Brugklasmodule 2022 les 2

• Grieks
• Basisschool
• Middelbare school
• vwo
• Groep 8
• Leerjaar 1

Module klassieke taal en cultuur

LATIJN IN HET NEDERLANDS

Welk Nederlands woord is afgeleid van het Latijnse 'albus'?
(aanwijzing: wit haar/rode ogen)

intrare
(aanwijzing: toegang)

Maak nu de opdracht 

op pagina 13.

fort 

voorzijde, voorhoofd, front

vacuüm

sensitief 

koers

school

natuur

venster

commercie (=handel), commercieel

LATIJN IN EUROPA

Taal en literatuur

De Romeinen verspreidden hun taal door het hele rijk

Dit werd vooral gedaan met literatuur, oftewel boeken

Tot op de dag van vandaag is het Latijn te herkennen

Ook in het Nederlands hebben we Latijnse woorden

Het Latijn in Europa

Latijn             Engels        Frans           Nederlands

pater

mater

frater

moeder

vader

mère

père

broer

frère

father

mother

brother

Het Latijn in Europa

Latijn             Italiaans        Frans           Nederlands

vinum

panis

tigris

brood

wijn

pain

vin

tijger

tigre (FR)

vino

pane

tigre

Uitspraak

De volgende letters/klanken:

Medeklinkers: c, g

Klinkers: i, u

Tweeklanken: qu, ae, oe, eu

Julius Caesar

= Iulius Caesar (Latijn)

= Joelioes Kaisar (uitspraak)

Neem pagina 15 erbij.

medicus, qualitas, natio, officium, kalendae, 

Iunius, carcer, collectio, florere

Corona

Wat heeft corona met
Latijn te maken?

Corona

Corona is een leenwoord uit het Latijn dat al geruime tijd in onze taal voorkomt. Rond 1900 raakte corona in gebruik ter aanduiding van de buitenste atmosfeer van de zon (zichtbaar als een lichtkrans bij zonsverduistering), maar het woord raakt nu dus ook ingeburgerd als verkorting van coronavirus. Dat virus heeft zijn naam te danken aan uitstulpsels rond de uitwendige structuur die, wanneer het virus tweedimensionaal wordt afgebeeld, doen denken aan een krans of kroon.

KEIZER DOMITIANUS

Plaatsing in de tijd

Julisch-Claudische dynastie

27 BC - 68 AD

Augustus, Tiberius, Caligula, Claudius, Nero

Vierkeizer-jaar 69 AD

Galba, Otho, Vitellius, Vespasianus

Flavische dynastie

69-96 AD

Vespasianus, Titus, Domitianus

Vespasianus

• Keizer op 60-jarige leeftijd, na 'vierkeizerjaar'
• Onderdrukt Joodse opstand in Judea als hij keizer wordt
• Zette zijn beide zoons in om hem bij te staan
• Laat bevel over aan zoon Titus en trekt naar Rome
• Goede samenwerking met senaat
• Bouwt o.a. het Amfitheatrum Flavium
• Sterft een natuurlijke dood

Titus 

• Opgevoed aan keizerlijk hof
• Geen opmerkelijke carrière tot neerslaan Joodse Opstand
• 71: terug naar Rome, commandant Praetoriaanse Garde
• Rechterhand van vader; werd gezien als sluw en wreed
• Toch: goede en rechtvaardige keizer na dood vader in 79
• 24 augustus 79: uitbarsting Vesuvius; stuurt hulp
• 81: onverwachts overlijden, mogelijk malaria

Domitianus

• Domitianus laat zich nog voor dood van zijn broer door de Praetoriaanse Garde tot keizer uitroepen
• Geliefd bij het volk
• Slechte relatie met senaat/elite: dominus et deus
• Toch: bekwaam en energiek bestuurder; bouwprogramma

Domitianus

• Elite: toenemend wantrouwen en gevoel van onveiligheid
• 87: samenzwering; 89: muiterij in leger; beide onderdrukt
• 93: paranoïde Domitianus begint periode van terreur
• 96: samenzwering met steun van keizerin Domitia en commandanten van Praetoriaanse Garde
• 18 september 96: vermoord; chaos in Rome
• DAMNATIO MEMORIAE!

GRIEKSE GODEN

Griekse goden

• Griekse goden zien er uit als mensen
• Ze hebben menselijke eigenschappen (verliefd, boos, jaloers)

• Ze hebben ook goddelijke eigenschappen (superkrachten, onsterfelijk)
• Goden werden vereerd in mooi versierde tempels
• Communicatie met de mensen en boodschappen door middel van orakels
• De belangrijkste Griekse goden wonen op de berg Olympos

Olympus

Ken je al wat Griekse goden?
Zo ja, welke?

Wie is de oppergod?

1. Hermes
2. Hades
3. Zeus
4. Poseidon

Wie is de vrouw van Zeus?

1. Hera
2. Aphrodite
3. Athena
4. Artemis

Stel, je bent heel erg verliefd! Aan welke godin offer je om te vragen of diegene ook verliefd is op jou?

1. Hera
2. Aphrodite
3. Athena
4. Artemis

Van welke godin is de dochter ontvoerd door Hades?

1. Ceres/Demeter
2. Aphrodite
3. Hera
4. Artemis

Aan welk dier kan je de godin Athena herkennen?

1. Een pauw
2. een uil
3. Een adelaar
4. een kat

Welke god herken je aan een drietand?

1. Hades
2. Zeus
3. Apollo
4. Poseidon

Wie is de smid van de goden?

1. Apollo
2. Artemis
3. Hephaistos
4. Ares

Stel, je bent een Griek en vecht mee in de oorlog. Aan welke god offer je om een overwinning te behalen?

1. Apollo
2. Hades
3. Poseidon
4. Ares

Stel, je gaat met je vrienden op jacht! Aan welke god(in) offer je voor een goede jacht?

1. Apollo
2. Artemis
3. Athena
4. Hermes

Aan welke god(in) offer je als je goed wil leren muziek maken?

1. Hermes
2. Hades
3. Ceres
4. Apollo

God van de zee

God van de onderwereld

Hermes

Hera

Hades

Demeter

Poseidon

Godin van het huwelijk

Boodschapper van de goden

Godin van de landbouw

Welke god(in) zou jij graag willen zijn? En waarom?

ROMEINSE GODEN

Apollo was een veelzijdige god, niet alleen van de zon en het licht, maar ook van de herders, de (dicht)kunst, de muziek, de cultuur, de toekomstvoorspelling, medicijnen, de genezing en het recht. 

Hij is herkenbaar aan:

• een lier (kleine harp)
• laurierkrans
• pijl en boog
• driepoot (soort krukje)

Ook bij de Grieken heet hij Apollo

Jupiter is de oppergod en god van de hemel, lucht en het onweer. Hij is de grootste en machtigste, de koning van het godenrijk. Maar hij is ook een beruchte vrouwengek! 

Jupiters symbolen zijn de adelaar en de bliksem.

Zijn Griekse naam is Zeus.

Juno is vrouw van Jupiter en godin van het huwelijk. Ze is de koningin van het godenrijk, maar is uiteraard vaak erg jaloers als Jupiter weer eens een andere dame probeert te versieren. 

Ze is te herkennen aan haar diadeem, haar scepter en de pauw. 

Haar Griekse vorm is Hera.

Mars is de woeste god van de oorlog en de zoon van Jupiter en Juno. Hij is een erg belangrijke god voor de Romeinen. 

Meestal wordt hij afgebeeld in een wapenrusting en de kleur rood hoort ook bij hem. 

Zijn Griekse vorm is Ares.

Venus is beeldschone godin van de liefde. Als mooiste godin is ze getrouwd met Vulcanus, de lelijkste god. Ze wordt vaak naakt afgebeeld, bij een grote schelp omdat ze uit het schuim van de zee geboren is. Toch wordt ze als een dochter van Jupiter gezien. Ook is haar zoontje Cupido (Amor) vaak bij haar.

Haar Griekse vorm is Aphrodite.

Vulcanus is god van het vuur en de smeedkunst. Hij is een zoon van Juno en Jupiter en is getrouwd met Venus. Hij is kreupel omdat zijn moeder hem als baby te lelijk vond en hem van de Olympus gooide. Hij heeft een smidse onder de vulkanen van Sicilië. Hij wordt vaak afgebeeld met een hamer, aambeeld en tang. 

Zijn Griekse vorm is Hephaistos.

Cupido is de god van de liefde, ook wel Amor genaamd. Zoontje en hulpje van Venus, vaak afgebeeld als een gevleugeld jongetje met pijl en boog. Met die pijlen maakt hij mensen verliefd op elkaar.

Amors Griekse vorm is Eros.

Neptunus is god van de zee en broer van Jupiter. Neptunus is een norse god die je maar beter te vriend kunt houden. Met zijn grote drietand kan hij aardbevingen veroorzaken door op de zeebodem te slaan. Vaak wordt hij afgebeeld op een zegewagen getrokken door dolfijnen. 

Zijn Griekse vorm is Poseidon.

Mercurius is de boodschapper van de goden en god van de reizigers, handelaren en dieven. Zoon van Jupiter en Juno. Hij is te herkennen aan zijn gevleugelde schoenen en helm en zijn bijzondere staf. Mercurius begeleidt ook de zielen van de doden naar het dodenrijk. 

Zijn Griekse vorm is Hermes.

Minerva is de godin van de wijsheid, beschermgodin van handwerklieden en kunstenaars, en ze was godin van de strijd. Ze was een dochter van Jupiter en de godin Metis. Uit angst dat zijn kind met Metis slimmer zou zijn dan hij had Jupiter Metis opgeslokt. Vervolgens kreeg hij hoofdpijn en haalde Vulcanus met een zware bijl zijn hoofd open, zodat Minerva eruit sprong. Ze is te herkennen aan haar wapenrusting, een wereldbol en een uil. 

Haar Griekse vorm is Pallas Athena.

Pluto is de strenge god van de onderwereld, maar daardoor ook van de rijkdommen van de grond.  Pluto draagt een bloemenkroon, een tweetand en een hoorn des overvloeds. Hij wordt vaak afgebeeld met Cerberus, de driekoppige hond die de toegang naar de onderwereld bewaakt. Pluto is een broer van Jupiter en getrouwd met Proserpina.

Pluto’s Griekse vorm is Hades.

Sol is de zon, die in een strijdwagen langs de hemel rijdt. Meestal afgebeeld als een man met een speciale zonnekroon op. Vaak werd hij gelijkgesteld met Apollo, maar op den duur ging hij meer een eigen leven leiden en werd steeds belangrijker. Men noemde hem ook wel Sol Invictus: de Onoverwinnelijke Zon. 

Zijn Griekse vorm is Helios.

Vesta is de godin van het haardvuur en van huis en haard. Vesta wordt meestal afgebeeld als een vuur, of als een vrouw met een fakkel en graan. 

Vesta is een echte Romeinse godin, maar lijkt wel een beetje op de Griekse Hestia.

Bacchus is de god van de wijn en een zoon van Jupiter en de menselijke vrouw Semele. Hij wordt vaak afgebeeld met druiven en een vrolijke stoet van nimfen (wonderschone meisjes) en saters (mannetjes die half geit zijn). 

Bacchus was van oorsprong een Griekse god en werd daar ook wel Dionysos genoemd.

Janus is de god van het begin en einde, en van het openen en sluiten. Daarom heeft hij twee gezichten en is hij ook de god van de deuren. Janus is één van de oudste Romeinse goden en werd bij elk offer en gebed aangeroepen, omdat anders de hemelpoort dicht zou blijven.

Diana is de godin van de jacht en van de wilde dieren. Tweelingzus van Apollo en dochter van Jupiter en Latona. Ze draagt opgebonden kleding en een pijl en boog, klaar voor de jacht. Vaak is er ook een hert in haar buurt. Soms is ze ook de godin van de maan. 

Haar Griekse vorm is Artemis.

Vul nu het schema 

op pagina 18 in.

We gaan nu verder aan de mythe opdracht!