Les 11

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Nederlandse taal en literatuur

Literaire begrippen (T4_2)

Les 11

Welke vertelinstanties ken je?

Module 3 Het lezen van verhalende teksten

3.4 Wie vertelt? De verteller en 3.5 Wie neemt waar? De focalisatie

Elementen die herhaaldelijk terugkeren, heten motieven

Verschillende soorten motieven:

• Verhaalmotief: een motief dat zich maar blijft herhalen > bijvoorbeeld 'ruzie'
  
• Leidmotief: wanneer iets symbolisch is > bijvoorbeeld drie keer een duif (= vrede) die voorbij komt
  

Deze motieven bij elkaar opgeteld > zorgen voor het thema (= daar waar de tekst over gaat)

Module 3 Het lezen van verhalende teksten

3.4 Wie vertelt? De verteller en 3.5 Wie neemt waar? De focalisatie

Er zijn drie typen vertellers:

1. Auctoriale verteller > geen personage, maar verwijst soms naar zichzelf of geeft commentaar op het vertelde. Hij kan ook alwetend zijn

2. Personale verteller > is geen personage, hij is niet merkbaar, want verwijst niet naar zichzelf en geeft geen commentaar. Hij volgt het verhaal, vanaf helikopterview. Er kunnen ook meerdere vertellers aan het woord komen > meervoudige personale vertelinstantie

3. Ik-verteller > nu is de verteller, wél een personage

Twee typen: vertellend ik (= vertelt achteraf wat er gebeurd is) en belevend-ik (gebeurt het nu - het beleven ervan) > meervoudige ik-vertelinstantie: als er meerdere ik-vertellers aan het woord.

Van welke vertelinstantie is er in deze zinnen sprake?

Kies uit: auctorieel, personaal of ik

1. Ik liep door de verlaten straat, terwijl de regen langs mijn jas droop. Mijn gedachten dwaalden af naar die laatste woorden die ze had gezegd. Waarom bleef haar stem in mijn hoofd weerklinken?

2. Hij keek naar de foto in zijn hand, starend naar het lachende gezicht erop. De herinnering voelde bijna tastbaar, alsof ze elk moment terug zou kunnen komen. Maar de stilte om hem heen vertelde een ander verhaal.

3. Ze wist nog niet dat dit de laatste keer zou zijn dat ze de zon zou zien opkomen. In haar onwetendheid plukte ze bloemen langs het pad, onbewust van het gevaar dat zich dichterbij sloop. Het lot hield haar nauwlettend in de gaten.

Van welke vertelinstantie is er in deze zinnen sprake?

Kies uit: auctorieel, personaal of ik

1. Ik liep door de verlaten straat, terwijl de regen langs mijn jas droop. Mijn gedachten dwaalden af naar die laatste woorden die ze had gezegd. Waarom bleef haar stem in mijn hoofd weerklinken? > ik-verteller

2. Hij keek naar de foto in zijn hand, starend naar het lachende gezicht erop. De herinnering voelde bijna tastbaar, alsof ze elk moment terug zou kunnen komen. Maar de stilte om hem heen vertelde een ander verhaal. > personale verteller, gaat om 'hij' en de verteller is niet aanwezig, er is bv. geen vertellerscommentaar aanwezig

3. Ze wist nog niet dat dit de laatste keer zou zijn dat ze de zon zou zien opkomen. In haar onwetendheid plukte ze bloemen langs het pad, onbewust van het gevaar dat zich dichterbij sloop. Het lot hield haar nauwlettend in de gaten. > auctoriële verteller, de verteller weet meer dan de personages

Zelfstandig werken

Lees de tekst en beantwoord de vragen (eventueel in groepjes)

a) Wat is de verteltijd van de fragmenten in Confrontaties?

b) Noem twee passages waarin je een vertraging tegenkomt.

c) Op welk paginanummer kom je een flashforward tegen? Noteer het paginanummer en citeer een deel van het fragment.

d) Op pagina 66 is er sprake van een stijlfiguur, welke? Noteer het stijlfiguur en de woord/woordgroep waaraan je die stijlfiguur herkent.

e) In welke tijd spelen deze fragmenten zich af, denk je? Noteer de elementen waaraan je de tijd kunt herkennen.

f) Op welk paginanummer kom je een vooruitwijzing tegen? Noteer het paginanummer en citeer een deel van het fragment.

g) Van welk type beeldspraak is er sprake op p. 75 bij 'De aai over mijn bol als bij een hond.'?

Volgende les: bespreken vraag 1 t/m 4 en a t/m g

Zelfstandig werken

Huiswerk: volgende keer bespreken 1 t/m 4 en a t/m g

Wat heb je geleerd?
Waar heb je nog vragen over?
Welk cijfer gaf je jouw leerproces vandaag?

Afronding