2.3 Vulkanisme en 2.4 Aardbevingen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.3 Vulkanisme

Welke vulkaanvorm
zie je?

Geef 2 kenmerken van het
magma dat bij deze
vulkaan hoort.

Welke vulkaanvorm hoeft niet op een plaatgrens te liggen?

Geef van deze vulkaan de:
- naam van de vorm
- het type uitbarsting

Zoek in de atlas een plek waar een
vulkanenrij van explosief
vulkanisme ligt

Zoek in de atlas een plek waar een
vulkanenrij van effusief
vulkanisme ligt

Schrift erbij!

Noteer m.b.v. de uitleg de kenmerken van verschillende vulkanen in je schrift.

Explosiviteit ontstaat doordat de magma

- taai / stroperig is

- er gasbellen in het magma zitten

 Brede vulkanen met een flauwe helling

Magma komt uit een langgerekte spleet.

kegelvormige vulkaan met vrij steile hellingen

ingestortte stratovulkaan waardoor een grote krater is ontstaan

uiterlijk van 4 soorten vulkanen

effusief

effusief

explosief

explosief

Explosiviteit ontstaat doordat de magma

- taai / stroperig is

- er gasbellen in het magma zitten

rustig

Veel kracht en pyroclastica

Type eruptie 4 soorten vulkanen

Bij divergentie en hotspots 

Bij subductie

Ontstaanswijze 4 soorten vulkanen

1. lege magmakamer waardoor vulkaan instort.

2. zeer explosieve uitbarsting blaast deel vulkaan weg.

Vulkanisme bij subductie

1. oceanische plaat duikt onder andere plaat

2. onderduikende plaat smelt diep in de mantel

3. magma is lichter, stijgt op

4. daar waar magma door aardkorst komt ontstaat een rij stratovulkanen.

Kan caldera worden.

Intrusies 

Magma stijgt tot in de magmakamer. 

Magma dat aardoppervlak niet bereikt stolt al eerder - in intrusies. 

Caldera vorming (ook bij subductie)

manier 1

manier 2

explosieve uitbarsting, is zo heftig dat de vulkaan zichzelf opblaast.  

Stukken van de krater worden weggeblazen.

magmakamer volledig leeg

vulkaan te zwaar

vulkaan stort in eigen magmakamer

Rij schildvulkanen bij een hotspot (ook bij divergentie)

1. vloeibaar (niet taai) magma komt bij hotspot omhoog.

2. gaat door de aardkorst en vormt een schildvulkaan

3. bovenliggende aardkorst verschuift (platentektoniek), hotspot blijft liggen.

Nieuwe schildvulkaan vormt.

Spleetvulkaan bij divergentie (schildvulkaan kan ook)

korst beweegt divergent.

Via langgerekte spleet komt lava eruit.

Noteer twee kenmerken van het magma bij explosief vulkanisme.

Heb je nog vragen over paragraaf 2.3?

2.4 Aardbevingen

H2 Endogene en exogene processen

Domein Aarde

Lesdoel

• Je begrijpt het verband tussen ontstaan en kracht van een aardbeving en de platentektoniek. 
  
• Je begrijpt dat endogene processen bijdragen aan het ontstaan van plooien, breuken, vulkanen,aardbevingen en gebergten.
  

0

Waar ontstaan aardbevingen?

Waardoor ontstaan aardbevingen?

Ontstaan aardbevingen

Langs elkaar schuren van platen:

• transform
• convergent - subductie
• (ook bij divergent, maar geen wrijving tussen platen, dus niet heftig)

Aardbevingen

Hoe dieper het hypocentrum, hoe minder er gevoeld wordt bij het epicentrum. 

Waarom is dat zo?

Vervorming van de aardkorst

Rek of druk vervormt de aardkorst 

Plooiing (buiging) vind diep in de aardkorst plaats.

druk -> warmer -> gesteente plastisch -> opheffing -> plooiingsgebergte

Ontstaan plooiingsgebergte

• Convergentie. 
• Twee continentale aardplaten botsen en duwen elkaar omhoog.

Plooiingsgebergte

- Lagen sediment --> sedimentgesteente

- Lagen sedimentgesteente worden samengeperst en verbogen.

- Bijv. in de Alpen

De aardkorst

Breken gebeurt aan het oppervlakte

rek-> breuk -> delen zakken weg (slenk) of worden opgeheven (horst) -> breukgebergte

Breukgebergten

Breukgebergten ontstaan waar twee continentale platen uiteen drijven. Een

deel van het gebied langs de breuk komt omhoog (horst) of zakt weg (slenk).

Gevolgen

• Aardbeving: aardverschuiving
  
• Aardbeving op zee: tsunami
  

Tsunami

Hoe ontstaat een tsunami?

Er moet subductie zijn, alleen dan kan er een verticale beweging van de plaat ontstaan.

Schaal van Richter

De schaal van Richter meet de kracht van een aardbeving.

 

De schaal werkt met sprongen van x 10

Schaal van Mercalli

De schaal van Mercalli meet de aangerichte schade op een plek

Waar aardbevingen voorkomen zijn ook altijd vulkanen

1. Juist
2. onjuist

Wat geeft de schaal van Mercalli aan?

1. De kracht van een aardbeving
2. De schade die een aardbeving veroorzaakt
3. Hoe lang de aardbeving duurt
4. De diepte van een aardbeving

Wie kunnen een aardbeving voorspellen?

1. Seismoloog
2. Seismograaf
3. metereoloog
4. Klimatoloog

De plek aan het aardoppervlak recht boven de aardbeving noemen we?

1. De aardkorst
2. Het epicentrum
3. Een aardbeving
4. Een tsunami

Welke stelling is juist?

1. Een aardbeving is het gevolg van een tsunami
2. Een tsunami is het gevolg van een aardbeving
3. Een aardbeving en tsunami gebeuren tegelijkertijd
4. Een aardbeving en tsunami hebben niks met elkaar te maken

Aan de slag met de opdrachten van 2.3 en 2.4