Hollands Glorie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Hollands Glorie

Inhoud

• Bourgondische Nederlanden
• (Het ontstaan van) De Republiek 1477 (1515 – 1648) 1795
  
• De Franse tijd 1795 – 1815
  
• Het koninkrijk der Nederlanden 1815- heden
  

Neder Landen

 Economische ontwikkeling Neder Landen voornamelijk in zuiden

(HC1)

Erfopvolging:

Bourgondische vorsten starten centralisatie:

- Staten-Generaal (1464)

- Rechtbank en Rekenkamer (1473)

Karel V

Karel V zet centralisatie door:

collaterale raden (1531)

- Raad van State

- Geheime raad

- Raad van Financiën (+centrale belastingen)

Vertegenwoordiging van de landsheer door landsvoogd en stadhouder

1555: troonsafstand -> Filips II

Geloof

Zowel Karel V als Filips II vervolgen protestanten

"Bloedplakkaten" (vanaf 1550)

1566: Smeekschrift

Weigering leidt tot Beeldenstorm

Alva komt om wraak te nemen ('67) via Bloedraad

1568: aanval Willem van Oranje en start Opstand

Highlights

1572: Den Briel

1574: Ontzet van Leiden

1576: Pacificatie van Gent (Spaanse troepen moeten vertrekken)

1578: Alteratie van Amsterdam

1579: Unie van Atrecht en Utrecht

Utrecht is basis voor Republiek

1581: Plakkaat van Verlatinghe

Zoektocht nieuwe landsheer faalt

1588: Armada & Republiek

Prinsgezinden

Maurits van Oranje

Soevereiniteit bij de Staten-Generaal

Leger en landgewesten

Landbouw en dorpen

Edelen meer te zeggen

Oorlog met Spanje is nodig

Contra-remonstranten

Staatsgezinden

Johan van Oldenbarnevelt

Soevereiniteit bij de gewesten

Vloot en zeegewesten

Handel en steden

Regenten meer te zeggen

Oorlog belemmert handel

Remonstranten

Bestand

1609-1621

Twaalfjarig Bestand

Conflict Oranje en Van Oldenbarnevelt komt tot explosie

1619: executie Van Oldenbarnevelt

Geloof

Willem van Oranje: vrijheid van godsdienst

Handel is belangrijker dan religie

Gewetensvrijheid kenmerkt de Republiek

Vervolgden uit Europa komen naar NL

Draagt bij aan Gouden Eeuw

17de eeuw: weinig censuur door burgercultuur en afwezigheid staatskerk

Bestand

Na 1621 vele veroveringen onder Frederik Hendrik

Oorlog kost geld: Holland wil stoppen

1648: Vrede van Münster

1650: na dood Willem II géén nieuwe stadhouder: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Johan de Witt is raadspensionaris

Engeland

Buitenlandbeleid gericht op handel

Relatie met Engeland verloopt moeizaam

1650/52: Eerste Zeeoorlog

1666: Tweede Zeeoorlog: Tocht naar Chatham

1672: Rampjaar

Chaos: De Witt vermoordt, Willem III stadhouder

1688: Glorious Revolution

Willem III wordt koning van Engeland

Krimp

Langzaam nemen Frankrijk en Engeland de positie van de Republiek over

Verlies economische voorsprong door oorlogen en mercantilisme

Géén krimp koloniaal rijk

Schuldenlast neemt toe in 18de eeuw

1702: Stadhouderloze Tijdperk

Decentraal bestuur is niet slagvaardig genoeg

Inhoud

• Bourgondische Nederlanden
• (Het ontstaan van) De Republiek 1477 (1515 – 1648) 1795
  
• De Franse tijd 1795 – 1815
  
• Het koninkrijk der Nederlanden 1815- heden
  

Verlichting

Verlichting heeft óók invloed in de Republiek

Patriotten zijn aanhangers van de Verlichting:

méér inspraak burgers in bestuur

1747: Willem IV wordt stadhouder na Franse invasie in Oostenrijkse Successieoorlog

Als erfstadhouder gedraagt hij zich vanuit Paleis Ten Bosch steeds meer als een vorst...

Onrust

Eind 18de eeuw: onrust in de kolonies

1776: Onafhankelijkheid VS

Republiek kiest kant Amerikanen

1780-84: Verlies in Vierde Engelse Zeeoorlog

Willem V en regenten krijgen de schuld

1781: "Aan het volk van Nederland"

Verlichting

1786: Hollandse steden en later staten keren zich van Willem V af

Na aanhouding Wilhelmina van Pruisen roept Willem V hulp in van schoonvader

1787: Pruisen herstelt positie Willem V

1789: Franse Revolutie

1794: Franse invasie leidt tot Bataafse Revolutie en Bataafse Republiek (tot 1806)

Einde

1796: Algemene Vergadering moet grondwet schrijven -> federale staat (mislukt)

1798: door Frankrijk gesteunde coupe leidt tot grondwet met sterk centraal gezag

(kiesrecht, vrijheden, parlement)

Napoleon irriteert zich aan "democratische" bestuursvorm en installeert broer als koning

Frans belang staat boven Nederlands belang:

einde Republiek

Inhoud

• Bourgondische Nederlanden
• (Het ontstaan van) De Republiek 1477 (1515 – 1648) 1795
  
• De Franse tijd 1795 – 1815
  
• Het koninkrijk der Nederlanden 1815- heden
  

Koninkrijk

1815: Congres van Wenen en Restauratie

Nederland wordt erfelijke, constitutionele monarchie met beperkt kiesrecht

1830: Belgische Opstand

Ondanks verzet conservatieven laat Willem II een nieuwe grondwet maken door Thorbecke

(1848)

Grondwet

Liberale grondwet:

- Beperking macht koning

- Ministeriële verantwoordelijkheid

- Censuskiesrecht

- Klassieke grondrechten

Drie grote kwesties:

1. Uitbreiding kiesrecht (m/v)

2. Schoolstrijd

3. Sociale kwesite

Democratisering

Voorstanders uitbreiding: socialisten, vrouwen, (links) liberalen

Tegenstanders: Conservatief liberalen en conservatief confessionelen

1887: Uitbreiding naar gegoede burgerij

Door groeiende welvaart groeit het aantal kiesgerechtigden

Schoolstrijd

Alléén openbare scholen krijgen subsidie van de overheid

Confessionelen willen financiële gelijkstelling

Overheid betaald maar bepaald niet

Bij een grondwetswijziging mbt kiesrecht willen de confessionelen alléén instemmen als bijzondere scholen subsidie krijgen

1917: Pacificatie

Grondwet

Grondwetswijziging 1917:

1. Algemeen mannenkiesrecht

2. Passief vrouwenkiesrecht

3. Financiële gelijkstelling onderwijs

4. Evenredige vertegenwoordiging

Hierdoor wordt partijpolitiek belangrijker

1919: Actief vrouwenkiesrecht

Na-oorlogs

Nederland is een verzuilde samenleving:
Iedere zuil heeft een eigen partij, school, verenigingen, enz.

Eerste verkiezingen na WO2 nog  steeds grotendeels verzuild, maar:
1946-1958: Rooms-rode coalitie --> samenwerking PvdA en KVP

Nederland na WO2 niet meer neutraal: aansluiting NAVO, EGKS & Marshallhulp 

Groei

Vanaf 1948 economische groeiperiode: 
1. Geleide loonpolitiek: 
a. Lonen bevriezen
b. Weinig luxe (sober leven) -> leven in teken van wederopbouw
Typisch PvdA (Willem Drees) - > sociaal economische gelijkheid
2. Duits economisch herstel (wirtschaftswunder)
3. Marshallhulp

(4. Later gasvoorraad)

Verzorgingsstaat

Dankzij economische groei is verzorgingsstaat mogelijk
De overheid is verantwoordelijk voor een sociaal vangnet

Mogelijk door het poldermodel

Voorbeeld maakbare samenleving

Ontzuiling

Economische groei leidt tot culturele veranderingen
1. Consumptiemaatschappij: supermarkten, luxe producten, forenzen 
2. Ontzuiling & secularisatie --> Radio Veronica, TROS

Ontzuiling heeft ook gevolgen voor politiek: 
Oprichting D'66 (géén zuil) & ontstaan fusiepartij CDA

Jeugd

Na WO2: babyboom
Door welvaart hoeven jongeren niet meer te werken: vrije tijd
Gevolg: ontstaan jeugdculturen
Nozems: geïnspireerd door popmuziek uit VS (Elvis)
Hippies: afzetten tegen consumptie-maatschappij en materialisme (Beatles), pacifistisch
Provo's: verzet tegen bestaande machtsverhouding met ludieke acties

Feminisme

•  1956: afschaffing handelings-onbekwaamheid vrouwen (Tenderloo)
• Meer meisjes gaan vanaf jaren '60 naar hoger onderwijs
• Gevolg: Tweede Feministische Golf --> Dolle Mina & Man Vrouw Maatschappij
  
  
• Grotere vrijheden door 'pil' (1964) en versoepeling echtscheiding

Migratie

Na-oorlogse regering bevorderd emigratie naar Canada & Australië 

1948: Soevereiniteitsoverdracht Indonesië -
1958: Nederlanders en Indo's niet meer welkom in Indonesië
1975: onafhankelijkheid Suriname

Daarnaast: gastarbeiders uit Zuid Europa
Oliecrisis (1973) maakt einde aan economische groei NL (én vraag naar gastarbeiders)