Wilsbekwaamheid

• Geneeskunde
• WO
• Studiejaar 6

Test je kennis: Wilsbekwaamheid 

Bij welke patiënten moet wilsbekwaamheid beoordeeld worden?

1. Patiënten vanaf 12 jr
2. Patiënten vanaf 18 jaar
3. Patiënten vanaf 16 jr
4. Patiënten zonder dementie

Toelichting

In de WGBO is wilsbekwaamheid bij kinderen jonger dan 12 jaar irrelevant. Onder de 12 beslissen de ouders met gezag of de voogd, maar heeft het kind wel recht op informatie 

(art. 7:448 lid 1 BW). 

Vanaf 12 jaar speelt wilsbekwaamheid wél een rol. Tot 16 is toestemming van de ouders met gezag of de voogd én de jongere vereist voor medische handelingen en boven de 16 alleen van de jongere of volwassene (art. 7:450 BW).

Wie mag beoordelen of iemand wilsbekwaam is?

1. Arts
2. Iedereen
3. Hulpverleners
4. Arts, GZ-psycholoog

Toelichting

- Een wilsbekwaamheidsbeoordeling valt onder: algemeen medisch handelen >  elke zorgverlener mag beoordelen of iemand wilsbekwaam is

- Hulpverleners zijn door hun behandelrelatie en expertise de aangewezen personen om een inschatting te maken van de wilsbekwaamheid ter zake.

- Als er twijfel bestaat over de wilsbekwaamheidsbeoordeling, kan de hulpverlener een niet bij de behandeling betrokken collega om een second opinion vragen. In WvGGZ en WZD: onafhankelijk arts beoordelen

Aan de hand van welke 4 criteria wordt wilsbekwaamheid beoordeeld?

4 criteria

(a) alle relevante informatie over de aandoening en de behandelopties begrijpen; 

(b) de impact van de aandoening en de behandelopties kunnen waarderen voor de eigen situatie; 

(c) logisch kunnen redeneren over alternatieven en gevolgen om tot een beslissing te komen; 

(d) een consistente keuze kunnen maken.

Een bewoner met dementie is per definitie wilsonbekwaam

1. Waar
2. Niet waar

Toelichting

Wilsbekwaamheid ‘ter zake’ > het gaat altijd om een specifieke beslissing.

Tevens wilsbekwaamheidbeoordeling beperkte geledigheid en moet regelmatig opnieuw plaats vinden

Voorbeelden volledig wilsonbekwaam: coma, vergevorderde dementie en ernstige verstandelijke beperking

Wie kunnen een wilsonbekwame patiënt vertegenwoordigen en in welke volgorde? 

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Curator of mentor

Schriftelijk gemachtigde

Echtgenoot of partner

(groot)ouder, (klein)kind, broer/zus

Toelichting

 Op grond van de WGBO kan een volwassen patiënt vertegenwoordigd worden door de volgende personen (in volgorde):

 (a) een curator of mentor; 

(b) een schriftelijk gemachtigde;

 (c) de echtgenoot of partner;

 (d) een ouder, grootouder, kind, kleinkind, broer of zus (art. 7:465 lid 3 BW).

De Wvggz (art. 1:3 lid 3) en de Wzd (art. 1 lid 1 onder e) kennen dezelfde personen en dezelfde volgorde.

Patiënt x met dementie heeft hypertensie, er wordt bloeddrukverlager gestart. Moet dit besproken worden met dochter?

1. Ja, er is sprake van dementie
2. Ja, als dochter wettelijk vertegenwoordiger is
3. Nee, alleen als patiënt wilsonbekwaam is
4. Nee, dit mag als arts beslist worden

Toelichting

Alleen als de patiënt wilsonbekwaam ter zake wordt geacht, moet de hulpverlener zich inspannen om vervangende toestemming te verkrijgen van een wettelijk vertegenwoordiger.

Patiënt x bekend met vasculaire dementie heeft curator, mag patiënt zelf beslissingen nemen?

1. Ja
2. Nee

Toelichting

Ondanks de aanwezigheid van een door de rechter benoemde vertegenwoordiger, blijven patiënten altijd het recht behouden om beslissingen te nemen in situaties waarin zij wel wilsbekwaam zijn.17,18 Zo is dit ook duidelijk in de Wzd opgenomen. Tevens zijn de curator en mentor niet bevoegd om beslissingen te nemen aangaande leven en dood, zoals bijvoorbeeld abortus en euthanasie.

Welke wetten regelen behandeling tegen de wil van de patiënt

Toelichting

WGBO - behandeling onder dwang als er sprake is van wilsonbekwaamheid en ernstig nadeel;

 
Wvggz - verplichte zorg indien een psychische aandoening leidt tot ernstig nadeel; 

 Wzd -  verplichte zorg bij mensen met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke beperking.

Pt met auto-intoxicatie binnen op SEH (wilsonbekwame indruk), om antidotum toe te dienen wordt pt kortdurend gefixeerd. Patiënt wordt tegen zijn wil opgenomen. Welke wetten zijn van toepassing?

1. WGBO
2. Wvggz/WZD
3. WGBO en Wvggz/WZD

Toelichting

Patiënten met een auto-intoxicatie die op de SEH een wilsonbekwame indruk maken, kunnen alleen op basis van de criteria in de Wet verplichte ggz (Wvggz) of de Wet zorg en dwang (Wzd) worden tegengehouden als ze de afdeling willen verlaten.

 Vrijheidsbeperking door middel van kortdurend vasthouden of fixatie bij een medische handeling (infuus of maagspoeling) mag wel op grond van de WGBO.

Patiënt met dementie weigert medicatie te nemen, er is sprake van wilsbekwaam verzet. Vertegenwoordiger is akkoord. Mag medicatie gegeven worden?

1. Nee, tenzij ....
2. Ja, tenzij ...

Toelichting

 Bij wilsbekwaam verzet kan medicatie alleen in het zorgplan worden opgenomen als dat nodig is om ernstig nadeel te voorkomen. 

Bij een cliënt die wilsonbekwaam is ter zake, wordt de vertegenwoordiger om toestemming gevraagd. Uitgangspunt bij toepassing van de Wzd blijft dat de wens van de cliënt leidend is zolang deze wilsbekwaam ter zake is, en dat de algemene WGBO-regels gelden.

Welk van onderstaande casussen valt of vallen onder de vormen van onvrijwillige zorg in de Wzd en mogen worden toegepast als zodanig? Casus 1: Cameratoezicht in de slaapkamer van een patiënt. Casus 2: Gedwongen controle op drugs bij een patiënt, bijvoorbeeld door middel van urine- of speekseltest. Casus 3: Een patiënt fysiek fixeren in een daarvoor ingerichte separeerruimte. Casus 4: Een patiënt verbieden ’s nachts muziek te maken of af te spelen.

1. Casus 2
2. Casus 2 en 3
3. Casus 1 , 2 en 3
4. Casus 1, 2, 3 en 4

Discussie - categorie/betrokkenheid arts?

Casus 1: Cameratoezicht in de slaapkamer van een patiënt. Casus 2: Gedwongen controle op drugs bij een patiënt, 
 Casus 3: Een patiënt fysiek fixeren in een daarvoor ingerichte separeerruimte.
 Casus 4: Een patiënt verbieden ’s nachts muziek te maken of af te spelen.

www.ntvg.nl