Hoofdstuk 3 - kunst en gevoel

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 3 - Kunst en het gevoel

Lesdoel: Begrijpen en visueel kunnen herkennen hoe gevoel/expressie een plek kreeg binnen de kunst

Expressionisme

Expressie = uitdrukking

Uitdrukking geven aan emotie

- Privézaken en gevoelens van kunstenaar centraal

- Primitief 

- Volkskunst (direct, onbedorven, expressief

Expressionisme in bouwkunst

- Bouwen met alleen gevoel en zonder verstand is moeilijk

- Weinig volledig expressionistische bouwstijlen

- Antroposofie en Amsterdamse school wel kenmerken

Antroposofie

= Wijsheid over mensen

- Geen politieke doelen of religieuze binding. 

- Verbinding geestelijkheid en kosmos 

- Goetheanum = internationaal centrum antroposofie

Amsterdamse school

- Nederlandse beweging

- Voortborduren op Jugendstil

- Betere woon en leefomstandigheden

-  Decoratie verweven in gebouw/gevel 

Beeldende kunst

- Grote kunstenaars: Van Gogh, Munch en Ensor

- Grote kunstgroepen in Duitsland:

- Der blaue reiter

- Die Brücke

- Frankrijk: Les Fauves

Les Fauves

les Fauves = de wilden

Individualist (kunstenaar gaat zijn eigen weg)

- Felle kleuren, vrolijke taferelen

- Weinig tot geen perspectief!

- Henri Matisse

Die Brücke

Ernst Ludwig Kirschner 

- Kunstenaars groep in Dresden (Duitsland)

- Maatschappelijk en sociale boodschappen 

 

Der Blaue Reiter 

- Duitse en Russische kunstenaarsgroep

- Wassily Kadinsky

- Invloed kubisme

- Spontaan en impulsief

Wassily Kadinsky

- Wassily (1866 - 1944) is medeoprichter van Der Blaue Reiter

-> Samen met Franz Marc

- Wassily wijst academische principes af

- Muziek = ideale kunstvorm 

- Emoties en abstract 

- Uiteindelijk directeur Bauhaus

Nederlands expressionisme 

- Expressionisme wordt argwanend ontvangen -> barbaarse kunst!

- Academie wil er niets mee te maken hebben

- Jan Sluijters (1881 - 1957) gaat toch schilderen en brengt het mee naar Nederland

Arnold Schönberg

- Arnold (1874-1951) begint als romantisch componist 

- Laat tonaliteit vallen, geen melodie meer 

- Atonale muziek = muziek zonder hoofdtoonsoort 

- Vaak wordt dit verward met dissonante noten of valk

- Daarom is Arnold's muziek Atononaal en niet dissonant. Er zit ''logica'' in verweven

Arnold Schönberg

- Arnold stelt dat als tonaliteit er niet meer toe doet, alle tonen daarmee even belangrijk zijn

-> ontstaan dodecafonie, ook wel twaalftoonsmuziek

uit de twaaltoonsmuziek en dus dodecafonie ontstaat serialisme 

Serialisme 

- Anton Webern (1883-1945) is student van Schönberg

- gebruikt twaalftoonstechniek, en maakt ULTRA! korte composities 

- Seriële muziek ontstaat in de 20e eeuw 

- betrekking tot een reeks/serie van waarden die muziek maken. zoals: toonhoogte, toonduur, dynamiek, etc.

Opzwepende balletmuziek 

- Igor Stravinsky (1881-1972) componeert voor het ballet: Le Sacre du Printemps (het lenteoffer) geschreven door Nijinsky

- Het Russisch ballet gezelschap reist naar Parijs

- Opzwepende muziek en ritme

- Slaginstrumenten zijn belangrijk

- Doodsangst en levensvreugde zijn beide belang-
rijk 

- het ballet is een SCHANDAAL!

Volksmuziek als inspiratiebron

- Hongaarse componist Béla Bartók (1881-1945) onderzoekt en bestudeerd oude volksmuziek in Oost-Europa

- Samensmelting klassiek en modernisme

Expressionisme in dans

Expressionisme in dans

- een goed voorbeeld is danseres: Isadora Duncan (1878-1927)

- Natuurlijke bewegingen zoals lopen, springen en rennen

- Verticale karakter wat we kennen in dans (ballet) maakt ruimte voor horizontaal karakter

- Acties komen vanuit het middenrif

- Blote voeten 

Sergej Diaghilev en Les Ballets Russes

- Diaghilev (1872-1922) verzamelt een groep dansers: Les Ballets Russes 

- Mannen even belangrijk als vrouwen

- Prachtige decors, kostuums

- Michel Fokine = eerste belangrijke choreograaf

- Nijinksy = sterdanser in Ballet Russes! 

De Ausdrucktanz 

- Letterlijk: de expressiedans

-> uitvinding van Rudolf van Laban 

- aangeboren ritmisch gevoel 

- Mary Wigman ontwikkelt deze dans verder tot een expressionistische dans 

- Gevoelens staan centraal; vooral negatieve

-> woede, verdriet en angst

Martha Graham

- Martha Graham gaat door op Mary Wigman haar onderzoek

- Blote voeten geven een aards gevoel 

- Geen verheven klassieke dans, maar juist dramatisch en aards

- Innerlijke strijd 

Expressionisme in film

Film

- Nieuw medium film kent ook expressionisme!

- Vooral in Duitsland populair

- Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) van Robert Wiene is BI-ZAR!

- Geen rechte hoek, geen recht camerastandpunt

- Decors zijn vervomd, verwrongen, scheef en vreemd beschilderd

- ''Enge'' film, net zoals Nosferatu

Fritz Lang

- Donkere films met veel Clair-obscurbelichting 

- Ook bizarre standpunten, fantasie en gruwelijkheden

- Eerste sciencefictionfilm maakte debuut:

-> Metropolis! (1927)

- Geen succes, en krijgt veel kritiek

Film noir

- Belangrijke kenmerken: 

- zwart-wit

- Licht en donker spelen een rol in vormgeving 

- Vaak misdaad als thema