SOFEFmaart 23

• Communicatie
• Middelbare school
• vmbo lwoo
• Leerjaar 4

Programma

Kennismaking

Doelen van de training 

Verdiepende instrumenten

Rondleiding in leerling in beeld

Benoemen van de Executieve functies

EF informatie en opdrachten

SEF informatie en opdrachten

Bespreken hoe jullie leerkrachten hierin kunnen begeleiden / Implementatie plan maken 

Kennismaking

explain everything hersen actief betrekken door de leerstof uit te leggen.

Doelen

Aan het einde van de training kan je :

1.  Aanwijzen waar je de producten en o.a resultaten van Een SEF kunt vinden binnen LIB.
2. Kun je uitleggen hoe je SEF en EF instrumenten kunt inzetten
3. Kunnen beschrijven hoe je leerkrachten kunt begeleiden in het gebruik van SEF/ en EF instrument.

Wat wil je vandaag vooral leren?

Waar zie je de resultaten?

Dashboard

Leerling profiel

Leerling rapport

Bedenk zelf wat een executieve functie is en geef een voorbeeld

Deel met je buren

Noem één of meerdere executieve functies

Een dirigent kan ervoor zorgen dat we uit alle opties van ons denken, voelen en doen de juiste optie kiezen.

De muzikanten uit het orkest staan voor alle opties die we hebben. Een dirigent kan ervoor zorgen dat we uit alle opties van ons denken, voelen en doen de juiste optie kiezen. In de literatuur, noemen we deze dirigent ‘executieve functies (EFs)’.

Emotieregulatie

Emotieregulatie is het vermogen om je emoties in de hand te houden, zodat je

doelen kunt realiseren, taken kunt voltooien of gedrag kunt controleren en sturen.

Daarvoor is het belangrijk dat je je emoties herkent en ze kunt beïnvloeden (bijvoorbeeld boosheid onderdrukken). Je gebruikt rationele gedachten om je

emotionele reacties bij te sturen. 

Emotie en gedrag kunnen controleren.

Leren omgaan met tegenslagen of teleurstellingen.

Rustig kunnen blijven.

Werkgeheugen

Werkgeheugen is het vermogen om (tijdelijk) informatie in het geheugen vast te houden (en te bewerken), zodat je een (complexe) taak kunt uitvoeren. Daarbij is het belangrijk dat je eerder geleerde vaardigheden, ervaringen of probleemoplossingsstrategieën toepast bij taken die je nu of in de toekomst moet uitvoeren. 

Informatie in je geheugen houden bij het uitvoeren van moeilijke taken.

Bewust zijn van hoe je geheugen werkt.

Reactieinhibitie

Reactie-inhibitie (ook wel respons-inhibitie of impulscontrole genoemd) is het

vermogen om je eigen gedrag, handelingen en gedachten op tijd te stoppen.

Het is het vermogen om na te denken voor je iets doet. Als je de neiging kunt

weerstaan om meteen iets te zeggen of te doen, heb je tijd om je een oordeel te

vormen over een situatie. Je kunt dan ook bedenken wat de invloed van jouw

gedrag op de situatie zal zijn

Goed nadenken voordat je iets doet of zegt.

Je goed kunnen inhouden of stoppen wanneer nodig.

Volgehouden aandacht

Volgehouden aandacht is het vermogen om je aandacht te blijven richten op een

taak en je niet te laten afleiden.

Aandachtig blijven.

Afleiding negeren.

Langere concentratie kunnen afdwingen bij jezelf.

Taakinitiatie

Taakinitiatie is het vermogen om zonder uitstel en op een efficiënte wijze aan een

taak te beginnen. Daarvoor is het belangrijk dat je voorbereidingen treft om

meteen te kunnen beginnen. 

Flexibiliteit

Flexibiliteit is het vermogen om op een soepele manier te denken en problemen op te lossen. Daarbij is het belangrijk dat je je gedrag of gedachten kan aanpassen aan een veranderende situatie. Bijvoorbeeld door verschillende manieren te bedenken om een situatie te bekijken of een probleem op te lossen. Flexibiliteit

houdt ook in dat je makkelijk kunt schakelen tussen activiteiten.

Flexibel omgaan met veranderingen of tegenslag. 

Tegen iets onverwachts kunnen en niet in paniek raken bij iets onverwachts.

Plannen

Plannen is het vermogen om op een systematische en efficiënte manier een plan

te bedenken om huidige en toekomstige taken te voltooien en doelen te bereiken.

Daarvoor is het belangrijk dat je vooruit kan denken en beslissingen kan nemen

over wat (nu) belangrijk en niet belangrijk is. 

Een plan maken en kunnen beslissen wat het belangrijkst is. 

Bedenken wat je nodig hebt voor je werk en dat verzamelen voor je begint.

Organisatie

Organiseren is het vermogen om bepaalde systemen en routines te ontwikkelen en die te gebruiken om informatie en benodigde materialen te ordenen.

Timemanagement

Timemanagement is het vermogen om in te schatten hoeveel tijd je hebt, je tijd te

kunnen indelen en te kunnen werken binnen een tijdslimiet.

Tijd inschatten, kunnen verdelen en deadlines halen.

Je goed bewust worden en leren omgaan met tijd

Metacognitie

Metacognitie is het vermogen om je eigen prestatie en proces tijdens het

uitvoeren van een taak te monitoren en waar nodig bij te sturen. Na afloop kijk je terug op de uitvoering en het resultaat van de taak (reflecteren en evalueren) om

ervan te leren (voor een volgende keer).

Een stapje terug doen om je jezelf en de situatie te overzien.

Kennis over de eigen kennis.

Doelgericht gedrag

Doelgericht gedrag is het vermogen om een doel te stellen en dat te realiseren

door doelgericht te werk te gaan. Daarvoor is het belangrijk om je niet te laten

afleiden of afschrikken. 

Je eigen doelen kunnen bepalen.

Je eigen doelen kunnen behalen.

Doorzetten.

Kun je executieve
functies trainen?

1. JA
2. NEE
3. Een paar
4. 1 soort!

Plannen

Werkgeheugen

Timemanagement

Organisatie

Taakinitiatie

Emotieregulatie

Responsinhibitie

Volgehouden aandacht

Metacognitie

Doelgericht gedrag

Flexibiliteit

 signaleringsinstrument 

Het instrument Executieve functies is een signaleringsinstrument voor groepsleerkrachten en/of intern begeleiders. Het instrument heeft als doel om een eerste indruk te krijgen van de

executieve functies van je leerlingen. Samen met de resultaten op de toetsen voor de cognitieve vakken en het instrument Sociaal-emotioneel functioneren geeft het instrument je een breedleerlingbeeld. Op basis van de resultaten en uitslagen kun je je handelen in de klas

optimaliseren.

Observaties

Je kunt de vragenlijsten op elk moment in het schooljaar inzetten (bijvoorbeeld één of twee keer). Je bepaalt zelf hoe je het instrument inzet en wie de vragenlijsten invult.

Keuze 

Wil je voor bepaalde categorieën zowel het perspectief van de leerling als dat

van de leerkracht bekijken? Neem dan beide vragenlijsten af in groep 5 tot en

met 8. Dat levert de meest volledige informatie op. Je kunt er ook voor kiezen om

de leerlingvragenlijst bij alle leerlingen af te nemen en de leerkrachtvragenlijst

alleen bij leerlingen met resultaten die je verrassen. Dit kost minder tijd.

Voor groep 3 en 4 is er alleen de leerkrachtvragenlijst

Voor diagnostiek op het gebied van executieve functies is het instrument niet geschikt.

Daarvoor zijn gespecialiseerde instrumenten nodig die door of onder supervisie van een gedragswetenschapper (bijv. een orthopedagoog) worden ingezet. Het instrument Executieve functies kun je dus alleen gebruiken om na te gaan of bepaalde aspecten van het executief

functioneren van een leerling of een klas mogelijk extra aandacht nodig hebben.

Stappenplan om alles uit je afname te halen

Het instrument Executieve functies van Leerling in beeld helpt je om in kaart te brengen hoe een leerling zich ontwikkelt op het gebied van executieve functies. Het geeft een eerste indruk van het algemeen functioneren van de leerling op dit gebied. Indien gewenst, kun je een verdiepend gesprek met de leerling voeren. Dat helpt om te bepalen bij welke aspecten het goed gaat en bij welke aspecten de leerling mogelijk ondersteuning nodig heeft. Samen met eigen observaties en indien beschikbaar informatie uit methoden / programma’s op het gebied van executieve functies geven de resultaten handvatten voor het stellen van doelen en het onderwijsaanbod. In de algemene handleiding krijg je algemene handvatten bij het gebruik van Leerling in beeld. In de handreiking die bij het instrument hoort, vind je concrete tips voor jouw handelen op leerling- en/of groepsniveau. 

Zelfstandig bekijken(als dat lukt;-)

Instrument Executieve functies 

Zoek in Leerling in beeld naar: Afname-instructie groep 3 tot en met 8 / lees het door en bespreek dit in tweetallen

Wat geeft het belletjes aan?

1. Het gaat goed met mij
2. Let extra goed op mij
3. Let op mij
4. Geen idee

Wat geeft het oogje aan?

1. Het gaat goed met mij
2. Let extra goed op mij
3. Let op mij
4. Geen idee

Welke vragen zou je kunnen stellen a.d.h.v. deze data?

Om de resultaten voor executieve functies te analyseren, kijk je naar de icoontjes.

• Zijn er categorieën waarop de leerling een signaalscore oogje of belletje heeft?

• Komen de resultaten overeen met je eigen observaties en informatie die je uit andere

bronnen hebt?

• Zijn de uitslagen vanuit het perspectief van de leerkracht en vanuit het perspectief van de

leerling vergelijkbaar?

• Wil je meer zicht op de signaalscores voor bepaalde categorieën? Dan kun je met een

leerling in een verdiepend gesprek proberen te achterhalen wat er precies aan de hand is.

In hoofdstuk 4 staan suggesties voor het voeren van een verdiepend gesprek.

• Wil je de leerling ondersteunen bij zijn verdere ontwikkeling op de categorieën waar hij een

opvallende uitslag heeft? Kijk dan in de handreiking Executieve functies voor concrete tips.

Selecteer de tips die voor deze leerling en/of in jouw groep passend zijn.

• Tip! Bekijk of je kunt combineren. Bijvoorbeeld bij leerlingen die je op hetzelfde punt wilt

begeleiden/ondersteunen. Misschien kun je met deze leerlingen als groep (of zelfs je

hele groep) aan de slag. Dat is wel zo efficiënt.

• Maak je je (ernstige) zorgen over bepaalde signaalscores?  doorverwijzen ?

gedragswetenschapper (bijv. een orthopedagoog) voor nader onderzoek nodig en/of

gewenst is.

• Kijk ook naar de sterke kanten van de leerling. Kun je deze sterke kanten van de leerling

inzetten bij het verder ontwikkelen van de minder sterke kanten van de leerling?

Weet de leerling dat dit zijn sterke kanten zijn? Bespreek dit eventueel met de leerling.

Daarmee ondersteun je het zelfvertrouwen van de leerling en dat helpt mogelijk bij het

verder ontwikkelen van zijn minder sterke punten.

Trek conclusies en formuleer doelen.

• Welk(e) categorie(ën) vraagt (vragen) aandacht op groepsniveau?

• Welk(e) categorie(ën) vraagt (vragen) aandacht op leerlingniveau? Kun je eventueel

leerlingen clusteren in groepjes met dezelfde ondersteuningsbehoefte?

• Kun je de sterke kanten van de leerling inzetten bij het verder ontwikkelen van zijn minder

sterke kanten?

• Welke tips uit de handreiking (Ga hiervoor naar Cito platform.) ga je inzetten om aan je

doelen te werken? Selecteer de tips die voor deze leerling en/of in jouw groep passend zijn.

• Welke informatie uit je lesmethode of andere relevante materialen die op school aanwezig

zijn, ga je inzetten om aan je doelen te werken?

Sterke kant

Kijk ook naar de sterke kanten van de leerling. Kun je deze sterke kanten van de leerling

inzetten bij het verder ontwikkelen van de minder sterke kanten van de leerling?

Weet de leerling dat dit zijn sterke kanten zijn? Bespreek dit eventueel met de leerling.

Daarmee ondersteun je het zelfvertrouwen van de leerling en dat helpt mogelijk bij het

verder ontwikkelen van zijn minder sterke punten

Waar zie je de resultaten?

Dashboard

Leerling profiel

Leerling rapport

Verdiepend  gesprek voeren voor een aspect (zie blz. 21 van de handleiding.)

Lees hoe je een verdiepend gesprek voorbereidt en voor het gesprek voor de drie meest onbekende aspecten voor jou.   waar ben je uitgevallen

Handreikingen bekijken in tweetallen, daarna in groepjes bespreken

begin met je te verdiepen in de voor jouw onbekende aspecten 

Noteer een aantal handreikingen die volgens jou snel in te zetten zijn en meerwaarde hebben

Bespreek ook hoe de  leerkrachten ondersteund worden bij de uitvoering van de handelingsplannen.

Gedragswaaier

Handelingsplannen/ gedragswaaier / koppelen aan

welk plan vanuit ParnasSys

Geef kort aan waar je aan denkt bij sociaal emotioneel functioneren

Zelfstandig bekijken

Instrument Sociaal emotioneel functioneren

Opdracht: Zoek in Leerling in beeld naar: Afname-instructie  / Sociaal emotioneel functioneren lees het door en bespreek dit in tweetallen.

Aan de hand van de gegevens op het dashboard kun je jezelf bijvoorbeeld de volgende vragen

stellen:

• Zijn er categorieën waarbij je groep opvallend veel signaalscores heeft? Bijvoorbeeld twee

keer zoveel als je zou verwachten?

• Zijn er categorieën waarbij er opvallend grote verschillen zijn tussen het perspectief van de

leerkracht en dat van de leerling? Bijvoorbeeld twee keer zoveel signaalscores bij het

perspectief van de leerkracht in vergelijking met dat van de leerling?

Tijdens het kijken naar de domeinen veilige leeromgeving en afwezigheid pestgedrag valt het Rob ook op dat bijna alle leerlingen 'het gaat goed met mij' gescoord hebben op cognitief zelfbeeld.
Hij is wel benieuwd welke leerlingen hierbij toch op een signaalscore zijn uitgekomen.

1. Wat kan hij hiervoor gebruiken?

De uitkomsten bij leerlingen onderaan het dashboard

2. Kan hij hier het beste voor signaal of voor domein kiezen?

Domein

signaal

Kan allebei

Rob komt er hierdoor achter, dat leerling A en leerling B op dit domein een signaalscore hebben
gekregen. Toevallig heeft hij van de week al een gesprek met leerling A en haar ouders gehad en begrijpt hij daardoor de achtergrond van deze uitslag.
De signaalscore bij cognitief zelfbeeld bij leerling B kan Rob nog niet helemaal plaatsen en hij besluit daarom verder te gaan kijken.
Wat zou Rob hiervoor kunnen gebruiken?

Verdiepend gesprek, gesprek met ouders, kijken naar het leerlingprofiel, etc.

  Hypothese voor de signaalscore bij cognitief zelfbeeld bij leerling B?

Leerling B blijkt de afgelopen twee bloktoetsen van rekenen niet meer alles goed te hebben gehad. Dit heeft haar erg onzeker gemaakt.

Als ze op de gang moet werken aan haar uitdagende werk is ze bang uitleg te missen die ze nodig heeft om geen fouten te maken.

Ze hoopt, door gek te doen in de klas, dat ze dan niet naar de gang mag en zo toch de uitleg te kunnen volgen.

te doen en verveelt zich!’

Hij besluit, dat het voor nu het slimste is om leerling B wat meer complimentjes te geven waardoor haar zelfvertrouwen zal stijgen en voor de andere punten gelijk in te gaan zetten op extra verrijking.

Implemenatie plan maken / afspraken voor EF/SEF

Hoe vaak zet je de instrumenten in? 

Wanneer zet je deze in?

Wie vult de vragenlijsten in?

Hoe communiceer je de afname- instructies?

Analyseren van resultaten blz. 11 en 12 algemene handleiding.

Trek conclusies en formuleer doelen.

klik hier voor de evaluatieof scan