Observeren en waarnemen

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

Observeren en waarnemen

Observeren

Waarnemen

Rapporteren

Doel formuleren

Observeren en waarnemen

Optische illusies

Hoeveel poten heeft deze olifant?                                                             Hoe oud is deze dame?

Opdracht:

Kies een foto van jezelf van je telefoon.

Beschrijf/ vertel deze foto zo objectief mogelijk aan de ander

Vergelijk jouw beschrijving met die van je klasgenoot en bespreek deze met elkaar op overeenkomsten en verschillen

Hoe zouden de verschillen kunnen ontstaan?

Observeren als informatiebron om de beginsituatie in kaart te brengen

Observeren is het verzamelen van feitelijke informatie, verkregen door je zintuigen.​

Feiten gaan over concreet waarneembaar gedrag / duur / frequentie.​

Observeren is een doelgerichte en systematische waarneming van gedragingen en uitingen van één of meer personen of een gebeurtenis met de bedoeling de waarneming te beschrijven en samen te vatten.​

Jouw waarden, normen, ervaringen en kennis kleuren jouw waarnemingen.​

Als professional is het belangrijk zoveel mogelijk waardevrij en zonder oordeel te kunnen kijken naar de cliënt.​

Je moet je bewust zijn van het feit dat jouw waarnemingen wellicht niet juist zijn. Je moet dus kritisch naar je eigen waarneming durven te kijken en het gesprek hierover aan kunnen gaan met je collega’s.​

Wat is het verschil tussen waarnemen en observeren?

Wat neem je waar?

We kijken naar een filmpje. 

Tel de passes van het witte team.

Observeren is het verzamelen van feitelijke, waardevrije informatie.​ 

Wat zijn feiten en wat zijn interpretaties?

Geef bij onderstaande zinnen aan of het gaat om een feit of een interpretatie. Schrijf dit eerst voor jezelf op papier.

1) Farid is druk en ongeduldig en heeft geen tijd om naar je te luisteren​.

2) Anita slaapt iedere ochtend tot 9 uur​.

3) Johan heeft geen geduld met de depressie van zijn vrouw.​

4) Mike knippert veel met zijn ogen​.

5) Tina heeft een zenuwtik met haar rechter hand​.

Professioneel observeren /Valkuilen bij het observeren

Valkuilen:

Eigen mening observator. ​

Emotionele betrokkenheid​. (boos, medelijden, angst, vermoeidheid)​

Vooroordelen

Projectie > Eigenschappen en/of ideeën van jezelf in de ander zien​

Zintuigen als hulpmiddel

Neus

Ogen

Oren

Voelen

Geur

Noem een voorbeeld bij de zintuigen, hoe zit je deze in?

Wat zie je?

De functies van observeren

Doelgericht:

- signalen (iets wat ons opvalt, wat anders is) opgevangen dat er iets mis is

- vragen over hoe te handelen

- oorzaak van problemen

- je wilt iemand beter leren kennen

- als je over iemand rapporteert (onderbouwd antwoord geven aan familie of andere discipline) 

- opdracht van ander discipline of afdeling

Systematisch

Objectief

Methoden om te observeren

Participerend ongestructureerd.

Participerend gestructureerd.

Niet participerend ongestructureerd

Het participerende gedeelte (wel of niet) zegt iets over de positie die de observant inneemt​.

Het gestructureerde gedeelte zegt iets over de mate van structuur die vooraf is aangebracht

De Structuur:

Gestructureerde observatie​

Er worden vooraf regels gesteld. De observatiecategorieën staan van tevoren vast en worden in de vorm van een observatielijst of observatieschema uitgewerkt. ​

Ongestructureerde observatie​

Er zijn geen regels opgesteld en geen vaste afspraken gemaakt over de beschrijving van de observatie. Er wordt niet gewerkt met van tevoren vastgestelde categorieën of schema's. ​

Manieren van registreren

Ongestructureerde registratiemethode:

Alles wat je waarneemt letterlijk opschrijven​ met een trefwoordensysteem​

Wanneer je voor een ongestructureerde observatie kiest, schrijf je op wat je op dat moment waarneemt. 

Je hebt niet van tevoren categorieën vastgesteld waarover je iets invult. 

Je schrijft voor je vraagstelling alles op of noteert trefwoorden voor wat je waarneemt. ​

Gestructureerde registratiemethode​

Bij een gestructureerde observatie heb je van tevoren nagedacht over de categorieën waarover je iets wilt invullen tijdens de observatie. De methoden die je hiervoor kunt gebruiken, geven dus ook meer richting aan de observatie en de observatiegegevens die daaruit naar voren zullen komen. ​

Denk aan bestaande observatieschema’s of lijsten die op jouw werk al aanwezig zijn.​

Zoek allemaal op internet minimaal 1andere observatiemethode of techniek op

Observatiemethoden en technieken

Continue observatie 

Hierbij observeer je de gehele tijd, oftewel continue

Vrije observatie

Hierbij heb je geen specifiek doel of tijd, maar schrijf je alles op wat je opvalt

Dit wordt ook wel een ongestructureerde observatie genoemd

Protocollaire observatie

Hierbij observeer je met behulp van een protocol

Observatiemethode en technieken

Contextuele observatie

Hierbij betrek je de gehele ‘omgeving’ van de cliënt, de context waarin iets gebeurd, zodat bijvoorbeeld in relatie met andere cliënten of begeleiders

Event-sampling hoort hier ook bij, waarbij je bewust tijdens een bepaalde activiteit of in een bepaalde omgeving observeert

SRC – situatie respons consequentie

Intervalobservatie

Hierbij kies je vaste momenten waarop je observeert, bijvoorbeeld om de 3 uur

Time-sampling hoort hier ook bij; op vaste momenten

Welke keuze maak je?

Welke methoden en welke techniek je het beste kunt kiezen hangt af van wat je wilt en de mogelijkheden die je hebt.​

 

Stel jezelf dus op voorhand de vraag “wat wil ik te weten komen?”  of wel “wat is het doel van de observatie?”​

Welke methode zou jij in onderstaande situaties kiezen en om welke reden?

Voorbeeld 1:​
Corine is een nieuwe cliënt op de woonvorm waar je werkt. Er is nog niet zoveel bekend over haar

Welke methode zou jij in onderstaande situaties kiezen en om welke reden?

Voorbeeld 2:​
Steven woont in een voorziening voor mensen met een verslaving. Steven heeft aangegeven dat hij niet meer wilt drinken, hier is dan ook een doel op geformuleerd. De laatste tijd is hij echter een aantal keer onder invloed van alcohol thuis gekomen. Jullie willen in kaart brengen hoe vaak dit gebeurt.​

Stappenplan voor obervatie

Stap 1: De aanleiding ( belangrijkste info over de cliënt)

Stap 2: Het observatiedoel en de vraagstelling

Stap 3: Het concrete gedrag

Stap 4: De observatie categorieën

Stap 5: Observatiemethoden

Stap 6: Plaats en tijd

Stap 7: Algemene gegevens

SMART doelen : Observatiedoel kan ook ‘smart’ zijn

S: Specifiek

Beschrijf je doel zo concreet mogelijk

Vermijdt omschrijven die eindigen op –er zoals beter, mooier, langer, goed, meer, etc.

M: Meetbaar

Het resultaat moet concreet en meetbaar zijn, kan je na afloop checken of het is bereikt?

A: Acceptabel

Er moet draagvlak zijn voor het doel

Het moet passen bij de instellingsdoelen, de deskundigheid van de medewerkers e.d.

SMART doelen : Observatiedoel kan ook ‘smart’ zijn

R: Realistisch

Het doel moet haalbaar zijn

Het moet te behalen zijn in een realistische tijd.

T: Tijdgebonden

Het doel moet in een van te voren vastgestelde periode gerealiseerd worden

In het doel moet een termijn staan

Langer termijn doel:

3 maanden of langer

Kort termijn doel:

Binnen 3 maanden

Wel en niet doen

Formuleer een doel alsof het al behaald is

NIET goed: Hannah gaat haar boterham smeren

WEL goed: Hannah smeert haar boterham

Formuleer een doel met een actief werkwoord

NIET goed: Hannah kan haar boterham smeren

WEL goed: Hannah smeert haar boterham

Voorbeeld SMART doel

Hannah smeert binnen 4 maanden zelfstandig haar boterham tijdens het ontbijt (lang termijn doel)

Mw. S. neemt binnen 3 maanden deel aan de zangactiviteiten op dinsdagmiddag (kort termijn doel)

Op welke momenten krijgt Marlies een woedeaanval en welke cliënten zijn daarbij aanwezig? (observatiedoel)

Hoevaak eet Mr Janssen haar maaltijd op gedurende de dag?

Rapporteren:

Na het observeren of signaleren ga je rapporteren     

Wat is rapporteren?

Op welke manieren kun je rapporteren?

Rapporteren

Verslag uitbrengen

Overdragen/vertellen/opschrijven van wat je hebt gezien (geobserveerd) en gedaan

Soorten rapportages

Mondelinge rapportage

Schriftelijke rapportage

Als zelfstudie kun je aan de slag met:

Thieme Meulenhoff Methodiek

Koppeling meetmoment 3.

Thema 3 Lezen;

3.9 Wat is methodisch werken

3.10 Waarnemen

3.11 Observeren

Evaluatie van de les:

Wat neem je mee vanuit deze les naar je praktijk?