5H 9.3 Eiwitsynthese

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Eiwitsynthese

Maak een conceptmap:
DNA, chromosoom, chromatide, Nucleotide, Stikstofbase, Deoxyribose, Fosfaatgroep, Adenine, Cytosine, Guanine, Thymine, Basenpaar

Wat is het verband tussen eiwitsynthese (transcriptie en translatie) en de stofwisseling (basisstof 1)?

Startopdracht

Beantwoord de volgende vraag

Transgene organismen

Een groeihormoon dat momenteel als geneesmiddel voor de mens wordt gebruikt, wordt op grote schaal gemaakt door bacteriën waaraan door genetische manipulatie menselijk DNA is toegevoegd. Dat geldt ook voor het hormoon insuline. Deze hormonen zijn zeer geschikt om via genetische manipulatie te worden geproduceerd, omdat ze beide tot een bepaalde groep stoffen behoren.

Tot welke van de volgende groepen stoffen behoren deze hormonen?

a. Eiwitten                d. Vitaminenen

b. Vetten                  e. Mineralen

c. Koolhydraten

Startopdracht antwoord

Beantwoord de volgende vraag

Transgene organismen

Een groeihormoon dat momenteel als geneesmiddel voor de mens wordt gebruikt, wordt op grote schaal gemaakt door bacteriën waaraan door genetische manipulatie menselijk DNA is toegevoegd. Dat geldt ook voor het hormoon insuline. Deze hormonen zijn zeer geschikt om via genetische manipulatie te worden geproduceerd, omdat ze beide tot een bepaalde groep stoffen behoren.

Tot welke van de volgende groepen stoffen behoren deze hormonen?

a. Eiwitten                d. Vitaminenen

b. Vetten                  e. Mineralen

c. Koolhydraten

a. Eiwitten

DNA

Oriëntatie

9.1 DNA
9.2 DNA-replicatie
9.3 Eiwitsynthese
9.4 Genexpressie
9.5 Mutaties
9.6 DAN-technieken

Leerdoelen 9.3

• Je kunt beschrijven hoe eiwitsynthese plaatsvindt.

Eiwitsynthese

Eiwitsynthese = het maken van eiwitten.

Hiervoor zijn meerdere soorten moleculen nodig:

- DNA code

- mRNA

- losse aminozuren

- ribosomen

Eiwitsynthese 

• Ribosomen maken eiwitten (= eiwitsynthese)
  
• Eerst: overschrijven DNA sequentie naar RNA (ribonucleïnezuur)

Verschil tussen DNA en RNA

RNA: bevat net als DNA de 

stikstofbasen adenine, guanine, 

cytosine. 

Bij RNA is uracil (U) de stikstofbase

in plaats van thymine. 

Dus --> A-U en G-C

Transcripitie = de vorming van mRNA

• De vorming van RNA vanuit DNA, gebeurt in de celkern.
• Gebeurt bij genen die aan staan (expressie).
• Verbinding tussen basenparen verbreken (helicase). 
• Vorming mRNA molecuul --> messengerRNA --> met de stikstofbase en U i.p.v. T. 
• Het mRNA molecuul bevat de code voor het eiwit.

BiNaS tabel 71E

Uitleg Startcodon AUG (codon 1, BiNaStabel 71E

Translatie = synthese van het eiwit

• Het RNA-molecuul verlaat de celkern.
• Ribosoom in het cytoplasma of aan het R.E.R ‘haakt’ aan en leest de nucleotide-volgorde af.
• Met de aanwezige aminozuren die zich in het cytoplasma bevinden wordt zo een eiwit gemaakt (gesynthetiseerd).

tRNA = transfer RNA 

tRNA in het cytoplasma vervoert de 

aminozuren naar de ribosomen. 

Het t-RNA bevat een codon 

bestaande uit drie nucleotiden, 

waarmee het t-RNA zich kan binden

aan het juiste stukje van het m-RNA.

Bijvoorbeeld:

Codon voor Serine, AGC, wordt 

gelezen door tRNA met UCG

 

Genetische code

• Benodigde eiwitten in het lichaam --> 20 verschillende aminozuren.
• Een aminozuur bestaat uit 3 opeenvolgende nucleotiden = codon.
• Bepalen welk eiwit --> afhankelijk van de hoeveelheid aminozuren en de volgorde.
• De code voor volgorde van aminozuren is vastgelegd in de nucleotidesequentie.

Hoe lees je dit af? 

Voorbeeld:

Basevolgorde = UUU

1. Zoek de eerste base in 

het codon (U)

2. Dan de tweede base in het 

codon (U)

3. Ten slotte de derde base in het 

codon (U)

Je ziet drie letters: ‘Phe’. 

Dit is de naam van het aminozuur

Even oefenen

Bepaal de naam van 

het aminozuur vanuit 

het codon

GUU

UAC

AUG

Antwoorden

GUU: Val

UAC: Tyr

AUG: Met (startcodon)

Zoek eens de STOP codons

Deze stoppen de translatie 

en coderen NIET voor een eiwit.

Eiwitten

• Na eiwitsynthese heeft het eiwit nog niet de uiteindelijke vorm
  
• Bepaling eiwit --> aminozuurvolgorde en ruimtelijke structuur
  
• Vanuit E.R naar golgisysteem: uiteindelijke vorm
  
• Soms is het eiwit pas functioneel 

     wanneer het buiten de cel is

• Niet de juiste vorm: afbraak
  
• Soms verkeerd functioneren 

     --> diabetes, taaislijmziekte of 
    ziekte van alzheimer.

Voor welk aminozuur bevat het codon ACG de code?

1. serine
2. cysteïne
3. tryptofaan
4. threonine

Welk van de onderstaande codons is geen stopcodon?

1. UAA
2. UGA
3. UAG
4. UAU

Gebruik BINAS:
Het startcodon op het mRNA is:

1. AUU
2. TAC
3. AUC
4. AUG

Gebruik BINAS: wat is één van de RNA codes voor het stopcodon? En hoort daar ook een aminozuur bij?

1. UAA, daar hoort methionine bij
2. UAA, daar hoort geen aminozuur bij
3. AUG, daar hoort methionine bij
4. AUG, daar hoort geen aminozuur bij

Dit proces stopt bij een stopcodon

1. DNA replicatie
2. transcriptie
3. translatie

Huiswerk

Lezen 9.3

Maken opdracht 21 t/m 31

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist video's DNA 

Oefening verschil DNA/RNA