Les 6

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

H2: Bronnen van energie

Huygens College - 3TL

Programma

Hallo!!

Ga snel zitten, vandaag:

Korte herhaling van het eerst deel +  wat belangrijk is! 

Leerdoelen bespreken + nieuw deel! 

Wat weten we nog van de vorige les?

Fossiele brandstoffen zijn eindig/ oneindig en ze zijn schadelijk/ onschadelijk voor het milieu en klimaat.

Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komen ....gassen vrij en daardoor wordt de temperatuur op aarde ....

Een alternatief voor fossiele brandstoffen is daarom ..... energie.

Voorbeelden van deze vorm van energie zijn:

1.............

2............

3...........

Maar ook aan deze vorm van energie kleven nadelen -> drie algemene nadelen zijn:

1............

2...........

3...........

Indeling 1: Duurzaam vs niet duurzaam

Fossiele brandstoffen???

Fossiele brandstoffen zijn brandstoffen die heel lang geleden zijn ontstaan uit de resten van dieren en planten.

Fossiele brandstoffen zijn eindig -> door ze te gebruiken raken ze op. En: op is ook echt op. Ze zijn niet aan te vullen!

Voorbeelden van fossiele brandstoffen zijn (in volgorde van meest naar minst vervuilend):

1. Bruinkool

2. Steenkool

3. Aardolie

4. Aardgas

Het ontstaan van steenkool

Heel heel lang geleden lag Nederland op een hele andere plek op aarde dan nu.

Nederland lag op het zuidelijk halfrond en had een warm, tropisch klimaat.

Het zuiden van Nederland (Limburg) bestond uit een tropische zee waar lang planten groeiden.

Als die planten dood gingen vielen de resten in die tropische zee.

Over die plantenresten werd in de loop van de tijd een dikke laag zand en klei afgezet.

Door die dikke laag zand en klei kwam er geen zuurstof meer bij de plantenresten en ging de verrotting heel langzaam.

Door de druk van de dikke laag zand en klei en de hoge temperaturen die daaronder ontstonden, veranderden de plantenresten.

De plantenresten veranderden in gesteente. En dat gesteente, steenkool, bleek een hele goede brandstof te zijn!

Het ontstaan van aardolie

Aardolie is op een soortgelijke manier ontstaan, 

maar dan uit de resten van zeedieren.

Toen de dieren die in de tropische zeeën op aarde woonden, 

dood gingen, zonken hun skeletten en schelpen naar de bodem.

Over die skeletten en schelpen resten werd in de loop van de tijd 

een dikke laag zand en klei afgezet.

Door de druk van de dikke laag zand en klei en de hoge temperaturen 

die daaronder ontstonden, veranderden de dierenresten.

De dierenresten veranderden in aardolie. En die aardolie bleek een hele goede brandstof te zijn!

In Nederland zit geen aardolie in de grond. In het Midden-Oosten en voor de kust van Brazilië liggen wel enorme aardolievelden.

Betrouwbaarheid duurzame energie

- Zijn zonnepanelen of zonnecollectoren beter bruikbaar in Nederland? + Waarom?

- Waarom is de opbrengst van zonnepanelen in de winter laag?

- Waarom is windenergie geen betrouwbare energiebron?

Hoe is steenkool ontstaan? Zet de teksten bij de juiste afbeeldingen.

Op de plantenresten werd een dikke laag zand afgezet.

Planten stierven af en de resten vielen op de bodem van een tropische zee.

De dikke lagen zand drukten zwaar op de plantenresten en door de druk en warmte veranderden de plantenresten uiteindelijk  in gesteente: steenkool.

Door de laag zand kwam er geen zuurstof meer bij de planten en daardoor ging de verrotting heel langzaam.

Het ontstaan van aardgas

Je weet nu hoe steenkool en aardolie zijn ontstaan. Maar hoe is aardgas dan ontstaan?

Aardgas is ontstaan uit steenkool->

Op de laag met plantenresten, werden nog meer lagen zand en klei afgezet.

Daardoor werden de druk en de temperatuur nog hoger.

De plantenresten veranderden langzaam in gesteente, maar dat gesteente zelf veranderde vervolgens langzaamaan in gas!

Aardgas is de schoonste fossiele brandstof. 

Landen die nu nog veel gebruik maken van steenkool en aardolie, kiezen daarom vaak voor aardgas als klimaatoplossing. 

Maar bij de verbranding van aardgas komen ook broeikasgassen als CO2 vrij.

Aardgas zit oa in de bodem in Nederland, Rusland, Noorwegen en de VS.

Aardgas wordt via pijpleidingen en schepen (vloeibaar aardgas) van deze landen naar andere landen vervoerd. 

Waarover zou de kaart hierboven gaan denk je?

Het natuurlijke broeikaseffect

Zonnestralen kaatsen tegen de aarde aan en vliegen terug de atmosfeer uit.​

Maar een aantal zonnestralen botst op de terugweg tegen broeikasgassen aan. ​

Bekende broeikasgassen zijn waterstof, methaan en CO2.

Die broeikasgassen houden warmte vast waardoor de aarde verwarmd wordt.​

​Een paar broeikasgassen kunnen dus helemaal geen kwaad. 

Zonder die gassen zou het op aarde -18 graden zijn en zou er dus geen leven mogelijk zijn!

Het Versterkte Broeikaseffect

Maar….​ mensen verbranden fossiele brandstoffen...
Daardoor komen er heel veel broeikasgassen bij in de atmosfeer.
Steeds meer zonnestralen kunnen nu niet meer weg.

Hun warmte wordt vastgehouden door de broeikasgassen waardoor de temperatuur op aarde stijgt. 
Er ontstaat een klimaatverandering met grote gevolgen voor planten en dieren.​

Broeikaseffect vs. Versterkte Broeikaseffect

Broeikaseffect = goed 

Hierdoor blijft de temperatuur op aarde pijl en wordt het niet zo koud als in de ruimte.

Versterkte broeikaseffect = niet goed  

Hierdoor wordt de aarde steeds warmer en dit zorgt voor klimaatverandering.

Duurzame energie als alternatief?

De groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart zorgen ervoor dat het energieverbruik maar blijft stijgen. 

De nadelen van fossiele energiebronnen zijn bekend: ze zijn eindig en vervuilend.

Duurzame energiebronnen zijn een alternatief.

Toch is wereldwijd nog maar 9% van de geproduceerde energie duurzaam of ‘groen’. 

In Nederland is dit zelfs maar 6%!!! 

Dit komt doordat de productie van duurzame energie vaak kostbaar is. 

Ook zijn de duurzame energiebronnen niet zo krachtig en betrouwbaar als fossiele brandstoffen.

Overleg in je groepje (3-4 leerlingen)

1. Waarover gaat de bron hiernaast?

2. Op welke plaats staat Nederland?

3. Had je deze plaats verwacht? Waarom wel/ waarom niet?

4. Hoe kan Nederland haar positie verbeteren? Welke tips hebben jullie?

Betrouwbaarheid duurzame energie

Overleg in je groepje (3-4 leerlingen)

Waarom is windenergie geen betrouwbare energiebron?

Hoe zit dat met zonne-energie?

En met aardwarmte?

Wind- en zonne-energie

Windmolens leveren energie zodra het begint te waaien -> opwekking elektriciteit.

Maar niet elk gebied is even geschikt voor windkracht -> 

Op zee is wind genoeg, maar daar is de aanleg en het onderhoud van een park duurder dan op land. Windparken op zee worden offshore windparken genoemd.

Vooral in Brazilië groeit het gebruik van windenergie enorm snel.

Zonne-energie kan op twee manieren benut worden -> via warmte en licht. 

Met zonnepanelen kan het licht omgezet worden in elektriciteit

Met zonnecollectoren kan de warmte van de zon omgezet worden in elektriciteit 

Voorwaarde is wel dat de zon schijnt -> ’s nachts gebeurd er dus niets!

Betrouwbaarheid zonne-energie

Overleg in je groepje (3-4 leerlingen)

Zijn zonnepanelen of zonnecollectoren beter bruikbaar in Nederland? + Waarom?

Verklaar waarom de opbrengst van zonnepanelen in de winter laag is.

00:00

Bekijk de video en beantwoord voor jezelf de vragen:

1. Wat kun je zeggen over de schade + had je dit verwacht?

2. Wat kun je zeggen over de kracht van het water?

3. Vind jij water na het kijken van de video wel of geen geschikte energiebron? + waarom?

01:46

Bekijk de video en beantwoord voor jezelf de vragen:

1. Wat kun je zeggen over de schade + had je dit verwacht?

2. Wat kun je zeggen over de kracht van het water?

3. Vind jij water na het kijken van de video wel of geen geschikte energiebron? + waarom?

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je:

1. vier soorten duurzame energiebronnen noemen en kun je uitleggen hoe ze werken;

2. uitleggen welke voor- en nadelen er kleven aan het gebruik van waterkracht;

3. uitleggen waarom Frankrijk en Brazilië meer gebruik maken van waterkracht in vergelijking tot Nederland;

4. een mening geven over het gebruik van duurzame energiebronnen.

Duurzame energie: waterkracht

Stromend water kan op 2 manieren gebruikt worden om energie op te wekken:

- Stuwdammen -> gebruik van de stroming van het water veroorzaakt door hoogte verschillen.

(Door het stromende water gaat de turbine in de stuwdam draaien en wordt elektriciteit opgewekt.)

- Getijdencentrales -> gebruik van de stroming van het water veroorzaakt door eb en vloed.

Wereldwijd is waterkracht de meest gebruikte vorm van duurzame energie.

Maar in Nederland gebruiken we deze vorm weinig -> kleine verschillen eb en vloed en nauwelijks hoogte verschillen in het landschap.

In Frankrijk en Brazilië wordt wel veel energie opgewekt met waterkracht!

Stromend water kan op 2 manieren gebruikt worden om energie op te wekken:

1. Stuwdammen -> gebruik van de stroming van het water veroorzaakt door hoogte verschillen.

(Door het stromende water gaat de turbine in de stuwdam draaien en wordt elektriciteit opgewekt.)

2. Getijdencentrales -> gebruik van de stroming van het water veroorzaakt door eb en vloed.

Duurzame energie: waterkracht

Duurzame energie: waterkracht

Wereldwijd is waterkracht de meest gebruikte vorm van duurzame energie.

Maar in Nederland gebruiken we deze vorm weinig -> kleine verschil eb en vloed en nauwelijks hoogte verschillen.

In Frankrijk en Brazilië wordt wel veel energie opgewekt met waterkracht!

Frankrijk:

- Meer dan 500 stuwdammen in reliëf-rijke gebieden -> de Alpen en de Pyreneeën

- Grote getijdencentrale in Bretagne 

Brazilië:

- 2 van de 4 grootste waterkrachtcentrales ter wereld -> wekken zo'n 80% van alle Braziliaanse energie op.

- Meer dan 100 waterkrachtcentrales in het Zuid-oosten van het land.

Duurzame energie: waterkracht

Ook bij het opwekken van energie met waterkracht komt geen CO2 of ander broeikasgas vrij. Het is een schone energiebron.

Maar ook aan het gebruik van waterkracht kleven nadelen:

- Stuwdammen, stuwmeren, waterkrachtcentrales en hoogspanningsleidingen tasten het landschap aan -> kappen bomen en verleggen rivieren

- Aanleg van waterkrachtcentrales dwingt mensen om te verhuizen

- In tijden van droogte kan er niet of nauwelijks energie worden opgewekt (=betrouwbaarheidsprobleem!)

Welk land is het duurzaamst qua energieverbruik?

Aan het werk

Wat?

Werkboek bladzijde 64 + 65-> vraag 4

Werkboek bladzijde 78 + 79 -> vraag 4 + 6

Hoe: In tweetallen maken jullie de opdrachten hierboven. 

Hulp: Komen jullie er onderling niet uit dan kijk je eerst in je boek. Lukt het echt niet, dan roep je de juf!

Tijd: 10 minuten

Klaar? Maak op bladzijde 80 + 81 vraag 2

Let op: We gaan deze vragen vandaag nog nakijken, dus ze moeten af zijn!

Nakijken

Hoe: In groepjes van 3-4 leerlingen bespreek je de opdrachten hieronder. 

Vraag 4 en 6 op bladzijde 78 + 79 gaan we klassikaal nakijken.

Tijd: 2x 5 minuten = totaal 10 minuten

Wat?

Bladzijde 64 + 65  vraag 2 + 4

Bladzijde 78 + 79 vraag 4 + 6

Afronding

Wat hebben we geleerd?

Hoe hebben we meegedaan?

Huiswerk

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je:

1. vier soorten duurzame energiebronnen noemen en kun je uitleggen hoe ze werken;

2. uitleggen welke voor- en nadelen er kleven aan het gebruik van waterkracht;

3. uitleggen waarom Frankrijk en Brazilië meer gebruik maken van waterkracht in vergelijking tot Nederland;

4. een mening geven over het gebruik van duurzame energiebronnen.

Welke duurzame energiebron heeft tot nu toe jouw voorkeur en waarom?

Hoe heb ik deze les meegedaan?

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk

Doorlezen

Paragraaf 2.2 Biomassa

Paragraaf 2.8 Duurzame energiebronnen

Paragraaf 2.9 Energielandschap

Paragraaf 2.10 Duurzame energie

Lees deze (stukjes) paragrafen goed door om de volgende les te kunnen volgen!