§2.2 Arbeiders eisen meer rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Arbeiders eisen meer rechten

Nederland als industriële samenleving

...uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden 

en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren

Aan het einde van de les kan je...

De industriële revolutie ging in België een stuk sneller dan in Nederland. 

Om dit in Nederland sneller te laten lopen, legde Koning Willem I
infrastructuur aan: kanalen en spoorwegen. De eerste fabrieken kwamen in Twente. 

De industrie groeide daarna hard, mede door verlaging van de belastingen en een afzetgebied in de koloniën. 

De arbeidsomstandigheden van de arbeiders waren slecht. Mede door arbeidsdeling was het werk ook nog eens erg saai. De kans op ongelukken was hierdoor erg groot.

Ook de woonomstandigheden waren slecht, mede door de snelle verstedelijking. 

Herhaling

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren.

Begrippen:

liberalen

vakbonden

algemeen kiesrecht

B

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kunt uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

C

Een modern land

Leerdoel:

Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920

 

socialisten

confessionelen

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren.

1860:

Alleen rijke mannen die een bepaalde hoeveelheid belasting betaalden, die mochten stemmen.

Arbeiders dus niet!!

Begrippen:

liberalen

vakbonden

algemeen kiesrecht

 

socialisten

confessionelen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

1860:

Parlement bestaat voornamelijk uit liberalen: zoveel mogelijk vrijheid voor burgers en bedrijven. 

• Niet te veel wetten en regels rondom arbeidsomstandigheden

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Arbeiders willen hun leefomstandigheden verbeteren:

• minimum loon
• 8-urige werkdag

Oprichting vakbonden: organiseren demonstraties en stakingen.

Elke beroepsgroep eigen vakbond, rond 1900 gaan deze vakbonden samenwerken

Probleem: het lukt vakbonden niet om de problemen op te lossen.

Wat lost de problemen dan wel op?
Algemeen kiesrecht!

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Algemeen kiesrecht

Arbeiders stemmen op mensen die arbeiders willen helpen

Deze mensen kunnen in het parlement komen

Nieuwe wetten om arbeiders te beschermen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Maar op wie moeten ze dan stemmen? 

• Socialisten: Overheid moet regels maken om geld en bezit eerlijker te verdelen. 

• Confessionelen: katholieken en protestanten.
  Wilden het leven van arbeiders verbeteren en voorkomen dat ze op socialisten zouden stemmen
• Liberalen: Overheid moet zich zo min mogelijk bemoeien met het leven van de mensen. Voor economische vrijheid.

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Doel: algemeen kiesrecht

Katholieken

Protestanten

Arbeiders

Niet bemoeien met bedrijven

Gelovigen

Arbeiders eisen meer rechten

Nederland als industriële samenleving

Je kunt uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920.

Aan het einde van de les kan je...

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

Leerdoel:

Je kunt uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

Liberalen zien noodzaak om omstandigheden arbeiders te veranderen:

• Arbeiders lukten het niet zelf om verandering in te zetten
• Bang voor rellen of grote opstanden
• Bang voor macht arbeiders (vakbonden, politieke partijen)

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

1874: Kinderwetje van Van Houten: kinderen onder 12 jaar mogen niet in een fabriek werken

1889: Arbeidswet: verbod op lange dagen, gevaarlijk werk, nachtwerk voor vrouwen en kinderen 

1901: Leerplichtwet: Kinderen moeten van 6 tot 12 jaar naar school

1919: Nieuwe arbeidswet: maximaal 8 uur per dag, 45 uur per week

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

Arbeiders wilden nog 1 ding: algemeen kiesrecht.

1917: Mannen vanaf 25 jaar mogen stemmen

1919: Vrouwen vanaf 25 jaar mogen stemmen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

C

Een modern land

Leerdoel:

Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920

Economische groei:

• Nieuwe uitvindingen op gebied van elektronica, bewerking van olie en chemische stoffen ➜ nieuwe bedrijven die auto's, gloeilampen, radio's, benzine en kunstmest maken
• Vanaf 1920: grote groei haven Rotterdam ➜ Doorvoerhaven naar Duitse Ruhrgebied

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

C

Een modern land

Bevolking, transport en communicatie:

• Door betere voeding, hygiene en ziekenzorg stijgt bevolking tot 8 miljoen in 1930
• Aantal mensen in de industrie groeit door, net als verstedelijking
• 1890: groot netwerk aan spoorwegen en kanalen
• 1900: eerste auto's
• 1920: veel mensen een radio in huis
• 1924: eerste vliegtuig naar Nederlands-Indië

Crisis en oorlog

• 1929: internationale crisis
• Handel nam enorm af
• 1940: Tweede Wereldoorlog