Welvaart (1e) H2. De aanbodkant

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Week 38 (vanaf 16 september 2024)

Hoofdstuk 2. De aanbodkant

• actualiteit
• herhaling vorige les (objectieve en subjectieve methode)
• leerdoelen
• instructie
• maakwerk: opdracht 2.1 t/m 2.5
  

Herhaling vorige les

                                  via de productie BBP        =          via het inkomen BBI

                                 (objectieve methode)                  (subjectieve methode)

                             + ambtenarensalarissen                     + afschrijvingen 

BBP en NNI

Bij het Bruto Binnenlands Product (BBP) gaat het over de productie in een land.

Bij het Netto Nationaal Inkomen (NNI) (= productie) wordt rekening gehouden met de oorsprong van het inkomen (= productie).

Oefening BBP

Objectieve methode (Productie)

• Omzet bedrijven                                                              € 850
• Inkoopwaarde bedrijven                                                € 240 -
• Bruto toegevoegde waarde bedrijven                       €  610 
• Loon overheid                                                                   €   40 +
• Bruto Binnenlands Product (BBP)                              € 650
  

Subjectieve methode (Inkomen)

• Loon bedrijven                                                                  € 470
  
• Loon overheid                                                                   €   40 +
• Winst bedrijven                                                                €   85 +
• Overige primaire inkomens bedrijven                       €    15 +
• Primair inkomen binnenland                                       €  610
• Afschrijvingen bedrijven                                                €   40 +
• Bruto Binnenlands Product (BBP)                              € 650

Oefening NNI

Objectieve methode (Productie)

• Bruto Binnenlands Product (BBP)                              € 650
  
• Afschrijvingen bedrijven                                                €   40 -
• Netto Binnenlands Product                                          €  610
• Saldo primaire inkomens uit buitenland                  €    20 +
• Netto Nationaal Inkomen (NNI)                                  €  630

Subjectieve methode (Inkomen)

• Loon bedrijven                                                                  € 470
  
• Loon overheid                                                                   €   40 +
• Winst bedrijven                                                                €   85 +
• Overige primaire inkomens bedrijven                       €    15 +
• Primair inkomen binnenland                                       €  610
• Saldo primaire inkomens uit buitenland                  €   20 +
• Netto Nationaal Inkomen (NNI)                                  € 630

Opdracht 1.11 (pagina 11)

Het netto nationaal inkomen van een land is als volgt opgebouwd (in miljarden euro's): loon 380, winst zelfstandigen 64, pacht 10, rente 60, huur 40 en dividend 46.

a. Bereken de ArbeidsInkomendsQuote (AIQ).

• AIQ = ((loon + winst zelfstandigen) / nationaal inkomen) x 100%
• AIQ = ((380 + 64) / 600) x 100% = 74%

b. Stel de formule op voor de KapitaalInkomensQuote (KIQ).

• KIQ = ((pacht + rente + huur + dividend) / nationaal inkomen) x 100%
• KIQ = ((10 + 60 + 40 + 46) / 600) x 100% = 26%

Je zou ook kunnen beweren dat de kapitaalsinkomensquote in deze economie 36,7% bedraagt.

c. Onderbouw deze bewering met een berekening.

• Door de winst zelfstandigen toch als kapitaalinkomen te zien.
• KIQ = ((64 + 10 + 60 + 40 + 46) / 600) x 100% = 36,7%

d. Volgens welke methode is het nationaal inkomen in deze opgave bepaald?

• Volgens de subjectieve methode (via de primaire inkomens)

32. Het netto binnenlands inkomen is in waarde gelijk aan het bruto binnenlands product min de afschrijvingen.

1. Juist
2. Onjuist

36. Het aandeel van de overheid in de totstandkoming van het bruto binnenlands product zal stijgen, indien ...

1. de som van de belastingontvangsten meer stijgt dan het BBP.
2. de som van de belastingontvangsten minder stijgt dan het BBP.
3. de som van de ambtenarensalarissen meer stijgt dan het bbp.
4. de som van de ambtenarensalarissen minder stijgt dan het BBP.

39. Het nationaal inkomen van een land is als volgt opgebouwd (in miljarden euro): loon 480, winst zelfstandigen 84, pacht 20, rente 70, huur 80 en dividend 56.

Bereken de arbeidsinkomensquote (afgerond op hele procenten).

1. 61%
2. 65%
3. 68%
4. 71%

41. De arbeidsinkomensquote is bij energiebedrijven lager dan bij bouwbedrijven.

1. Juist
2. Onjuist

47. Als de arbeidsinkomensquote daalt is dat ongunstig voor de ontwikkeling van de consumptieve bestedingen en gunstig voor de ontwikkeling van de investeringen van bedrijven.

1. Juist
2. Onjuist

Leerdoelen H2. De aanbodkant

• Ik kan de eerste 4 begrippen op pagina 31 omschrijven (zie ook LWEO).
• Ik kan omschrijven wat de uitgangspunten zijn van de klassieke economische theorie.
  
• Ik kan beschrijven hoe het marktmechanisme werkt.
• Ik kan beschrijven door welke factoren de potentiële productie wordt bepaald.

De aanbodkant (Say)

De klassieke economen, ook wel aanbodeconomen genoemd, gaan ervan uit dat de economische groei op lange termijn bepaald wordt door de aanbodkant (de structuur) van de economie.

Econoom Say, Wet van Say:

Ieder aanbod schept zijn eigen vraag.

Productie wordt gekocht met het inkomen wat uit die productie wordt verdiend.

Het BBP groeit als de potentiële productie groeit, dus als de hoeveelheid en productiviteit van arbeid en kapitaal (de productiefactoren) groeien.

De aanbodkant (Adam Smith)

Tot 1700: BBP groeide door bevolkingsgroei: toename van productiefactor arbeid.

Daarna technologische ontwikkelingen: toename van productiefactor kapitaal, we gaan ook sneller werken: toename productiviteit: BBP groeit sneller dan de bevolking. Investeringen en leningen om kapitaal te laten groeien.

Filosoof Adam Smith: klassiek liberalisme

Individu moet zijn eigenbelang nastreven,

dan is de welvaart van de samenleving het grootst.

Latere nuancering door inzichten uit de speltheorie (gevangenendilemma).

De onzichtbare hand

De marktwerking (marktmechanisme) stemt vraag en aanbod op elkaar af. Bij teveel aanbod zullen de prijzen dalen, waardoor vraag toeneemt, en vraag en aanbod weer in

evenwicht (marktevenwicht) komen.

De markt kan dit zelf, de overheid moet zich er niet mee bemoeien (liberale opvatting). Hierdoor wordt de potentiële productie zo hoog mogelijk.

De onzichtbare hand

kwantiteit & kwaliteit van de productiefactoren

Productiefactoren (kwantiteit & kwaliteit)

⇨ rente / beschikbare vermogen

     winstgevendheid

     producentenvertrouwen

     technologische ontwikkelingen

⇨ beroepsbevolking (migratie)

     participatiegraad (kinderopvang)

     scholing (leerplicht)

     vergrijzing (pensioenleeftijd)

⇨ ontginning nieuwe bronnen

     inpoldering

     irrigatie

     milieuwetgeving

⇨ belastingklimaat

    winstgevendheid

    regels en wetten

    stabiliteit

Maakwerk deze week

• wat: opdracht 2.1 t/m 2.5 in je schrift
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
• tijd: tot 5 minuten voor einde les
• uitkomst: zo ver mogelijk
• klaar: ga verder met opdracht 2.6 t/m 2.12

Week 38 (vanaf 16 september 2024)

Hoofdstuk 2. De aanbodkant

• actualiteit
• herhaling vorige les (de klassieken)
• leerdoelen
• instructie
• maakwerk: opdracht 2.6 t/m 2.12
  

Herhaling vorige les

De marktwerking (marktmechanisme) stemt vraag en aanbod op elkaar af. Bij teveel aanbod zullen de prijzen dalen, waardoor vraag toeneemt, en vraag en aanbod weer in

evenwicht (marktevenwicht) komen.

De markt kan dit zelf, de overheid moet zich er niet mee bemoeien (liberale opvatting). Hierdoor wordt de potentiële productie zo hoog mogelijk.

49. De wet van Say luidt: ‘Iedere vraag schept zijn eigen aanbod’.

1. Juist
2. Onjuist

52. Volgens de klassieken herstelt het marktmechanisme het evenwicht op de arbeidsmarkt op de volgende manier:
Als de werkloosheid stijgt, neemt de vraag op de arbeidsmarkt …(I)… toe dan het aanbod. Hierdoor zal de prijs op de arbeidsmarkt, het loon, …(II)…. . Hierdoor zullen werkgevers …(III)… werknemers vragen en zal de werkloosheid weer dalen.

1. I = sterker II = dalen III = meer
2. I = sterker II = stijgen III = minder
3. I = minder sterk II = dalen III = meer
4. I = minder sterk II = stijgen III = minder

53. Volgens de klassieke economen moet de overheid zich zo min mogelijk met de economie bemoeien.

1. Juist
2. Onjuist

Leerdoelen H2. De aanbodkant

• Ik kan de 16 begrippen op pagina 31 omschrijven (zie ook LWEO).
• Ik kan omschrijven wat de uitgangspunten zijn van de klassieke economische theorie.
  
• Ik kan beschrijven hoe het marktmechanisme werkt.
  
• Ik kan beschrijven door welke factoren de potentiële productie wordt bepaald.
  
• Ik kan de totale factorproductiviteit (TFP) uitleggen.
• Ik kan de productiefunctie beschrijven en er berekeningen mee uitvoeren.
  
• Ik kan berekeningen uitvoeren met arbeidsproductiviteit en kapitaalproductiviteit.
  
• Ik kan constante schaalopbrengsten beschrijven en herkennen.
  
• Ik kan uitleggen wanneer er sprake is van afnemende meeropbrengsten.
• Ik kan de gevolgen van afnemende meeropbrengsten van arbeid / kapitaal uitleggen.
• Ik kan voorbeelden van structuurbeleid geven.

Totale FactorProductiviteit (TFP)

Totale FactorProductiviteit (TFP) = kwaliteit van de productiefactoren en de efficiëntie waar mee ze ingezet worden. Hierdoor kan de output (BBP) sterker groeien dan de input (hoeveelheid arbeid en kapitaal) = de stand van de technologie.

Die wordt bepaald door:

• economisch kapitaal (onderzoek en ontwikkeling, innovatie, handel en infrastructuur)
• menselijk kapitaal (onderwijs, learning-by-doing en arbeidsspecialisatie)
• natuurlijk kapitaal (geografie, milieu en klimaat) 
• maatschappelijke factoren (instituties en stabiliteit)

Potentiële groei

                                                    Potentiële groei =

                                                                                          = Invloed potentiële groei op BBP

Productiefunctie

Het marktmechanisme ‘stuurt’ de economie en zorgt dat elke afzonderlijke markt in evenwicht komt. De overheid moet zich met dit proces zo min mogelijk bemoeien, dat verstoort alleen maar het evenwicht.

De potentiële productie kan bepaald worden met een productiefunctie    Y*= A *ƒ(K,L)    waarbij:

Y*= het potentiële BBP

A = totale factorproductiviteit (TFP)

K = hoeveelheid kapitaal

L = hoeveelheid arbeid (L van het Engelse woord Labour)

Arbeidsproductiviteit = Y*/ L                     Kapitaalproductiviteit = Y*/ K 

Opbrengsten

Op basis van de productiefunctie Y*= A *ƒ(K,L) stijgt de potentiële productie door meer kapitaal (K) of meer arbeid (L), of de totale factorproductiviteit (A) neemt toe.

Constante schaalopbrengsten

Een verdubbeling van K en L leidt tot verdubbeling Y*.

Afnemende meeropbrengsten

Als de hoeveelheid kapitaal (resp. arbeid) toeneemt, maar de hoeveelheid arbeid (resp. kapitaal) blijft gelijk, ontstaan er afnemende meeropbrengsten voor de productiefactor kapitaal (resp. arbeid).

Afnemende meeropbrengst (voorbeeld)

Er zijn 5 pizzakoeriers die per week 200 pizza’s bezorgen. Gewone fietsen worden vervangen door elektrische fietsen. Elke week wordt er 1 fiets vervangen:

• de 1e elektrische fiets wordt gebruikt voor de verste bezorgingen, de productie stijgt naar 300 pizza’s (meeste productiviteitswinst);
  
• de 2e elektrische fiets wordt gebruikt voor iets minder verre afstanden, iets minder grote tijdswinst, productie stijgt naar 380 pizza’s;
  
• bij de overstap in de 5e week is de tijdwinst en de extra productie het kleinst. Maar per pizzakoerier wel meer pizza’s!

Afnemende meeropbrengst (voorbeeld)

Er zijn 5 pizzakoeriers die per week 200 pizza’s bezorgen. Gewone fietsen worden vervangen door elektrische fietsen. Elke week wordt er 1 fiets vervangen:

• de 1e elektrische fiets wordt gebruikt voor de verste bezorgingen, de productie stijgt naar 300 pizza’s (meeste productiviteitswinst);
  
• de 2e elektrische fiets wordt gebruikt voor iets minder verre afstanden, iets minder grote tijdswinst, productie stijgt naar 380 pizza’s;
  
• bij de overstap in de 5e week is de tijdwinst en de extra productie het kleinst. Maar per pizzakoerier wel meer pizza’s!

Structuurbeleid

Gezien de vergrijzing is het voor Nederland moeilijk om de hoeveelheid arbeid te vergroten.

Om de structurele groei te verhogen zal Nederland zich dus vooral moeten richten op het vergroten van de hoeveelheid kapitaal en het verhogen van de totale factor productiviteit.

Maakwerk deze week

• wat: opdracht 2.6 t/m 2.12 in je schrift
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
• tijd: tot 5 minuten voor einde les
• uitkomst: zo ver mogelijk
• klaar: ga verder met opdracht 2.13 t/m 2.14