13. V6B Literatuur 26

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom v6!

Wat gaan we doen?

• Literatuur 26, Rumoer, diversiteit & commercie - 45 minuten
• Zelfstandig werken - 10 minuten
• Afsluiting en vooruitblik - 5 minuten

Lesdoelen:

Je kent de twee hoofdstromingen uit hoofdstuk 26 en weet waar de drie termen uit de hoofdstuktitel voor staan

RUMOER - "Geen woning, geen kroning!"

De grimmige protesten van de jaren '80 staan in schril contrast met de ludieke en vreedzame protestenin de jaren '60. De idealen van toen hebben niet geleid tot een politieke doorbraak. 

'No future'

Als gevolg van een economische crisis, slechtere sociale voorzieningen en de aanhoudende dreiging van een nucleaire derde wereldoorlog zien steeds meer mensen de toekomst somber in. 

Maar dan, JOEPIE!

Val Berlijnse Muur (1989)          einde koude Oorlog         de consumptiemaatschappij draait op volle toeren en het vertrouwen in de vrijemarkteconomie is groot

Postmodernisme 1980-2000

• De visie op de wereld, de mens en kunst raakt versplinterd. Door de opkomende media en wereldwijde culturele uitwisseling volgen nieuwe ideeën en stijlen elkaar snel op. Kunstenaars streven niet meer naar een visie op de werkelijkheid maar gaan eclectisch te werk: regels en tradities vervagen, allerlei stijlen en genres worden door elkaar gebruikt.
• De postmodernist gelooft niet meer in een leidend principe waarop het bestaan is gefundeerd. De ‘grote verhalen’ van onze cultuur, zoals godsdienst, wetenschap en ideologie, zijn niet werkelijk, maar zijn door mensen bedacht (geconstrueerd). 
• Belangrijke uiterlijke kenmerken van deze stroming zijn de vrije vormen, fantasievolle details en de vele verwijzingen naar het verleden (eclectisch).

Twee postmodernistische hoofdstromingen in de literatuur

(1) Een provocerende stroming, waarvan Jan Cremer een voorloper is. In deze periode wordt deze stroming vertegenwoordigd door de Maximalen, de feministische Nieuwe wilden en de Generatie Nix . Beide groepen zetten zich vooral af tegen de abstracte dichtkunst (de vorm) en pleiten voor vitale en expressieve poëzie waarin de persoon van de dichter (de vent) met kracht zijn of haar eigen stem laat horen (neo-expressionisme).

      Hierover later meer!

Twee postmodernistische hoofdstromingen in de literatuur

(2) Een theoretische stroming, die experimenteert met het idee ‘constructie’ waarmee de relatie tussen fictie en werkelijkheid ter discussie wordt gesteld. Naast het kenmerk  constructie is intertekstualiteit erg belangrijk: verwijzingen naar culturele oerbronnen (Bijbel, Koran, mythologie, sprookjes e.d.) en de wereldliteratuur.

Literair klimaat

De jaren ‘80 en ‘90 zijn de hoogtij-jaren van de literatuur: er wordt veel gelezen in Nederland, boekhandels worden warenhuizen en in de media is de literatuur niet weg te slaan. 

Dit heeft grote gevolgen voor het literaire klimaat: grotere oplagen, diverser en commerciëler aanbod en veel schrijvers worden door alle media-aandacht bekende Nederlanders.

 

Wat zou een reden kunnen zijn dat mensen meer lezen?

1. Meer tijd
2. Ze wilden interessant overkomen
3. Puzzelen was uit de mode
4. Vanwege het vergroten van de woordenschat

Ik-tijdperk en realisme

Het is ook de tijd van de opkomende meritocratie (oftewel het ‘ik-tijdperk’): het idee dat de sociaal-maatschappelijke positie van elk individu zijn of haar eigen verdienste (merites) is en niet afhankelijk is van afkomst.

De eigen jeugd en het persoonlijke leven van de schrijvers is een belangrijke inspiratiebron voor veel Nederlandse romanschrijvers (ik-tijdperk, realisme). A.F.Th. van der Heijden en J.J. Voskuil hebben erg veel succes met hun autobiografische romancycli van duizenden pagina’s.

Waarom past een autobiografische roman zo goed in deze tijd?

Girl power!

Opvallend voor deze periode is het grote succes van vrouwelijke auteurs, het gevolg van de 2e feministische golf (o.a. Connie Palmen, Renate Dorrestein, Tessa de Loo en Manon Uphoff debuteren).

De geschiedenis en literatuurgeschiedenis zijn nauw met elkaar verweven. Dat is goed te zien in het optimisme van de jaren '60 en '70, het pessimisme van de jaren '80 en weer het optimisme in de jaren '90. Leg uit.

Wat is een sleutelroman?

Theoretische stroming

De autonomistische poëzie van Kouwenaar en Favery sloot aan bij De Revisor (=tijdschrift)-groep: gedichten zijn gericht op taal en vorm, is daardoor abstract en vereist veel geconcentreerd herlezen om het te begrijpen. Daarom heet het hermetische poëzie: zoals de werkelijkheid zich niet echt laat kennen, zo wordt het gedicht gezien als een in zichzelf gesloten werkelijkheid.

Daar heb je ze weer...

• De neoromantische poëzie is
  toegankelijker en blijft populair. 
• Bekende dichters: Jean Pierre Rawie en Anna Enquist.
• Anekdotische gedichten uit het leven gegrepen         bepaald levensgevoel, zoals verlangen of geluk.   
• Beide groepen poëzie groeien naar elkaar tussen in 1980-2000.    

Provocatie in de poëzie

Bij de provocerende stroming hoort neo-expressionisme: 

• vitaal
• extravert
• volbloedig

Dus...

VENT!

Groepen:

De Maximalen (o.a. Zwagerman, Lanoye, Wigman)

De Nieuwe Wilden (o.l.v. De Waard) 

Verschil:

DNW gaan genderconflict aan/feministische motieven

Provocerende stroming

Neoromantici

Theoretisch/autonomistisch

Zwagerman

Maximalen!

Verhalend gedicht

Generatie Nix

• Jongeren geboren in jaren '60 kennen eerst meer welvaart, maar desillusies van de jaren '70 & '80 leiden tot een relativistische levenshouding.
  
  
• Vermaak: seks/drank/drugs/feesten
  
  
• Voedingsbodem voor nieuw proza: o.a. Giphart/Zwagerman/Gerritsen/Bril enz.
  
  
• Schelmenroman en ontwikkelingsroman

Boekkenmerken

Jeugdige personages die vaak schrijver/kunstenaar zijn, die in het volle leven duiken op zoek naar geluk.

Plot: actie wordt niet gestuurd door een dramatische gebeurtenis, maar springt van anekdote naar anekdote:
verzameling losse verhalen - zappend dus.

Migratieliteratuur

• Als gevolg van de migratiestroom uit Suriname en de Antillen ontstaat er belangstelling voor schrijvers als Frank Arion, Cynthia McLeod, Astrid Roemer en Clark Accord.  
• Over slavernij en racisme, en migratieonderwerpen, zoals identiteitsverlies en botsingen tussen culturen. Deze thema’s zien we ook terug bij schrijvers die tijdens de dekolonisatie van Indonesië naar Nederland zijn teruggekeerd (bijv. Adriaan van Dis en Marion Bloem), en bij de kinderen van Marokkaanse en Turkse gastarbeiders die in Nederland zijn geboren en opgegroeid. 

Noem de twee hoofdstromingen (in een antwoord)

Waar staan rumoer, diversiteit en commercie voor?

Zelfstandig werken

Maak opd. 1 en 2 op blz. 206 (WB) - 10 minuten

Afsluiting

Volgende les paragraaf 27!