4.2 - Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Basisstof 4.2

• Hoe heet deze groep?
• De prokaryoten
• -waarom deze naam? 
  
  
• we weten dat deze twee domeinen verschillen door o.a. RNA van ribosomen te vergelijken en celwand en -membraan materiaal te bekijken.

onderdelen

Waarom hebben bacterien ook ribosomen nodig?

Bacteriecel

soorten bacteriën (79A)

Gemiddeld 10x kleiner dan dierlijke, plantaardige of schimmelcel 

Als gemiddelde bacterie 10x korter is dan een dierlijke cel, hoeveel kleiner is het volume dan?

Nuttige prokaryoten

1.  beschermlaag tegen ziekteverwerkkers
2. 'Darmflora' helpt bij vertering van voedsel
3.  Biotechnologie voor produceren van 
   o.a. yoghurt, zuurkool,  insuline (hormoon)

Bijzondere bacteriën 

• kunnen in de ruimte overleven! 
  
  Kunnen vrij DNA dat ze tegenkomen opnemen
• Kunnen via een buis DNA met elkaar delen (plasmiden)
• Kunnen genen krijgen via virussen 

https://www.deingenieur.nl/artikel/bacterien-overleven-jarenlang-in-de-ruimte

71M1

(Schadelijke) prokaryoten 

•  Eten ook (resten van) dieren en planten
• Veroorzaken veel ziektes (zie 79A). Denk bijv. aan
  - (keel)ontsteking
  - salmonella           
  - cholera                 
  - tubercolose       
• Delen ontzettend snel, sommige wel elke
  20 min onder goede omstandigheden.
  
  (Voor de snelle rekenaar:
  hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?

Chemo-autotroof

- Sommige Archaea (en enkele bacterien) zijn chemo-autotroof: in staat om organische stoffen te maken uit anorganische stoffen met behulp van energie uit een chemische reactie.
- Archaea leven vaak onder extreme toestanden. 
(extremofiel; bijvoorbeeld in onze darmen, zonder O2)  

Virussen, wat zijn dat en
hoe werken ze?

• Gem. 0,1 µm lang.

• Discussie of virus leeft - zie 77D - argumenten voor/tegen?
• • Virus dat op bacteriën richt heet 'bacteriofaag'

Influenza

• H1N1 = SPAANSE GRIEP (20-100 milj. doden in 1918 
• H2N2 = Asiatische griep (3 milj. doden; 1958)
• H3N2 = Honk Kong griep (4 milj. doden; 1968)
• H1N1/09/v = Mexicaanse / Varkensgriep (~0,35 milj. doden 2009
• H7N9 = vogelgriep (2013)
• H3N2, A/H1N1, B, ... = normale 'griep'. (~0,4 milj. doden/jaar)

HIV - Binas77C

Pop-up college over vaccins

https:

4.2 Opdrachten vwo

'Prokaryoten + virussen'

- Lees pagina 20 t/ 23 door

- Maak opdrachten 23-29, 32-38