Eerste en tweede stand betalen geen belasting, maar vanwege hun maatschappelijke functies wel politieke invloed.
• Derde stand financieren het hele staatsbestel en hebben geen invloed

Frankrijk in de achttiende eeuw

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

De Franse standensamenleving is een populair gespreksonderwerp onder verlichte denkers.

Montesquieu - zelf van adel, streefde naar verdeling macht, belangrijkere rol adel dan onder absolutisme. Koning moest gecontroleerd worden.

Rousseau - volkssoevereiniteit. Rechtvaardige maatschappij waarbij altijd het algemene belang van de hele bevolking in acht moet worden genomen.

De standenmaatschappij moest worden verandert, over het hoe was men het niet eens.

Frankrijk in de achttiende eeuw

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Lodewijk XVI, koning van Frankrijk, krijgt te maken met steeds grotere problemen.

Oorlog tegen Engeland (zevenjarige) en de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog hadden de staat veel geld gekost.

• Hogere belasting derde stand uitgesloten; oogsten mislukt, prijs brood absurd hoog.

• Belasten eerste en tweede stand stuit ook verzet adel. Zij hadden onder de voorgangers van XVI veel macht verloren en wilde deze terug.

Financiële crisis

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

De koning besloot daarom de Staten-Generaal voor het eerst sinds 1614 bij elkaar te roepen.

Deze vertegenwoordiging van de standen kreeg de opdracht een oplossing te zoeken. (XVI geeft hier feitelijk zijn absolute gezag op!)

Plan werkt niet door onenigheid over stemprocedure - stem eerste en tweede stand woog zwaarder.

Derde stand richt eigen vergadering op - Assemblée nationale. (ook deel adel en geestelijkheid sluiten zich aan).

Eed op de kaatsbaan - eis; nieuwe grondwet, vergadering erkennen als nieuwe parlement van Frankrijk

Financiële crisis

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Geruchten dat de koning in een tegenactie troepen naar Parijs zou sturen, zorgden voor een escalatie. 

14 Juli - bestorming Bastille; wapens halen om zich te kunnen verdedigen tegen leger koning. 

Escaleert en eindigt in overwinning burgers.

onrust verspreidt zich over land - adel en geestelijken moeten het ontgelden.

De eerste revolutie

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

De nationale vergadering kwam snel met een aantal hervormingsmaatregelen.

4 augustus - einde privileges adel en geestelijkheid, afschaffing feodalisme.

26 augustus - Verklaring van de rechten van de mens en de burger. (uitgangspunten nieuwe grondwet).

De eerste revolutie

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Lees de tekst: Hoe zie je de Ideeën van de verlichting terug in de tekst?

• Verwijzingen naar; natuurwetten, volkssoevereiniteit, gelijkwaardigheid, vrijheid geloof en meningsuiting. Het recht op eigendom is heilig en onschendbaar.

De eerste revolutie

Verklaring van de rechten van de mens en de burger

https://nl.wikipedia.org/wiki/Verklaring_van_de_rechten_van_de_mens_en_de_burger#:~:text=De%20Verklaring%20van%20de%20rechten,Vergadering%20tijdens%20de%20Franse%20Revolutie.

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

1791 verschijning nieuwe grondwet in definitieve vorm.

Standen in theorie afgeschaft, kerk raakt veel land en bezit kwijt.

Monarchie blijft bestaan, maar koning is macht grotendeels kwijt.

Lodewijk steunt in het openbaar de revolutie, maar vlucht wel (1791). Wordt gepakt en onder toezicht gesteld.

Iedereen is nu burger, maar actief burgerschap (stemrecht) beperkt tot mannen boven 25 met voldoende geld. Van de 30 mil mogen er nu 4 mil stemmen.

De eerste revolutie

De mars naar Versailles

https://nl.wikipedia.org/wiki/Mars_op_Versailles

Hoe zag de standensamenleving eruit in het achttiende-eeuwse Frankrijk?

Wat was de oorzaak van de financiële crisis in Frankrijk?

Waarom wilde Lodewijk XVI de belastingen voor de derde stand niet verhogen?

Waarom aarzelde Lodewijk XVI om de adel te belasten?

Waarom betekende het bijeenroepen van de Staten-Generaal het einde van het
absolutisme?

Tussen de ideeën van de verlichtingsfilosofen onderling bestonden grote verschillen over hoe destandensamenleving moest worden veranderd. Gebruik HC 2.1 en HC 2.2 en zet de ideeën van
enerzijds Montesquieu en anderzijds Rousseau naast elkaar.

Met welk doel werd de Bastille bestormd?

Werd met de nieuwe grondwet van 1891 de gelijkheid van de inwoners van Frankrijk bereikt?

Leg uit hoe de Verklaring van de rechten van de mens en de burger gebaseerd is op de ideeën van
de verlichting.

Leg uit dat het recht op eigendom de revolutionaire ontwikkelingen ook kon afremmen.

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Tussen de revolutionairen onderling bestonden grote tegenstellingen.

Drie groepen:

Monarchisten - Hielden vast aan monarchie (groep werd kleiner)

Democratische republikeinen - slag om grondwet gewonnen. Bestaande uit gegoede burgerij, streefde naar indirecte democratie. Meer politieke invloed na eerste revolutie

Radicalen - macht moest naar 'gewone' volk. Volkssoevereiniteit (Rousseau)

De politieke verhoudingen

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

In Frankrijk waren sinds uitbreken revolutie veel politieke clubs ontstaan.

Jakobijnen - radicale groep, populistisch. Werden gesteund door stadsbestuur Parijs. Kregen steeds meer invloed.

De politieke verhoudingen

De Jakobijnen - vernoemd naar de plek waar ze bij elkaar kwamen om te vergaderen, een voormalig Jakobijnenklooster

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Ondertussen maakt Keizer Leopold van Oostenrijk zich zorgen om zijn zus Marie Antoinette.

Dreigt met militaire acties als zijn zus in gevaar komt.

De nationale vergadering reageert pro-actief en bereidt zich voor op oorlog. (gemeenschappelijke vijand zou het verdeelde volk kunnen verbinden).

1792 - Frankrijk verklaart Oostenrijk de oorlog. 

• Eerste van zeven oorlogen die Frankrijk uitvecht met verschillende coalities.
• Oorlog verloopt niet zoals gehoopt. Vooral armere bevolking slachtoffer.

De Tweede Revolutie

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Het koninklijk paar wordt verantwoordelijk gehouden voor de verliezen tijdens de oorlog met Oostenrijk.

Mede door invloed Jakobijnen wordt koninklijk paar gevangengezet - start tweede revolutie.

Met een procedure van algemeen mannenkiesrecht kwam er een nieuw parlement - Nationale Conventie.

Monarchie wordt afgeschaft en Frankrijk wordt een republiek.

Lodewijk moet zich verantwoorden en wordt schuldig bevonden aan hoogverraad. 1793 onthoofd, Marie verliest ook haar hoofd.

De Tweede Revolutie

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Na de afschaffing van de monarchie kwam de regeringsmacht in handen van het zogeheten Comité van Algemeen Welzijn.

Woordvoerder - Robespierre.

Ziet comité als overgang die het land klaar moet maken voor een nieuwe democratische ideale maatschappij. (idealen Rousseau) --> algemene wil.

Om dit te kunnen bereiken was het belangrijk dat tegenstanders werden uitgeschakeld.

Rechten van de mens telden even niet...

De Terreur

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Tienduizenden (vermeende) tegenstanders werden om uiteenlopende redenen opgepakt.

Eén verdachte uitspraak, te nette kleding of een valse beschuldiging kon een reden zijn om zonder eerlijk proces te eindigen onder de guillotine.

Zo ook schrijfster Olympe de Gouges.

Schrijfster van - Verklaring van de rechten van de vrouw en de burgeres.

Gelijkheid voor vrouwen was voor de meeste revolutioneren een brug te ver.

Nadat ze zich uitsprak tegen de doodstraf voor de koning verdween ze zelf onder de guillotine.

De Terreur

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

De revolutie ontspoorde volkomen. Uiteindelijk ook Robespierre onthoofd.

Na de terreur komen er meer gematigde mensen aan de macht.

• Nieuwe grondwet
• Scheiding der machten
• scheiding kerk en staat
• algemeen mannenkiesrecht wordt vervangen door censuskiesrecht (ook alleen voor mannen).

De Terreur

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Nieuw bestuur slaagt er niet in de rust te herstellen.

Bevolking heeft behoefte aan stabiliteit na jaren van oorlog en strijd om de macht.

1799 - Generaal Napoleon Bonaparte pleegt staatsgreep.

bevolking steunt hem massaal

1804 - Napoleon kroont zichzelf tot keizer - einde eerste republiek.

Napoleon

2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776 - 1813)?

Verspreiding van revolutie in Europa gaat door. Redelijk succesvol.

Napoleon ziet zichzelf als man van de verlichting.

Invoering Code Napoléon in veroverde gebieden:

• burgerlijk wetboek (vrijheden en rechten)
• aandacht voor rechten vrouw (maar niet te veel)
• Kerk en staat geschieden
• Feodale rechten afgeschaft.

Dankzij Napoleon werden veel revolutionaire ideeën in Europa doorgevoerd.

Napoleon

Welke standen in de Franse samenleving ondervonden de meeste nadelen van de revolutie?

Welk deel van de derde stand kreeg in deze fase van de revolutie de meeste invloed?

Welke groep in de Franse samenleving vond dat de veranderingen niet snel genoeg gingen?

Met de tweede revolutie startte een radicale fase in de Franse Revolutie. Noem drie veranderingen die werden doorgevoerd.

Zowel in de Amerikaanse als in de Franse Revolutie lijkt het om een strijd te gaan tussen het volk
en de macht van de koning. Maar in de Amerikaanse Revolutie lijken de doelstellingen van het volk
uiteindelijk duidelijker dan de doelen van het volk in de Franse Revolutie.

Noem voor beide Revoluties de doelen, en verklaar het verschil in die doelen.

Wat wordt bedoeld met de terreur?

Hoe zou Robespierre kunnen verklaren dat hij rechten uit de Verklaring van de rechten van de mens terzijde schoof?

Waarom kreeg Napoleon massaal steun van de Franse bevolking?

De meeste geschiedschrijvers beschouwen de machtsovername van Napoleon als het einde van
de Franse Revolutie. Geef hier een verklaring voor.

Napoleon beschouwde zichzelf als een verlicht leider. Leg uit waarom.

In dit hoofdstuk verandert de inspraak van de Franse bevolking op het bestuur voortdurend. Geef
hiervan een kort overzicht.