Gastles De Zwarte Dood

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

...Welkom 1B5

De Zwarte Dood in Europa

1346-1352

Programma

- Even voorstellen...

- Het verhaal achter "De Zwarte Dood"

- Aan de slag!

- Verwerkingsopdracht

 

Leerdoelen

Leerdoel 1: Ik kan uitleggen hoe de pest zich over Europa verspreidde.

Leerdoel 2: Ik kan drie verklaringen noemen de bevolking had voor de pestuitbraak.

Leerdoel 3: Ik kan drie gevolgen noemen die de Zwarte Dood had. 

Leerdoel 4: Ik kan mij door middel van een inlevingsopdracht verplaatsen in een andere tijd en persoon.

Wat weet je al
van de Zwarte Dood?

Wist je dat? 

De pest van 1346-1352 is de grootste (en dodelijkste) pandemie geweest in de wereldgeschiedenis!

Van de ene dag op de andere kregen de slachtoffers zwarte builen, eerst in liezen en oksels en vervolgens over het gehele lichaam. Na drie of vier dagen hoge koorts en het ophoesten van bloed volgde meestal de dood. 

Maar wat was de oorzaak? 

- Vieze luchtdeeltjes?

- Straf van god?

- Water vergiftigd door de joodse bevolking?

- of....

In een boek over geneeskunde schreef de Franse arts Guy de Chauliac in 1363 over de oorzaak van de Zwarte Dood:

‘De oorzaak is dat de drie grote planeten Saturnus, Jupiter en Mars op 24 maart 1345 zo dichtbij elkaar waren. Als de planeten zo dichtbij elkaar komen dan is dat altijd een teken dat er wonderbaarlijke of verschrikkelijke dingen gaan gebeuren.’

Maar hoe zat het echt? 

Historisch overzicht

1346-1352

De pest springt via de Zijderoute over naar de Tataren, een volk in Centraal-Azië. In een oorlog op de Krim komen ze tegenover Italiaanse christenen te staan.

1346

1347

Italiaanse handelaren vluchten uit de Krim en komen in 1347 in Italië aan.

Waargebeurd of lariekoek? 

De Tataren zouden tijdens de belegering van de stad Kaffa besmette lijken over de stadsmuren hebben geschoten met katapulten.

Door handelsroutes vanuit Italië bereikt de pest in 1348 Barcelona, en iets later het Santiago de Compostella (Spanje). Vanaf nu gaat het snel!

1348

1348

Enkele weken later wordt Parijs bereikt. Wéér iets later Engeland!

Ook de Nederlanden blijven niet bespaard! In juni 1349 vallen de eerste pestdoden in de zuidelijke Nederlanden.

juni 1349

1351

De pest komt in Europa als laatste in Rusland aan.

Wist je dat? 

In de 14e eeuw bestond er nog niet één Nederland. Nederland bestond uit de 'Lage Landen'; losse gebieden die werden bestuurd door hertogen!

Gevolgen

Naar schatting zouden er dan, wereldwijd, zo'n 75 tot 100 miljoen doden zijn gevallen!

- Handel kwam zo goed als stil te liggen.

- Oogsten mislukken doordat veel boeren sterven

- Hongersnoden

- Joden worden als medeschuldigen aangewezen

1352

Afloop

Rond 1352 verdwijnt de pest langzaam uit Europa.

Toch breekt de pest daarna nog regelmatig uit, zelfs in Lisse (rond 1600 zijn er wel vier gevallen bekend!).

1352

...Het is 1349

Je leeft in Lisse. 

Dorpsomroeper Jan van Leeuwen schreeuwt op het plein dat de Zwarte Dood Lisse heeft bereikt! Mensen worden ziek, de angst is groot. Hoe overleef je? Wat geloof je? Wat doe je?

Opdracht

Per leerling kies je één rol uit de envelop. Probeer je in te leven en denk daarbij aan:

Wat is je naam?

Hoe oud ben je?

Ben je getrouwd?

Heb je kinderen? Zo ja, hoeveel:

Hoe overleef je? Wat geloof je? Wat doe je?

Per leerling kies je één rol. Probeer je in te leven en denk daarbij aan:

Wat is je naam? (Middeleeuwse naam)

Hoe oud ben je?

Ben je getrouwd?

Heb je kinderen? Zo ja, hoeveel:

Hoe overleef je? Wat geloof je? Wat doe je?

Bonus opdracht

Maak een krantenbericht van het jaar 1349. Verwerk:

- Een waarschuwing aan de dorpelingen van Lisse (bijv. "Ga niet naar de markt!")

- Een ‘medisch advies’

- Een verklaring over de oorzaak (bijv. God, ratten, buitenlanders)

Je kan hierbij ook een tekening maken!

Nabespreking

- Hoe voelde het om in deze tijd te leven?

- Wat wisten mensen toen wél en wat niet?

- Hoe verspreidde de ziekte zich echt?

- Wat zouden wij anders doen met onze kennis van nu?

Waar kwam de Zwarte Dood oorspronkelijk vandaan?

1. Italië
2. Kazachstan
3. Kirgistan
4. Spanje

Hoe werd de mens besmet met de pest?

1. Vlooien die op ratten zaten
2. Besmet voedsel eten
3. Besmet water drinken
4. Direct contact met besmette mensen

Wat betekende het als je in de middeleeuwen een "flagellant" was?

1. Iemand die probeerde de pest te genezen met muziek
2. Iemand die zijn zonden probeerde te boeten door zichzelf te slaan
3. Een edelman die vluchtte voor de pest
4. Een dokter die met vlaggen aangaf waar de pest was

In welk jaar bereikte de Zwarte Dood Europa?

1. 1347
2. 1492
3. 1666
4. 1349

Hoe werd de Zwarte Dood gezien door de meeste mensen in Europa?

1. Als biologische oorlogvoering
2. Als een straf van god
3. Als een experiment van heksen
4. Als een natuurlijke ramp

Wat stopten pestdokters in de 17e eeuw vaak in hun snavelmasker?

1. Vuurvliegjes
2. Bijenwas
3. Kattenharen
4. Bloemen en kruiden

Wat heb je
deze les geleerd?