Cursus tijdvakken: Tijdvak 5 (Ontdekkers & Hervormers) + KA's

Tijdvak 5: Ontdekkers en Hervormers
1 / 51
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

This lesson contains 51 slides, with interactive quizzes, text slides and 5 videos.

time-iconLesson duration is: 120 min

Items in this lesson

Tijdvak 5: Ontdekkers en Hervormers

Slide 1 - Slide

This item has no instructions

KA's tijdvak 5
Kenmerkende aspecten:
  • het begin van de Europese overzeese expansie
  • het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
  • de hernieuwde interesse voor de klassieke oudheid
  • de protestantse reformatie en de spliting van de christelijke kerk in Europa
  • de Opstand in de Nederlanden en het ontstaan van ee onafhankelijke Nederlandse staat

Slide 2 - Slide

This item has no instructions

De Renaissance

Slide 3 - Slide

This item has no instructions

Wat is het?
  • Betekenis: wedergeboorte
  • Tijd: vanaf ca 1450 - ca 1600
  • Een periode waarin men geinteresseerd raakt in de oude Grieken
  • Een nieuwe nieuwschierigheid naar de wereld en de Oudheid
  • ...maar ook in de mens

Slide 4 - Slide

This item has no instructions

De mentaliteit:

Middeleeuwen:
- Memento mori
- "gedenk te sterven"
- veel bezig met het leven na de dood


De renaissance:
- Carpe diem
- "pluk de dag"
- men was bezig met het leven op aarde

Slide 5 - Slide

This item has no instructions

Hernieuwde oriëntatie op de klassieke oudheid
  • Sommige Noord-Italiaanse steden ontwikkelen zich tot zelfstandige stadsstaten, zoals in het oude Griekenland
  • Wetenchappers aan Noord-Italiaanse universiteiten richten zich op de Griekse en Romeinse filosofen
  • Humanisten proberen de wereld beter te begrijpen door bestuderen van oude teksten
  • Latijn en Grieks worden talen op de universiteiten

Slide 6 - Slide

This item has no instructions

Middeleeuwen of Renaissance?
Middeleeuwen
Renaissance

Slide 7 - Drag question

This item has no instructions

In welk opzicht verschilt het denkbeeld van de mensen uit de renaissance met die uit de middeleeuwen?

Slide 8 - Open question

This item has no instructions

De Renaissance begon in:
A
Florence
B
Sicilië
C
Lyon
D
Parijs

Slide 9 - Quiz

This item has no instructions

Renaissance betekent
A
nieuwe interesse voor de oudheid
B
nieuwe interesse voor andere werelddelen
C
nieuwe interesse voor het geloof
D
nieuwe interesse voor de kunst

Slide 10 - Quiz

This item has no instructions

Slide 11 - Video

This item has no instructions

De Reformatie

Slide 12 - Slide

This item has no instructions

Maarten Luther
  • * 1483, Eisleben - + 1546, Eisleben
  • Theoloog (bestudeert het geloof)
  • Katholicisme vs. protestanten
  • De eerste echte protestant

Slide 13 - Slide

This item has no instructions

Johannes Calvijn
  • * 1509, Noyon - + 1564, Genéve
  • De mens is een hulpeloos wezen tegenover de almachtige soevereiniteit van de vorst en God
  • Predestinatieleer

Slide 14 - Slide

This item has no instructions

Wat is predestinatieleer?
A
Dat er al bepaald is hoe je leven gaat lopen
B
Dat er van tevoren wordt bepaald of je de kerk in mag
C
Dat er van tevoren wordt bepaald of je naar de hemel gaat
D
Dat er van tevoren wordt bepaald of je een kerkelijke positie mag vervullen

Slide 15 - Quiz

This item has no instructions

Maarten Luther
Hij vond dat er veel misstanden waren binnen de katholieke kerk:
  • Aflatenverkoop
  • Te veel standbeelden
  • De kerk heeft te veel macht
  • Lekenpriesters
  • Te veel Latijn

Slide 16 - Slide

Lekeninvestituur
Het gevolg van deze kritiek
  • Hij spijkert de 95 stellingen (kritiekpunten) op de deur van de kerk van Wittenberg in 1517
  • Luther wordt in de ban gedaan door de paus, keizer Karel V verklaart hem vogelvrij
  • Luther zoekt steun bij de Duitse keurvorsten tegen de paus en de keizer
  • Er ontstaat een burgeroorlog tussen protestanten en katholieken
  • Deze oorlog eindigt met de vrede van Augsburg, 1555

Slide 17 - Slide

This item has no instructions

De Vrede van Augsburg, 1555
  • Cuius regio, eius religio
  • Van wie het land is, is ook de godsdienst
  • De vorst bepaalt dus welke godsdienst wordt gehanteerd
  • Maakt definitief een einde aan de geloofseenheid in het Heilige Roomse Rijk

Slide 18 - Slide

This item has no instructions

Verschillen Lutheranisme - Calvinisme
Lutheranisme
Calvinisme
Over het geloof
Sola fide (geen heiligen, relieken, beelden, volgt alleen de Bijbel)
Sola fide (geen heiligen, relieken, beelden, volgt alleen de Bijbel)
Over het bestuur
De vorst is de baas en moet worden gehoorzaamd
De mensen zijn de baas en mogen een niet-christelijke vorst afzetten
Aanhang
Duitse Rijk, Scandinavië
Frankrijk, de Nederlanden

Slide 19 - Slide

This item has no instructions

Sleep de woorden naar de juiste plek
Aflaten
Beeldenstorm
Heiligenbeelden
eenvoudige kerk
kritiek
Johannes Calvijn
Paus
Katholieken
Protestanten

Slide 20 - Drag question

This item has no instructions

Slide 21 - Video

This item has no instructions

Oefenen
Wat?
Examenoverzicht oefenboek
Blz. 6
- 2017 - deel I - vraag 6
Hoe?
Individueel
Hoe lang?
In overleg
En dan?
Klassikaal nabespreken

Slide 22 - Slide

This item has no instructions

Oefenen
Wat?
Examenoverzicht oefenboek
Blz. 7 en 8
- 2017 - deel II - vraag 6
Hoe?
Individueel
Hoe lang?
In overleg
En dan?
Klassikaal nabespreken

Slide 23 - Slide

This item has no instructions

In 1506 tekende Giovanni Contarini een wereldkaart waarop voor het eerst het continent Amerika was afgebeeld. De kaart werd hierna gedrukt.
Leg uit dat de verspreiding van deze kaart bijdroeg aan het veranderende wereldbeeld van de renaissance

Slide 24 - Open question

This item has no instructions

De Tachtigjarige Oorlog

Slide 25 - Slide

This item has no instructions

Een tijdlijn van de (vroege) Nederlanden
  • 1477: Nederlanden komen onder Habsburg gezag
  • 1515: Karel V wordt heer van de Nederlanden, laat het werk doen door stadhouders en landvoogdes
  • 1531: Karel V wil centraliseren en stelt 3 raden aan: Raad van State, Geheime Raad en de Raad van Financiën
  • 1555: Karel V treed af en Filips II volgt hem op. Onvrede volgt...

Slide 26 - Slide

This item has no instructions

Onvrede in de Nederlanden
Centralisatiepolitiek: de privileges en vrijheden zijn afgepakt
Vervolging van de protestanten (inquisitie, bloedraad)

Er wordt een smeekschrift ingediend bij landvoogdes Margaretha van Parma
  • 'ce ne sont que des gueux
  • het zijn maar geuzen...

Slide 27 - Slide

This item has no instructions

Aanloop naar de opstand
1566: Hagenpreken door Calvinisten
  • Als je geen eigen kerk mag hebben, dan maar in de open lucht
  • De Beeldenstorm ontstaat
1567: Filips II is woest en stuurt Alva naar de Nederlanden voor vervolging protestanten
  • Gevolg: veel Calvinisten vluchten en smeden plannen tegen de Spanjaarden

Slide 28 - Slide

This item has no instructions

Pacificatie van Gent
November 1565
  • Zowel katholieken als protestanten waren het Spaanse geweld zat

Calvinistisch Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht blijven bij het katholieke zuiden
  • Eén geheel voor Spanje

Gemaakte afspraken:
  • Gevangen opstandelingen krijgen amnestie
  • Eigendommen terug bij rechtmatige eigenaars
  • Spaanse troepen het land uit
  • Willem van Oranje wordt erkend als leider
  • Recht op gewetensvrijheid wordt vastgelegd

Slide 29 - Slide

Spanje hoopte de Nederlanden bij elkaar te houden, maar de politieke situatie bleef instabiel. De vraag welk geloof er openlijk bedreven mocht worden, bleef spelen.
Zo waren er protesten in Amsterdam, de katholieke stad. Alteratie van Amsterdam: protestanten zetten geweldloos de gemeenteraad per boot de stad uit.
Jan van Nassau (broer van Willem) probeerde in Gelderland meer protestantste mannen binnen het bestuur te krijgen.
Toen de Staten-Generaal besloten om ook protestantse diensten toe te laten na katholieke diensten, ontbond Filips II het recht van de vergadering van deze Staten-Generaal.

Spaanse Furie
De opstand is in volle gang

1575: het grootste deel van Holland en Zeeland nog in handen van opstandelingen
  • Amsterdam niet, zij waren katholiek

Holland en Zeeland hadden voldoende geld voor de manschappen

Bij Spanje lag dit anders
  • Spanje in 1575 bankroet
  • Problemen met betalen van eigen leger

Slide 30 - Slide

This item has no instructions

Spanje had de overwinning kunnen halen...
De Spaanse soldaten weigerden dienst

In 1567 werd Antwerpen geplunderd
Ca. 7000 burgers werden gedood

Maar wat is het gevolg?

Slide 31 - Slide

This item has no instructions

Unie van Atrecht
6 januari 1579
  • Waalse gewesten: Artesië, Kamerijk, Henegouwen en Romaans-Vlaanderen
  • Er wordt hier gebroken met de Opstand

Er wordt bestloten dat...
  • Er geen buitenlandse troepen worden tpegestaan in de gewesten
  • Katholicisme als enige geloof toegestaan is
  • De privieleges van voor de Opstand worden hersteld
  • Er trouw wordt gezworen aan Filips II

Slide 32 - Slide

This item has no instructions

Unie van Utrecht
23 januari 1579
  • Als antwoord op de Unie van Atrecht
  • Gewesten: Brabant, Holland, Zeeland, Gelre en de Groningse Ommelanden

Afspraken:
  • Ze sluiten géén vrede met Filips II
  • Ze slaan de handen ineen voor een gemeenscappelijke verdediging (gezamelijke bestrijding Spanjaarden en het vormen van een gezamelijk leger)
  • Geen vervolging omwille van het geloof
  • De leden stonden, samen, maar ze bleven severein
  • In Holland en Zeeland bleef de goddienstvrijheid bestaan, andere gewesten kregen vrijheid een eigen beleid te voeren

Slide 33 - Slide

This item has no instructions

Plakkaat van Verlatinghe en een nieuwe Republiek
Vogelvrijverklaring Willem van Oranje
  • Willem schrijft een ‘Apologie’- niet hij, maar de Spaanse koning heeft een eed gebroken en gedraagt zich als tiran

Op zoek naar een nieuwe leider
  • Frans van Anjou; broer van de Franse koning – werd gewantrouwd vanwege katholiek geloof
  • Niet alle gewesten wilden hem als leider


Slide 34 - Slide

This item has no instructions

'Acte' van Verlatinghe - 28 juli 1581
  • 1581: De gewesten verklaren hun onafhankelijkheid van Spanje -> er wordt gekozen voor zelfbestuur
  • Regering in handen van Staten-Generaal
  • Filips II wordt afgezet als heer van de Nederlanden vanwege tirannieke en onrechtvaardige daden tegen de bevolking
  • Filips II werd niet langer erkend als vorst
  • Willem van Oranje: leider van het verzet. Verheerlijkt na zijn dood in 1584

Slide 35 - Slide

This item has no instructions

Slide 36 - Slide

This item has no instructions

Slide 37 - Slide

This item has no instructions

Een oorzaak van de opbloei van de noordelijke Nederlanden...
  • De Val van Antwerpen: 1585
  • 1576: Antwerpen had de Pacificatie van Gent ondertekend, wilde zich aansluiten bij Willem van Oranje (da's pech, in 1584 Willem weg)
  • Antwerpen wordt bezet door de Spanjaarden -> Antwerpen bewapent zich
  • De haven wordt afgesloten

Slide 38 - Slide

This item has no instructions

Gevolgen Val van Antwerpen:
De noordelijke Nederlanden worden het rijkste stukje land van de wereld...

Slide 39 - Slide

This item has no instructions

Slide 40 - Video

This item has no instructions

Slide 41 - Video

This item has no instructions

Slide 42 - Video

This item has no instructions

Even testen....

Slide 43 - Slide

This item has no instructions

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden; welke uitleg past bij het begrip?
A
De naam die de zeven Nederlandse gewesten zichzelf in 1648 gaven nadat ze Filiips II hadden afgezet
B
De naam de de zeven Nederlandse gewesten zichzelf in 1588 gaven na het loskomen van Duitsland en afzetten Karen V
C
De naam die de zeven Nederlandse gewesten zichzelf gaven in 1688 nadat het Plakkaat van Verlatinghe was aangenomen
D
De naam die de Zeven Nederlandse gewesten zichzelf in 1588 gaven na losmaking van Spanje en geen koning meer hadden

Slide 44 - Quiz

This item has no instructions

Humanisme: welke uitleg past bij het begrip?
A
Maatschappelijke stroming waarbij het individu centraal staat
B
Een levensbeschouwing die het collectieve belang centraal stelt
C
Een levensbeschouwing die de goden boven de mens plaatst
D
Een levensbeschouwing die de menselijke waardigheid, de vrijheid en het individu centraal stelt

Slide 45 - Quiz

This item has no instructions

Welk begrip past hier het beste bij: "Een verdrag uit 1648 dat een einde maakte aan de 80-jarige oorlog tussen Spanje en de opstandelingen in de Republiek
A
Vrede van Delft
B
Vrede van Münster
C
Vrede van Augsburg
D
Vrede van Worms

Slide 46 - Quiz

This item has no instructions

Welk begrip past hier het beste bij: "Het model van het zonnestelsel waar de aarde het middelpunt is en andere hemellichamen eromheen draaien"
A
Geocentrisch wereldbeeld
B
Heliocentrisch wereldbeeld
C
Mechanisch wereldbeeld
D
Zonnig wereldbeeld

Slide 47 - Quiz

This item has no instructions

Welk begrip past hier het beste bij: "Plakkaat waarmee een aantal gewesten van de Nederlanden in 1581 zich onafhankelijk verklaarden en Filips II werd afgezet als hun heerser"
A
Plakkaat van Antwerpen
B
Plakkaat van Verlatinghe
C
Plakkaat van Amsterdam
D
Plakkaat van Versailles

Slide 48 - Quiz

This item has no instructions

Bij 'centralisatiepolitiek' hoort de volgende uitleg: "Het streven van vorsten om hun hele gebied vanuit meerdere plaatsen te regeren"
A
Juist
B
Onjuist

Slide 49 - Quiz

This item has no instructions

Welke uitleg past het best bij: "Vrede van Augsburg"
A
Wapenstilstand in de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden
B
Een verdrag uit 1648 dat een einde maakte aan de Tachtigjarige Oorlog
C
Vredesovereenkomst uit 1555 waarin werd bepaald dat de vorst het geloof van e onderdanen mocht bepalen
D
Verdrag uit 1579 tussen de noordelijke gewesten waarbij werd besloten samen tegen Spanje te strijden

Slide 50 - Quiz

This item has no instructions

Bij 'wetenschappelijk denken' past de uitleg: "Manier van denken waarbij nieuwe kennis voortkomt uit studie en onderzoek"
A
Juist
B
Onjuist

Slide 51 - Quiz

This item has no instructions