21.3 dl2 + 21.4 Immuniteit, allergieën en medicijnen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

21.4 Immuniteit, allergieën en medicijnen

Deze les:

- Kort herhalen 21.3: Specifieke afweer

- 21.3 dl2: Antistoffen

- Nakijken/bespreken huiswerk

- 21.4: Immuniteit, allergieën en medicijnen

Specifieke afweer

Antistoffen (Immunoglobulinen)

Elke antistof (Ig) bestaat uit twee zware en twee lichte eiwitketens, onderling verbonden door zwavelbruggen. 

De ketens hebben een constant en een (hyper)variabel deel. De laatste bindt aan het antigeen van een ziekteverwekker. 

 

Antistoffen (Immunoglobulinen)

Van het hypervariabele kan je afweersysteem miljoenen verschillende maken, zodat er voor elk antigeen een passende antistof is.

De constante delen koppelen aan de receptoren van macrofagen en maken  daarmee het opruimen makkelijk.

wanneer antistoffen meerdere ziekteverwekkers samen bindt, worden ze geimmobiliseerd

Nakijken/bespreken

21.3 opdr. 1 t/m 4 en 6 t/m 9

Doel 21.4

Je leert hoe immuniteit tegen ziektes ontstaat

Je leert wat allergieën zijn

Je leert hoe medicijnen kunnen helpen 

Begrippen: T-suppresorcellen (Ts-cellen), Tc-, Th- en B-geheugencellen, vaccin, actieve/passieve immuniteit, natuurlijke/kunstmatige immuniteit, resistent, bacteriofaag, mestcel, allergie, histamine, mediator, allergeen. 

Verloop van een infectie

Na verloop van tijd is de infectie bestreden en moet de afweer-reactie ook weer worden stopgezet (deze kost veel energie).

Hiervoor zorgen T-suppressorcellen.

Deze remt de B-cellen en daarmee de 

vorming van antistoffen.

Geheugencellen

Geheugencellen

Wanneer de specifieke afweer wordt geactiveerd tijdens een infectie worden geheugenvellen gevormd (Th, Tc en B geheugencellen).

Bij een volgende infectie met dezelfde ziekteverwekker (hetzelfde antigeen) komt de specifieke afweer sneller en sterker op gang.

Antistoffen

De afweer reactie is de meten aan de hand van de hoeveelheid antistoffen in het bloed.

Antistoffen die afkomstig van één (gekloneerde) B cel, en dus tegen één antigeen werken heten monoklonale antistoffen. 

Immuniteit

Cellulaire immuniteit:

Th geheugencellen en Tc geheugencellen.

Humorale immuniteit:

B geheugencellen.

Bij een hernieuwde infectie met dezelfde ziekteverwekker worden Tc cellen sneller actief en worden sneller veel meer antistoffen gemaakt.

Immuniteit

Bij een tweede (of volgende) infectie komt de afweer dan zo snel op gang dat je minder/ niet ziek wordt.

Immuniteit

Deze vorm van immuniteit heet natuurlijke, actieve immuniteit.

Natuurlijk: de immuniteit is ontstaan doordat je de infectie een keer hebt doorgemaakt.

Actief: het immuun systeem heeft zelf antistoffen gemaakt.

Moeder op kind

Vóór de geboorte geeft de moeder via de placenta antistoffen aan haar ongeboren kind. Het kind wordt dus geboren met antistoffen en is dus (tijdelijk!) immuun. Deze vorm van immuniteit heet natuurlijke, passieve immuniteit.

Natuurlijk: de antistoffen zijn op een natuurlijke manier in het lichaam gekomen.

Passief: het kind heeft de antistoffen niet zelf gemaakt.

Vaccinatie

In een vaccin zijn antigenen van een ziekteverwekker opgenomen (dus niet de hele ziekteverwekker!), of zelfs het mRNA van een antigeen van een ziekteverwekker.

Dit antigeen zorgt voor de eerste immuunrespons van het specifieke afweersysteem waardoor antistoffen en geheugencellen worden gevormd.

Wordt je daarna geïnfecteerd dan is dit de tweede blootstelling en de reactie van je afweer is dus sneller en sterker.

Vaccinatie

Een persoon is daarna immuun en kan de infectie niet of mild krijgen.

Deze vorm heet actieve, kunstmatige immuniteit.

Kunstmatig: je de antigenen kunstmatig verkregen.

Actief: je lichaam heeft zelf de antistoffen gemaakt.

Antiserum

Door een (verzwakte/ dode) ziekteverwekker in te spuiten bij een dier en daarna het bloedplasma te isoleren (antiserum) kun je antistoffen isoleren tegen een bepaalde ziekteverwekker en deze inspuiten bij een patiënt. 

Dit heet kunstmatige, passieve immuniteit.

Kunstmatig: je hebt de immuniteit kunstmatig verkregen.

Passief: je lichaam heeft niet zelf de antistoffen gemaakt.

Waar hoort wat?

Waar hoort wat?

Antistoffen vanuit moedermelk/ placenta

Immuun door daadwerkelijke infectie

Antiserum: Antistoffen ingespoten

Immuun door vaccin met antigenen/ mRNA

Wat hoort bij de cellulaire immuniteit?

1. Ziekteverwekkers bestrijden d.m.v. antistoffen
2. B-geheugencellen
3. IC verdwijnen d.m.v. Tc-cellen
4. Th-cellen activeren B-lymfocyten

Na een beet van een hond krijgt het slachtoffer antistoffen toegediend, dit is een vorm van..

1. Kunstmatige actieve immunisatie
2. Kunstmatige passieve immunisatie
3. Natuurlijke actieve immunisatie
4. Natuurlijke passieve immunisatie

Allergie

Mest-cellen:

In de huid en de slijmvliezen

Hebben receptoren voor IgE 

antistoffen (gemaakt door B cellen)

Hebben blaasjes met histamine die

vrijkomt bij contact met een 

ziekteverwekker (via de IgE antistoffen)

Allergie

Histamine is een mediator die een

ontstekingsreactie veroorzaakt: 

meer slijm, verwijding bloedvaten.

Hierdoor kunnen macrofagen de

infectie beter bestrijden.

Allergie

Een allergische reactie is als de mest-cellen onnodig reageren op een niet-schadelijke lichaamsvreemde stof.

Die stof heet dan allergeen.

Oorzaak: een APC heeft een onschuldige antigeen onterecht beoordeeld als ziekteverwekker en heeft de specifieke afweer aangezet.

Allergie

Allergie ontstaat in twee stappen:

1. Eerste contact met allergeen: APC -> Th -> B-lymfocyten en plasmacellen maken IgE molecuul –> deze hecht zich aan mestcellen

2. Volgend contact: IgE aan mest-cellen bindt met allergeen -> mestcel geeft histamine af -> allergische reactie

Antihistamine

Bindt aan de histamine receptoren

(antagonist) waardoor de cellen

niet meer reageren op het vrij-

komen van histamine.

Medicijnen

Tegen bacteriën: penicilline of een ander antibioticum.

Antibiotica doden bacteriën.

Bacteriën kunnen resistent worden tegen antibiotica 

(via mutaties in het DNA en selectie = Evolutie)

Bacteriofagen

Virussen die specifieke bacteriën als gastheer gebruiken om te vermeerderen, waarna de bacterie dood gaat. 

Mogelijke vervanger van antibiotica in de toekomst, nu nog te weinig onderzoek.

Doel 21.4

Je hebt geleerd hoe immuniteit tegen ziektes ontstaat

Je hebt geleerd wat allergieën zijn

Je hebt geleerd hoe medicijnen kunnen helpen

Begrippen 21.4

T-suppressorcellen, geheugencel, immuun, immuniteit, cellulaire immuniteit, Tc-geheugencellen, Th-geheugencellen, humorale immuniteit, B-geheugencellen, vaccin, kunstmatige actieve immunisatie, natuurlijke actieve immunisatie, kunstmatige passieve immunisatie, natuurlijke passieve immunisatie, penicelline, antibioticum, resistentie, bacteriofagen, mestcel, mediator, allergie, allergeen, histamine

BINAS 21.4

BINAS 84L2 Humorale en cellulaire immuniteit

BINAS 84M Allergische reacties

Opdrachten

21.4 opdr. 2, 3, 5 t/m 8