P2 - week 3 - consequentialisme/utilisme

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Het trolleyprobleem

Scenario 1

Wat is het juiste om te doen?

De hendel overhalen

De hendel niet overhalen

Scenario 2

Wat is het juiste om te doen?

De persoon van de brug afduwen

De persoon niet van de brug afduwen

Scenario 3

Willekeurig persoon

Wat is het juiste om te doen?

De persoon van de brug afduwen

De persoon niet van de brug afduwen

Scenario 4

Jijzelf

Wat zou jij doen?

De hendel overhalen

De hendel niet overhalen.

"Het debat over de afweging tussen volksgezondheid en economie zoemt rond in de westerse wereld. Weegt het leed van de coronaslachtoffers wel op tegen een sociale en economische ontwrichting van de samenleving? Straks zijn misschien tientallen miljoenen mensen werkloos, worden de kansen van een nieuwe generatie geschaad, krijgen politieke extremisten de wind in de rug. [...] En dat allemaal om het leven van een betrekkelijk kleine groep ouderen te verlengen."

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/wat-ga-je-redden-een-kleine-groep-kwetsbaren-of-de-toekomst-van-een-nieuwe-generatie~b7b633ef/

Ethiek

Welke handelingen zijn gerechtvaardigd?

Overkoepelend

Morele theorie 1

Morele theorie 2

Morele theorie 3

Het kwaad

Waarden en normen 

relativisme en universalisme

consequentialisme: 

Wat goed is hangt af van de gevolgen.

Plichtethiek:

Wat goed is wordt bepaald door plichten.

Deugdethiek:

Alleen met een moreel karakter kan je bepalen wat goed is.

banaliteit van het kwaad

Ethiek

Welke handelingen zijn gerechtvaardigd?

Overkoepelend

Morele theorie 1

Morele theorie 2

Morele theorie 3

Het kwaad

Waarden en normen 

relativisme en universalisme

consequentialisme: 

Wat goed is hangt af van de gevolgen.

Plichtethiek:

Wat goed is wordt bepaald door plichten.

Deugdethiek:

Alleen met een moreel karakter kan je bepalen wat goed is.

Banaliteit van het kwaad

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

8) ik kan uitleggen wat het uitgangspunt van het consequentialisme is

9) ik kan uitleggen wat het utilisme is

10) ik kan het verschil tussen intrinsieke en instrumentele waarden uitleggen met een voorbeeld

11) ik kan het utilisme toepassen op een voorbeeld met gebruik van de hedonistische calculus

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief

Consequentialisme: 

Of een handeling goed of slecht is hangt af van de gevolgen van die handeling. 

Oftewel: doe dat wat leidt tot de beste gevolgen. 

                                

                                 > Wat zou een consequentialist doen?  

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

- beroep, leeftijd van de persoon? sociale status van belang? 

Vraag voor consequentialisten:  Wat zijn goede gevolgen?

Utilisme:

Een handeling is moreel goed als die leidt tot zoveel mogelijk nut/geluk/welzijn en zo min mogelijk pijn.

• Welke waarde is dus het belangrijkst volgens utilisten? En welke norm hoort daarbij?

Jeremy Bentham 1748-1832

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

Aan de slag

Lees 2.3 t/m 2.3.1 (p.47-48)

Maak de volgende vragen:

1) Leg uit waarom je volgens consequentialisten in sommige gevallen wel, en in sommige gevallen niet mag liegen.  

2) Leg uit dat consequentialisme een ruimer begrip is dan utilisme.

3) Leg uit waarom het utilisme kan betekenen dat je je eigenbelang opoffert voor dat van anderen. 

4) Het verbod op het martelen staat in het Europees grondrecht. Wat zou een utilist denken over het martelen van bijv. een mogelijke terrorist?

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

8) ik kan uitleggen wat het uitgangspunt van het consequentialisme is

9) ik kan uitleggen wat het utilisme is

10) ik kan het verschil tussen intrinsieke en instrumentele waarden uitleggen met een voorbeeld

11) ik kan het utilisme toepassen op een voorbeeld met gebruik van de hedonistische calculus

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief

Utilisme:

Een handeling is moreel goed als die leidt tot zoveel mogelijk nut/geluk/welzijn en zo min mogelijk pijn.

De keuze tussen 1 of 5 doden is duidelijk. 

Maar kan het ook helpen bij eigen, alledaagse keuzes....?

Jeremy Bentham 1748-1832

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

Studeren of ....?

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

De hedonistische calculus: 

Middel waarbij je berekent of en welke handeling moreel wenselijk is / het meeste geluk oplevert.

Als utilist kun je de hedonistische calculus gebruiken:

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

De hedonistische calculus: 

Middel waarbij je berekent of en welke handeling moreel wenselijk is / het meeste geluk oplevert.

Intensiteit

Duur

Zekerheid

Nabijheid

Productiviteit

Zuiverheid

Reikwijdte

Hoe sterk is het geluk?

Hoe lang houdt het aan?

Hoe zeker ben ik erover?

Wanneer krijg ik het?

Leidt het tot meer geluk?

Hoe vrij is het van pijn?

Hoeveel mensen gaat het over?

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

De hedonistische calculus

Intensiteit
Duur
Zekerheid
Nabijheid
Productiviteit
Zuiverheid
Reikwijdte

De hedonistische calculus

Wat zou een utilist antwoorden?
Pas de hedonistische calculus toe op dit voorbeeld. Betrek in je antwoord minstens 3 onderdelen van de hedonistische calculus.  

Vraag aan klas: wat zou een consequentialist doen bij het trolleyprobleem? 

(1 minuut in  stilte)

- goede gevolgen voor wie?

- wat is goed? mensenlevens? plezier? 

Leerdoelen

Aan het einde van deze week...

8) ik kan uitleggen wat het uitgangspunt van het consequentialisme is

9) ik kan uitleggen wat het utilisme is

10) ik kan het verschil tussen intrinsieke en instrumentele waarden uitleggen met een voorbeeld

11) ik kan het utilisme toepassen op een voorbeeld met gebruik van de hedonistische calculus

 

Begrippen: ethiek, waarde, norm, descriptief, prescriptief

Lees het kader op p. 48 en vul in:
Een intrinsieke waarde is...

Een instrumentele waarde is...

Intrinsiek vs instrumenteel

Intrinsieke waarde: 

waarde die op zichzelf waardevol is. Dient geen andere waarde. 

> geluk/welzijn bij de utilisten

Instrumentele waarde: 

waarde die bijdraagt aan geluk. 

>Bijv. gezondheid bij de utilisten.

Geld heeft

intrinsieke waarde

instrumentele waarde

Studeren heeft

intrinsieke waarde

instrumentele waarde

Gezondheid heeft

intrinsieke waarde

instrumentele waarde

Leg uit wat het betekent als je studeren als instrumenteel waardevol ziet.

Leg uit wat het betekent als je studeren als intrinsiek waardevol ziet.

Intrinsiek vs instrumenteel

Intrinsieke waarde: 

waarde die op zichzelf waardevol is. Dient geen andere waarde. 

> geluk/welzijn bij de utilisten

Instrumentele waarde: 

waarde die bijdraagt aan geluk. 

>Bijv. gezondheid bij de utilisten.