V5 3.8 Vorming en afbraak van gebergten met 3.7 en 3.9

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat gaan we doen vandaag?

3 delen: 

- Afronden paragraaf 3.7: opbouw van het laagland

- 3.8: filmpje en samen atlaskaart bekijken, daarna opdrachten

- 3.9: uitleg gesteentecyclus en gesteentepracticum

Sedimentatie

Delta:

• stroomsnelheid rivier stopt (door zee)
  
• Al het sediment zakt naar de bodem
  
• door ophoping ontstaat nieuw land
  

Estuarium:

• Hoge stroomsnelheid langs kust, sediment wordt meegenomen
  

of

• bij vloed dringt zeewater de rivier in
  

3.7: maken opdracht 3 met atlas

Samen in de klas of in duo's??

3.8 De vorming en afbraak van gebergten

• Uitleg en zelf uitzoeken processen van paragraaf 3.8
• Maken opgaven bij 3.8
• Nabespreken

Exogene krachten

Hydrologische kringloop

Leg in je eigen woorden uit hoe de korte waterkringloop werkt?

Leg in je eigen woorden uit hoe de lange waterkringloop werkt?

Zoek de geologische tijdschaal op in de atlas!

Het Guyana schild

Wat, waar en waarom daar?

Lezen en maken opgaven 3.8

Verkorte route!

Klaar? Afmaken taken, vragen stellen, extra boxen maken

Welk soort gebergte ontstaat bij blauwe pijl?

1. Breukgebergte
2. Plooiingsgebergte
3. Horst

Wat ontstaat er bij de rode pijl?

1. Subductie
2. Transform
3. Divergentie
4. Convergentie

Wat ontstaat er bij de gele pijl?

1. Subductie
2. Transform
3. Divergentie
4. Convergentie

Jong gebergte

Oud gebergte

Welk gebergte zie 

je hier? Jong of oud?

Welk gebergte zie 

je hier? jong/oud

Spitse toppen, diepe dalen

Jong gebergte

Afgeronde toppen, brede ondiepe dalen. Oud gebergte

Opdracht 4a: atlaskaart 216-217
Welke begrippen horen
bij de letter B op de kaart

1. Jong gebergte en hooggebergte
2. Schild
3. Oud gebergte en middelgebergte

Opdracht 4a: atlaskaart 216-217
Welke begrippen horen
bij de letter A op de kaart

1. Jong gebergte en hooggebergte
2. Schild
3. Oud gebergte en middelgebergte

Atlaskaart 222b!!

Vraag 6a
In welke fase van gebergtevorming is de Oeral ontstaan

1. Alpiene plooiingsfase
2. Hercynische plooiingsfse
3. Caledonische plooiingsfase

3.9 De gesteentekringloop

H3 Endogene en exogene krachten

Domein Aarde

V5

Lesdoel

• Je kent de drie groepen gesteenten met de bekendste twee voorbeelden uit iedere groep.
• Je begrijpt hoe de gesteentekringloop werkt als gevolg van de inwerking van endogene en -exogene processen.
• Je kunt de ontstaanswijze van gesteenten bepalen aan de hand van de kenmerken van het gesteente.

Welke drie soorten gesteente zijn er?

Soorten gesteente

• Sedimentgesteente
  
• Metamorf gesteente
• Stollingsgesteente

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier / zee
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Fossiel in sedimentgesteente

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt (Veel warmte)
• Basalt / Andesiet buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Gesteenten

Praktikum opdracht

Klaar met deel 1? Laten controleren, daarna maken opdrachten bij paragraaf 3.9

Afsluiting = quizje!

opdracht 1A

Hoofdgroep gesteenten        Belangrijkste processen

• stollingsgesteente                   afkoelen en stollen
  
• sedimentgesteente                 wegzakken en samenpersen
  
• metamorf gesteente                hoge druk/temperatuur, omvormen
  

Sedimentgesteente

Stollingsgesteente

Metamorfgesteente

Graniet is een voorbeeld van ......

1. een sedimentgesteente
2. een stollingsgesteente
3. metamorfgesteente

Leisteen (samengeperste klei) en zandsteen (samengeperst zand) zijn voorbeelden van een

1. sedimentgesteente
2. stollingsgesteente
3. metamorf gesteente

Wat voor soort gesteente is Conglomeraat?

1. Metamorf gesteente
2. Stollingsgesteente
3. Sedimentgesteente

Tot welke hoofdgroep behoort dit gesteente?

1. sedimentgesteente
2. stollingsgesteente

in welk type gesteente kan je fossielen vinden?

1. sediment
2. metamorf
3. stollings

Hoe ontstaan metamorfe gesteenten?

1. door het smelten van lava
2. door stolling van lava
3. door sedimenatie van zand, klei etc.
4. door hoge druk en temperatuur

Welk gesteente is NIET metamorf gesteente?

1. Leisteen
2. Marmer
3. Schalie
4. Steenkool

stollingsgesteente

metamorf gesteente

sedimentgesteente

Wat voor gesteente is het?

Stollingsgesteente

Metamorfgesteente

sedimentgesteente