Examentraining 2024

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

MASK 

Examentraining politiek

www.examenblad.nl

Rechtsstaat	Parlementaire democratie	Dictatuur
1. Grondwet 2. Grondrechten 3. Rechtsbescherming 4. Onafhankelijke rechters 5. Altijd een democratie	1. Vrije, geheime verkiezingen 2. Macht ligt bij parlement 3. Meerderheid van stemmen 4. Grondwet 5. Trias Politica	1. Één persoon of één partij 2. Geen democratie 3. Geen grondrechten 4. Geen persvrijheid 5. Politie en leger belangrijk

De Trias Politica

Belangengroepen /  Pressiegroepen

Een belangengroep wordt ook wel pressiegroep genoemd.

Een belangengroep heeft twee kenmerken:

- Komen op voor één belang

- Oefenen druk uit op de politiek

Voorbeelden van belangengroepen: LAKS, ANWB, AOB

Invloed van belangengroepen

Belangengroepen hebben verschillende mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de politiek.

- Openlijke actie zoals demonstreren, blokkades.

- Lobbyen: op een informele manier (achter gesloten deuren) contact hebben met politici.

- Handtekeningen verzamelen

- De media inschakelen

- Overleg in adviesorganen (een groep mensen die de overheid advies geeft)

Machtsmiddelen

Pressiegroepen hebben machtsmiddelen nodig om hun doelen te bereiken. Voorbeelden van machtsmiddelen zijn:

• Kennis
• Grootte van de groep
• Geld
• Formele, wettelijke mogelijkheden
• Toegang tot de media
• Toegang tot politici
• Aansprekende leider
• Zitting hebben in een bestuur of adviesorgaan (politiek vraagt daar vaak advies aan)

	Liberalisme	Sociaal-democraten	Christen-democraten	Nationalisme	Ecologische
Waarden	Economische, persoonlijke vrijheid	Gelijkwaardigheid, solidariteit	Geloof, naastenliefde	Vaderlandsliefde Onafhankelijkheid	Respect voor natuur, duurzaamheid
Doel	Vrijheid om te doen wat je wil + bescherming daarvoor	Eerlijke verdeling inkomens, bescherming kwetsbaren	Respect voor de bijbel, zorgen voor elkaar	Immigratie stoppen, geen samenwerking met andere landen	Bedrijven en burgers moeten milieuvriendelijk en duurzaam werken
Komt op voor	Werkenden, bedrijven	Kwetsbaren, kansarmen	Gezinnen, christelijke instanties	Eigen volk	Milieu, dieren etc.
Rol overheid	Passief	Aanvullend	Actief	Overheid zorgt voor onafhankelijkheid	Overheid zorgt voor duurzaamheid
Partijen	VVD, PVV, D66	PvdA, SP	CDA, CU, SGP	PVV, FvD	GL, PvdD
Progressief / conservatief	Conservatief	Progressief	Conservatief	Conservatief	Progressief
Ook gezien als	Rechts	Links	Midden	Rechts	Links

Wat doet het parlement?

Twee belangrijkste taken van het parlement zijn: 

• (Mede) wetgeving.

(Wetgevende taak)

• Controle van de ministers.

(Controlerende taak)

Rechten van het parlement 

(mede)wetgevende taak

• recht van initiatief (wetsvoorstel schrijven alleen Tweede Kamer)
• recht van amendement  (wetsvoorstel wijzigen alleen Tweede Kamer)
• goed- of afkeuren wetsvoorstellen
• budget-begrotingsrecht (voorstel wijzigen, goed of afkeuren)

Controlerende taak

• vragenrecht 
• recht op motie (wantrouwen) 
• ministers en staatssecretarissen in debat ter verantwoording roepen 
• recht op enquête of parlementair onderzoek 
• budget- of begrotingsrecht (controleren waar geld aan wordt uitgegeven) 

Het verloop van de formatie:

1. Onderzoek

 Informateur. Onderzoeken of een coalitie mogelijk is.

2. De informatie

De informateur voert gesprekken met twee of meer politieke partijen die graag met elkaar willen saamenwerken regeerakkoord (plannen voor het regeringsbeleid voor de komende jaren)

3. De formatie

De tweede kamer benoemt een formateur. Overlegt met coalitiepartijen over de verdeling van ministers en staatsecretarissen.

4. De beëdiging

Kabinetsleden worden beëdigd door de koning. Het kabinet krijgt meestal de naam van de minister president.

bestuur gemeente en provincie 

	gemeente	provincie
volksvertegenwoordigers	Gemeenteraad: 1. stemt over wetten 2. controleert college B&W	Provinciale Staten Stemt op leden Eerste Kamer 1. Stemt over wetten 2. Controleert gedeputeerde Staten
Dagelijks bestuur	College van B&W Burgemeester en wethouders 1. Maken wetsvoorstellen 2. Voeren wetten uit	Gedeputeerde Staten 1. Maken wetsvoorstellen 2. Voeren wetten uit
Voorzitter van dagelijks bestuur	Burgemeester - verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid - hoofd politie en brandweer - representatieve functie	Commissaris van de Koning

uitleg

Doelstellingen EU

1- Vrede en veiligheid -> 'Nooit meer oorlog', criminaliteit, drugshandel en terrorisme bestrijden.

2- Economische samenwerking -> Vrij verkeer van mensen, goederen, diensten en geld. De euro, eerlijke concurrentie en gezamenlijk landbouwbeleid.

3- Welzijn -> milieu, bestrijden uitsluiting en discriminatie, gelijke rechten bevorderen.

4- Europese waarden -> vrijheid, democratie, mensenrechten, rechtsstaat. 

Criminaliteit

Overtreding 

• maximaal 1 jaar hechtenis in huis van bewaring 
• meestal geen strafblad 
• medeplichtigheid niet strafbaar 

Misdrijf 

• maximaal levenslang in gevangenis
• altijd een strafblad 
• medeplichtigheid wel strafbaar

Vormen van criminaliteit

Zware criminaliteit:
moord, inbraak, gewapende overvallen, verkoop harddrugs

Georganiseerde criminaliteit:

mensensmokkel, drugshandel

Veelvoorkomende criminaliteit:
vandalisme, vernielingen, diefstal, zakkenroller, graffiti

Wel of niet naar de rechter?

Officier van Justitie heeft 3 opties

Seponeren = geen rechtsvervolging

Schikken = geldboete 

Vervolgen= rechtszaak

Officier van Justitie wordt openbare aanklager genoemd

8 stappen rechtszaak 

Dagvaarding = de oproep om voor de rechter te verschijnen.

1: de opening [rechter]

2: de aanklacht voorlezen [officier v justitie] ook wel: tenlastelegging

3: getuigenverhoor [door wie? rechter, advocaat, officier v justitie]

4: verhoor van verdachte [door wie? rechter, officier, advocaat]

5: Het requisitoir=toespraak waarin hij de feiten op een rij zet, mening geeft over het bewijs en een straf eist. [officier v justitie]

6: Het pleidooi = verdediging [advocaat verdachte]

7: Het laatste woord [mag verdachte]

8 Vonnis = uitspraak [door rechter]

3 soorten rechterlijke instanties 

Rechtbanken

(11 in NL)

Gerechtshoven

(4 in NL)

de Hoge Raad

(1)

(lichte overtredingen, 

te hard rijden, burenruzie)

Kans op criminaliteit kleiner

Beschermende factoren:
baan/onderwijs
relatie hebben / hecht gezin
goede sociale vaardigheden

Kans op criminaliteit groter

Risicofactoren:

psychische problemen

onveilige opvoeding

problematisch drank/drugsgebruik

foute vrienden / groepsdruk

Rechtshandhaving

Rechtsbescherming

Nederland is een rechtsstaat:

Nederland is een rechtsstaat, een land waar de rechten en plichten van de burgers en van de overheid in de wet zijn vastgelegd.

overheid twee belangrijke taken:

1. Rechtshandhaving of het handhaven van de rechtsorde

2. Rechtsbescherming, burgers worden door de grondwet beschermd tegen een te grote overheidsmacht en tegen willekeur door de overheid.

Kenmerken van de rechtsstaat:

1. Er is een grondwet

2. De burgers hebben grondrechten (zoals Artikel 1)

3. De overheid moet zich ook aan de wet houden (legaliteitsbeginsel)

- er is rechtszekerheid (je weet wat voor straf je krijgt)

- rechtsgelijkheid (iedereen wordt hetzelfde behandeld)

4. Er zijn onafhankelijke rechters 

5. Het land is een democratie (het volk heeft de macht)

Soorten straffen

Hoofdstraffen

Geldboete

Hechtenis

Gevangenisstraf

Taakstraf

Bijkomende straffen (afnemen rijbewijs)

Maatregelen (TBS)

waarom straffen we?

1. wraak
2. genoegdoening
3. afschrikken (andere en de dader)
4. voorkomen van eigenrichting
5. heropvoeden
6. beveiligen van de samenleving

Uitgangspunten strafrecht

- Je kan alleen gestraft worden voor iets wat strafbaar is. 

- Er wordt rekening gehouden met de zwaarte van het delict.

- De rechter kijkt altijd naar de situatie waarin het delict plaatsvond. 

   > noodweer                       > overmacht

- De rechter houdt rekening met de achtergrond en persoonlijke eigenschappen.

  > ontoerekeningsvatbaarheid 

- De rechter houdt rekening met de leeftijd.

Rechten verdachte:

• Het recht om te weten waar je van verdacht wordt.  
• Recht op een advocaat en als nodig een tolk.
• Zwijgrecht. 
• Beperkte tijd worden vastgehouden.
• Recht op eerlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter.
• Na uitspraak in hoger beroep gaan. 

Jeugdstrafrecht 

12-18 jaar

Leg de trap uit: Politie- Halt- Justitie.

Volgende sheet: wat moet je dan doen als je bij Halt komt? --> Filmpje

Jeugdstrafrecht

Art. 77a-77hh Sr:

• Leeftijden:

• Tot 12 jaar: geen strafrechtelijke vervolging

• Tot 18 jaar: toepassing jeugdstrafrecht

• Vanaf 16 jaar mag ook meerderjarigen strafrecht worden toegepast. Rechter bepaalt.

• Tussen 18-23 mag ook jeugdstrafrecht worden toegepast.

Reclassering

Voor resocialisatie is begeleiding nodig. Dit doet de reclassering

Een organisatie die verdachten en daders begeleidt vóór, tijdens en na het strafproces

Repressie en preventie

Criminaliteitsbeleid: alle maatregelen om criminaliteit te bestrijden en te voorkomen.

Repressieve maatregelen: maatregelen bedoeld om crimineel gedrag achteraf te bestraffen.

Preventieve maatregelen: maatregelen bedoeld om crimineel gedrag te voorkomen.

wetboek van strafrecht

In het wetboek van strafrecht staan strafbare feiten omschreven zoals mishandeling, moord, fraude, diefstal etc. 

Er zijn ook andere wetboeken voor andere misdrijven zoals 

• Wegenverkeerswet 
• Opiumwet (drugs) 
• Wet wapens en munitie 

Aangeleerd-gedragstheorie: door foute vrienden of een slechte opvoeding van je ouders leer je verkeerde normen aan en word je eerder crimineel. 

Anomietheorie: iedereen wilt succesvol zijn, maar sommigen lukt dat niet. Zij kiezen er dan voor om toch succesvol te worden door crimineel te worden.

Bindingstheorie: Iedereen kan crimineel worden maar je bindingen (familie, vrienden, werk, relatie) voorkomen dit. Mensen met weinig bindingen worden dus eerder crimineel. 

Rationele-keuzetheorie: Criminaliteit is een logische keuze: de gelegenheid maakt de dief. Je weegt de voor en nadelen tegen elkaar af: opbrengst vs. pakkans

Etikettentheorie: Iemand die al iets strafbaars heeft gedaan krijgt dit etiket (sticker) opgeplakt. Mensen verwachten niet dat die persoon dan ooit nog weer het rechte pad opgaat en daardoor gaat deze persoon zich ook zo gedragen.  

Neutraliseringstheorie: Je praat je criminele gedrag goed. Je ontkent dat het verkeerd gedrag is. Bijvoorbeeld stelen van een rijk persoon omdat deze persoon toch geld zat heeft. 

Criminaliteitstheorieën

Manieren om criminaliteit te meten 

1. Politiestatistieken 

Cijfers over strafbare feiten die bekend zijn bij de politie 

2. Slachtofferonderzoek 

Mensen ontvangen bijvoorbeeld een enquête waarin ze kunnen aangeven of ze slachtoffer zijn geweest van bepaalde misdrijven 

3. Daderonderzoek

Hierbij ontvangen mensen ook een enquête, maar kunnen zij zelf invoeren of ze wel of niet een delict hebben gepleegd