2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, havo
• Leerjaar 4

Welke gebouwen zijn dit?

En wat valt je op?

Grieken & Romeinen

Groepen van 4

Iedereen een eigen vak

Middelste blijft leeg

Opdracht: wat weet jij van de Grieken en Romeinen

4 minuten

De Grieken

1. Omcirkel nu bij jezelf wat te maken heeft met de Grieken

2. Overleg samen wat er absoluut in het middelste vak moet komen te staan over de Grieken (3 minuten)

De Grieken

Klassikaal bespreken

Wat hebben jullie opgeschreven?

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

KA: - ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

- de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur.

Leerdoelen

Aan het eind van deze lessenserie kun je uitleggen

• Hoe de Griekse cultuur zich verspreidde over Europa, en 
• Welke vijf staatsvormen de Grieken (o.a.) kenden, en 
• Waarom de Grieken worden gezien als de voorouders van de moderne wetenschap 

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat.

De cultuur van de Griekse stadstaten

• De Griekse beschaving ontstond ca. 4000 v.C. 
• Dit is de eerste landbouwstedelijke samenleving in Europa
• Omstreeks 1000 v.C nieuw type schrift: alfabet.
• Deze is later door de Romeinen overgenomen

Fenicisch alfabet

Grieks alfabet

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

De cultuur van de Griekse stadstaten

Vanaf de 8e eeuw v.C kwam een nieuwe Griekse beschaving tot ontwikkeling.

• Polis (stadstaat) --> landbouwstedelijke samenleving
• Bij overbevolking wordt er een nieuwe onafhankelijk polis gesticht. Zo verspreidt de Griekse cultuur zich

In het rood de Griekse poleis.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Burgerschap en politiek

Elke (nieuwe) polis was onafhankelijk. Daardoor konden zij hun eigen bestuursvorm ontwikkelen. De meest voorkomende: 

1. Monarchie = bestuurd door een monarch (koning)
2. Tirannie = bestuurd door tiran (alleenheerser) die met geweld aan de macht kwam 
3. Aristocratie = bestuur door de 'besten' (aristos)
4. Oligarchie = bestuur door weinigen, van adel of de rijksten
5. Democratie = bestuur door het volk (demos) 

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

In Athene verjoeg de politicus Kleisthenes met steun van het volk de laatste tiran weg. In 507 v.C maakte hij van Athene een democratie.

• De volksvergadering besliste over wetten, koos de bestuurders en controleerde hen. 
• Autochtone vrije mannen mochten spreken en stemmen. --> directe democratie.
• Vrouwen, immigranten en slaven werden buitengesloten.

De Agora, centrale plein in het midden van de stad waar de volksvergadering samen kwam.

Heeft Nederland een direct of indirecte democratie? Leg je antwoord uit.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Plato, de leerling van Socrates verafschuwde de democratie. De massa liet zich volgens hem leidden door emoties en hebzucht. Hij vond dat een elite van bekwame mensen de macht moesten hebben.

Aristoteles, de leerling van Plato, omschreef dat een goede regering zich aan de wet hield en het algemeen belang voorop stelde. Dat kon een monarchie, aristocratie of democratie zijn. Leiders mochten zich niet leiden door eigenbelang en willekeur.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

De cultuur van de Griekse stadstaat

In de 5e eeuw v.C kwam de Griekse cultuur tot bloei, voornamelijk de wetenschap en de bouw- en beeldkunst.

• Klassiek (Omdat de gedachten en vormen ervan later zo goed gevonden werden dat het werd nagedaan).

Beroemdste klassieke gebouw: Parthenon op de Akropolis van Athene.

(447 tot 437 v.C.) Zuilen in Dorische stijl en een strook met beeldhouwwerk: reliëf.

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

In het Parthenon stond het 11,5 meter hoge beeld van Athena.

In haar ene hand de Nike (overwinningsgodin) en in haar andere hand een lans met een slang.

Reconstructie van Athena in Nashville.

Ontwikkeling:

- beweging

- natuurgetrouw/ realistisch met gezichtsuitdrukkingen.

- gedetailleerd

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

Wetenschappelijk denken

De Grieken verklaarden de wereld met verhalen over goden. Deze goden waren bovennatuurlijk, maar hadden ook menselijke eigenschappen.

• Griekse denkers kregen het idee dat goden menselijke verzinsels waren. Deze filosofen ontwikkelden rond de 6e eeuw v.C een rationele (alles met het verstand redeneren) manier van denken.
• De Grieken maakten de wetenschap los van de praktijk (vuur maken, potten bakken etc.) Ze dachten na over abstracte begrippen zoals schoonheid, macht en zwaarte en wilden begrijpen hoe de werkelijkheid in elkaar zit.
• Met abstracties zochten ze ook wetmatigheden: Pythagoras en Hippocrates.

Leg a.d.h.v. Aristoteles uit dat Griekse filosofen gingen nadenken over abstracte begrippen.

Lees de bron. Welk kenmerkend aspect past hierbij?

Noem twee staatsvormen waarnaar wordt verwezen in de bron.

Zet de zinnen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

De klassieke Atheense cultuur bloeit.

Athene wordt een democratie.

De koning van Macedonië verenigt de Griekse stadstaten in één rijk.

Grieken stichten hun eerste koloniën in het Middellandse Zeegebied.

Maak de juiste combinaties.

Aristocratie

Monarchie

Tirannie

Democratie

Oligarchie

Alleenheerschappij dat bestuurt wordt door een erfelijke koning.

Bestuur door een kleine groep edelen.

'regering van de besten'

Bestuur waar één edelman op een onwettige manier de macht heeft gegrepen.

Bestuur waarbij het volk beslist.

Regering van een kleine groep. Edelen, maar ook rijke burgers zonder adellijke titel.