HC Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

HC Nederland

examentraining

DC1

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948 tot 1978?

direct na WO2 (1)

Oorzaken

Nederland verwoest door oorlog, moest opnieuw opgebouwd worden

Positie in wereld veranderd door Koude Oorlog

Begin Europese samenwerking

Gevolgen

- snelle wederopbouw dankzij o.a. Marshallhulp

- loslaten neutraliteitspolitiek

- deelname EGKS

- herstel verzuilde verhoudingen

Bronnen

- Marshallhulp

- samenwerking tussen Europese landen (sowieso NL en vaak BRD en Frankrijk)

- toetreding VN & NAVO

KA: de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog

KA: de eenwording van Europa

direct na WO2 (2)

Oorzaken

Babyboom direct na de oorlog

Geleide loonpolitiek door rooms-rode regering, aardgas Groningen en Duits herstel

Gevolgen

- (natuurlijke) bevolkingsgroei in decennia na WO2

In de jaren 1950 en 1960 periode van economische groei en toenemende industrialisatie

Bronnen

- wederopbouw

- bevolkingsgroei

- regeringen bestaande uit katholieke en sociaaldemocratische partijen

- Wirtschaftswunder

KA: de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog

KA: de eenwording van Europa

toenemende welvaart

Maakbare samenleving (jaren 1950)

Ideaal: meer economische gelijkheid

Dankzij toenemende welvaart konden sociale partners en politiek werken aan opbouw verzorgingsstaat

↓

AOW (1957)

WAO

Consumptiemaatschappij (jaren 1960)

Lonen stegen sterk: geld voor luxe: apparaten in huis, vakanties.

↓

verstedelijking en toename mobiliteit

Bronnen

Toename welvaart, dus geld uitgeven aan niet basisbehoeften

Sociale wetgeving

KA: de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

sociale en politieke veranderingen

Oorzaken

- Opkomst nieuwe politieke partijen, zoals D66

- Opkomst nieuwe omroepen zoals Veronica

- toegenomen welvaart

- opkomst popmuziek in VS en GB

Gevolgen

- Ontzuiling na de jaren 1950 in politiek en samenleving

Ontstaan jongerenbewegingen: nozems

hippies, provo's (verzetten zich tegen de consumptie-maatschappij. Bespotten gezag van oudere generaties en eisten meer inspraak).

Bronnen

- jeugdculturen

- verdwijnen verzuilde organisaties

- popmuziek / bands

- acties/demonstraties door jongeren

KA: de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen:

VRAAG BRON

positie van de vrouw

Wettelijke handelingsonbekwaamheid vrouwen

Deze werd in 1956 afgeschaft

Tweede feministische golf

Groepen zoals Dolle Mina en Man Vrouw Maatschappij streden voor gelijke rechten en kansen

Gevolgen:

introductie en acceptatie van de anticonceptiepil, nieuwe echtscheidingswetgeving en onderwijsdeelname van meisjes zorgden voor grote, soms ook plotselinge maatschappelijke veranderingen

KA: de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen:

VRAAG

migratie

Nederland als emigratieland

Oorzaken: wederopbouw WO2, toename bevolking, tekort woningen

Gevolgen: emigratie naar bijv. Australië, Nieuw-Zeeland en Canada

Nederland als immigratieland

Oorzaken:

1. Dekolonisatie

2. Toenemende welvaart en industrialisatie 

Gevolgen:

1. groepen kwamen (niet altijd vrijwillig) uit voormalige koloniën Suriname en Indonesië naar Nederland 

2. Tekort aan arbeidskrachten →  

gastarbeiders, eerst uit Zuid-Europa, later uit Turkije en Marokko, die later ook het recht kregen op gezinshereniging

KA: de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

VOORBEELD

en dat ziet er zo uit op het examen:

VRAAG BRON

einde economische groei

Oorzaak

Oliecrisis 1973

↓

Gevolgen vielen eerst mee omdat NL deze nog enkele jaren kon opvangen

Gevolgen:

- economische crisis → einde aan jarenlange economische groei.

- samenleving en verzorgingsstaat kwamen onder druk te staan

Bronnen:

- Tekort aan olie / autoloze zondagen

DC2

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland tussen 1978-2008?

De jaren 1980

Economische crisis

- kritiek op verzorgingsstaat → te bureaucratisch en te duur

↓

Gevolg: regering Lubbers kiest voor liberaal beleid

Kabinet Lubbers

- bezuinigingspolitiek

- beperking verzorgingsstaat

- privatisering staatsbedrijven

↓

Werd mogelijk gemaakt door poldermodel dat zorgde voor politieke en economische rust.

Bronnen

Akkoord van Wassenaar

Lubbers / CDA / sociale partners

Staatsbedrijven zoals NS, PTT

Economisch herstel

Oorzaken

- Europese samenwerking (waar NL als handelsland van profiteerde)

- globalisering

- Verdrag van Maastricht: basis voor Europese Unie en euro

Gevolgen

- Tot 2008 grote economische bloei

- toename sociale verschillen

Bronnen

- Nederland als onderdeel van Europa

/ wereldeconomie

- economie 

- invoering euro (vaak in combi met Duitse hereniging)

KA: De eenwording van Europa

liberale koers

Oorzaken

- Door economische groei werd beleid van overheid anders: sociaaldemocratische idee van maakbare samenleving werd vervangen door liberaal vertrouwen in de zelfredzaamheid van burgers

Gevolgen

- kleinere rol overheid

- grotere rol van de commercie

- ontzuiling 

↓

verdergaande individualisering

Voorbeelden:

- Wetten en beleid, zoals het gedoogbeleid ten aanzien van softdrugs en de Algemene Wet Gelijke Behandeling

- homohuwelijk en de euthanasiewetgeving

↓

Ontstond beeld van een welvarende, vrije en zeer tolerante samenleving (gidsland!)

Bronnen

- privatisering

- de genoemde voorbeelden

- burgers die zelf zaken regelen

- marktwerking

Nederland in de wereld

Nederland moest in de jaren 1990 haar plaats in Europa en de wereld opnieuw bepalen. 

Oorzaken

-  grote demonstraties tegen kruisraketten in NL

- einde Koude Oorlog

- uitbreiding EU

- val Srebrenica

Gevolgen

- de NAVO kreeg een andere rol en werd sterk uitgebreid

- minder invloed NL in de EU

- NL werd terughoudender in haar internationale ambities

↓

NL zag zichzelf niet langer als gidsland.

Bronnen

- Srebrenica / Joegoslavië-oorlog 

- groei EU

- gidsland

- einde KO

Jeugdculturen

Na de jaren 1960 was de jeugdcultuur gefragmenteerd geraakt. Jongeren van diverse sociale en etnische achtergronden ontwikkelden hun eigen stijlen.

Oorzaken

-  media (vanaf jaren 1990 internet)

-  multiculturele samenleving

- globalisering

Gevolgen

Jaren 1980

- Punkers → weinig geloof in de toekomst

- Kraakbeweging (verwant aan punkers) → bekritiseerde de woningnood en verzette zich, soms ook met geweld, tegen de bestaande orde

Jaren 1990

- In de Verenigde Staten zetten Afro-Amerikaanse jongeren zich met rapmuziek af tegen het racisme in hun omgeving → werd ook in NL toonaangevende jeugdcultuur

- Gabbercultuur → apolitiek

Bronnen

- alle jeugdculturen vanaf 1980

- demonstraties tegen kroning Beatrix

- songteksten uit deze periode

- kledingstijlen (zoals trainingspak van gabbers)

KA: De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

Digitale revolutie

Oorzaken

- introductie internet

- doorbraak mobiele telefoon

- komt digitale sociale netwerken

Gevolgen

Leefstijl veranderde:

- jongeren

- ouderen

↓

raakte steeds meer geglobaliseerd

↓

NL pakte digitale revolutie snel op

Bronnen

- internet

- mobieltjes

- vormen van sociale media (Hyves, MySpace, forums, chatten)

Gebruik bron 12.
Thera van Osch waarschuwt Nederlandse ouders voor gangsta rap en voor de digitale revolutie.
3p 26 Toon dit aan door:
- uit te leggen dat de boodschap van gangsta rap, zoals Thera van Osch die weergeeft, verschilt van de oorspronkelijke boodschap van rapmuziek die ontstond in de Verenigde Staten en
- aan te geven welke waarschuwing Van Osch geeft over de gevolgen van de digitale revolutie.

Toename migratie

Oorzaken

- Verdrag van Schengen (midden jaren 1980) → vrij verkeer van personen binnen Europa mogelijk

- conflicten en humanitaire crises in de wereld

Gevolgen

- bevorderde de internationale oriëntering van Europese burgers → studeerden steeds meer studenten een periode in het buitenland.

- grotere instroom asielzoekers

↓

Verschillende Nederlandse kabinetten en vrijwel alle politieke partijen ondersteunden tot het einde van de jaren 1990 het idee van een multiculturele samenleving.

Bronnen

- Geen grenzen binnen Europa

- Joegoslavië-oorlog / hongersnood in Afrika

- open houding t.a.v. asielzoekers

KA: De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

Na de ondertekening van het Verdrag van Schengen moest over de invoering hiervan worden onderhandeld. Nederland en West-Duitsland overlegden uitgebreid over het softdrugsbeleid in beide landen.
3p Licht dit toe door:
- de kern van het softdrugsbeleid in Nederland te noemen en
- uit te leggen dat juist de ondertekening van het Verdrag van Schengen gesprekken tussen Nederland en West-Duitsland hierover noodzakelijk maakte.

Polarisatie

Oorzaken

- niet iedereen profiteerde van economische groei

- kloof tussen overheid en burger

- verzet tegen Europese samenwerking en het multiculturalisme.

Gevolgen

- polarisatie

- heftige debatten over migratie en de rol van de islam in een open samenleving

↓

De terreuraanslagen van 11 september 2001 en de moord op de politicus Pim Fortuyn in 2002 joegen angst aan en vergrootten de tegenstellingen.

↓

Vanaf 2002 werd het multiculturalisme vervangen door beleid dat gericht was op integratie of assimilatie van groepen migranten.

Bronnen

- Moslims in Nederland

- Vluchtelingen

- aanslagen (ook Theo van Gogh)

- opkomst Fortuyn, later Wilders

KA: De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

nieuwe economische crisis

Oorzaken

- bankencrisis wordt economische in 2008

Gevolgen

- toonde opnieuw de tegenstellingen die in de samenleving waren ontstaan

Maar...

Tegelijkertijd behoorde Nederland in het eerste decennium van de 21e eeuw nog altijd tot de welvarendste, gelukkigste en meest gelijkwaardige landen van de wereld.

Bronnen

- Banken die gered moeten worden

- Nederland als 'fijn' land

- populisme