4.4 Veiligheid en 4.5 Toepassingen

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

4.4 Veiligheid Radioactiviteit

Werken met ioniserende straling

• Leerlingen beschrijven welke risico's er zijn bij het werken met straling.
  
• Leerlingen leggen uit hoe je de risico's van straling zo klein mogelijk kunt houden.
  
• Leerlingen leren de verschillende beschermende maatregelen kennen.
  
• Leerlingen begrijpen het verschil tussen bestraling en besmetting.

Waarom blijft de laborant kalm?

De laborant werkt met gevaarlijke radioactieve stoffen. Toch doet hij rustig en kalm zijn werk.

Vraag: Bedenk een reden waarom de laborant ondanks het gevaar rustig en kalm zijn werk kan doen?

Waarom blijft de laborant kalm?

De laborant vertrouwt op de veiligheidsmaatregelen en beschermende uitrusting.

De laborant heeft uitgebreide training en ervaring.

De laborant begrijpt de risico's en weet hoe deze te minimaliseren.

Risico's van Straling

• DNA-beschadiging: Straling kan het DNA in cellen beschadigen, wat kan leiden tot mutaties en kanker.
  
• Kankervorming: Door beschadiging van cellen kan straling kanker veroorzaken.
  
• Acute stralingsziekte: Bij zeer hoge doses kan straling leiden tot misselijkheid, haaruitval en zelfs de dood.
  
• Langdurige gezondheidseffecten: Straling kan op lange termijn leiden tot ernstige gezondheidsproblemen

Beschermen tegen straling

Als je in het ziekhuis werkt, zul je je moeten beschermen tegen de straling van radioactieve medicijnen. Maar ook tegen bijvoorbeeld rontgenstraling.

Beschermen tegen straling

De cellen van je lichaam moeten beschermd worden tegen straling. 

Voor UV straling kun je simpelweg een zonnebrand gebruiken, maar sterkere straling heeft een betere bescherming nodig. Rontgenstraling wordt tegengehouden door lood bijvoorbeeld. 

ALARA-principe

ALARA staat voor "As Low As Reasonably Achievable".

Het doel is om stralingsdoses zo laag mogelijk te houden door middel van:

ALARA-principe

Afscherming: Gebruik van materialen zoals lood om straling tegen te houden.

Tijd: Beperken van de tijd die men in de buurt van een stralingsbron doorbrengt.

Afstand: Vergroten van de afstand tot de stralingsbron.

Beschermende Maatregelen:Stralingsbadges 

Stralingsbadges meten de hoeveelheid ioniserende straling die een stralingswerker ontvangt.

• De badge wordt gedragen door stralingswerkers om hun blootstelling te monitoren.
  
• Als de ontvangen straling boven de veilige waarde komt, mag de stralingswerker een tijdlang niet meer met straling werken.
  
• De badge helpt bij het naleven van veiligheidsnormen en het voorkomen van overmatige blootstelling.

Fukushima

• Na de ontploffing van de kerncentrale in Fukushima verspreidde een radioactieve wolk zich over de Stille Oceaan.
  
• Mensen liepen gevaar om besmet te raken door inademing of consumptie van voedsel.
  

Fukushima

• Het incident toont de gevaren van radioactieve besmetting en de noodzaak van strenge veiligheidsmaatregelen.
  
• Besmetting kan leiden tot langdurige gezondheidsproblemen en milieuschade.

Radioactief afval

4.5 Toepassingen

• Uitleggen welke straling een CT-scan, PET-scan en MRI-scan gebruikt 
• Uitleggen hoe tracers werken
• Instrumenten noemen waarmee je straling kunt aantonen 
• Uitleggen wat het verschil is tussen uitwendig en inwendige bestraling
• Medische en niet-medische toepassingen van straling noemen 

MRI-scan

PET- / CT-scan

CT scan

De CT-scan werkt met  röntgenstraling. 

Onder verschillende hoeken worden röntgenfoto’s gemaakt waarmee

een drie - dimensionaal beeld

van je lichaam wordt gemaakt

MRI scan: 

magnetisch en radiogolven

Echo: Geluid 

MRI-SCAN = Magnetic resonance imaging

Werking als bij CT-scan maar nu door een sterk magnetisch veld en radiogolven

PET-scan 

PET-SCAN = POSITION EMISSIE TOMOGRAFIE

• Met behulp van een radioactieve stof kijken hoe weefsels of organen werken (kanker of ontstekingen)

• De CT-scan maakt de beelden van de PET-scan duidelijker

PET scan

Bestralen bij tumoren

Uitwendig bestralen

Ioniserende straling maakt de 

moleculen in de tumor kapot.

De straling moet ver genoeg

indringen in het lichaam,

dit is dus gammastraling.

Patiënt na bestralen niet radioactief.

Bestralen bij tumoren

Bestraling van binnenuit

Dit kan door een soort zaadje of pil.

De straling moet hoeft maar een klein stukje door het lichaam,

dit is dus alfastraling.

Patiënt na bestralen wel radioactief.

Medische en niet-medische toepassingen van straling

• Ontsmetten van voedsel (tegen schimmel, insecten en bacteriën)
• Steriliseren (mondkapjes)
• Meten van diktes, controleren van lassen
• Bestuderen van schilderijen

Huiswerk 

lezen 4.4 en 4.5

Maken 4.4 en 4.5 (zie SOM)