3.5 Variatie in genotypen

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

3.5 Variatie in genotypen

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Wat weten we al?

Waarvoor kun je een stamboom gebruiken?

1. Om de lengte van familieleden te vergelijken
2. Om de favoriete kleur van familieleden te achterhalen
3. Om de IQ-scores van familieleden te meten
4. Om te zien hoe een eigenschap als haarkleur is doorgegeven

Hoe bepaal je de genotypen met een stamboom?

1. Kijk naar het fenotype van iedereen in de stamboom
2. Vraag het aan de gezinsleden
3. Raadpleeg een genetisch specialist
4. Gebruik een DNA-test

Begrippen 3.4

• Stambomen

Leerdoelen 3.5

• Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Ongeslachtelijke voortplanting

• Een deel van een plant kan uitgroeien tot een nieuwe plant.
• Dit is een vorm van ongeslachtelijke voortplanting. 
• Het genotype van de nieuwe plant is precies hetzelfde als dat van de ouderplant.
• Het fenotype kan wel verschillend zijn, als de milieuomstandigheden anders zijn.

Wat is het genotype van de nieuwe plant bij ongeslachtelijke voortplanting?

1. Het genotype van de nieuwe plant wordt bepaald door het milieu.
2. Het genotype van de nieuwe plant is anders dan dat van de ouderplant.
3. Het genotype van de nieuwe plant is precies hetzelfde als dat van de ouderplant.
4. Het genotype van de nieuwe plant kan zowel hetzelfde als anders zijn dan dat van de ouderplant.

Geslachtelijke voortplanting

• Bij geslachtelijke voortplanting versmelten twee geslachtscellen met elkaar. 
• Omdat de geslachtscellen verschillende genotypen hebben, zijn er voor het genotype van de bevruchte eicel veel verschillende mogelijkheden. 
• Zo ontstaan er organismen met steeds andere genotypen en fenotypen.

Waarom zijn er veel verschillende genotypen bij geslachtelijke voortplanting?

1. Genotypen veranderen tijdens de voortplanting
2. Geslachtscellen hebben verschillende genotypen
3. Genotypen worden willekeurig gekozen
4. Geslachtscellen hebben dezelfde genotypen

Mutatie

• Een nieuw genotype ontstaat bij geslachtelijke voortplanting, maar een genotype kan ook veranderen door een mutatie.
• Een mutatie is een plotselinge verandering in het DNA
• Mutaties kunnen in elke cel plaatsvinden. 
• Als een lichaamscel muteert verander het genotype, maar de andere lichaamscellen niet.
• Maar als een gemuteerd allel in een geslachtscel voorkomt, kan de mutatie worden doorgegeven aan de nakomelingen.

Hoe wordt een mutatie doorgegeven aan nakomelingen?

1. In elke cel
2. Als een lichaamscel muteert
3. Als een gemuteerd allel in een geslachtscel voorkomt
4. Bij geslachtelijke voortplanting

Mutagene stoffen

• Een mutatie kan heel af en toe spontaan ontstaan.
• Een mutatie kan ook ontstaan door invloeden van buiten het lichaam, zoals sigarettenrook en asbestdeeltjes.
• Stoffen die een mutatie kunnen veroorzaken, noem je mutagene stoffen.
• Ook straling kan mutaties veroorzaken.

Wat zijn mutagene stoffen?

1. Stoffen die mutaties kunnen veroorzaken
2. Stoffen die alleen door straling ontstaan
3. Stoffen die alleen in het lichaam ontstaan
4. Stoffen die geen invloed hebben op mutaties

Ontstaan kanker

• Mutaties kunnen er soms voor zorgen dat cellen te snel en zonder te stoppen gaan delen.
• Op deze manier ontstaat een tumor.
• Een goedaardige tumor groeit langzaam en beschadigt de omringende weefsels niet.
• Kwaadaardige tumoren doen dit wel en noem je kanker.
• Komen deze cellen in het bloed is er kans op uitzaaiingen.

Wat is een goedaardige tumor?

1. Een tumor die langzaam groeit en geen omringende weefsels beschadigt.
2. Een tumor die snel groeit en omringende weefsels beschadigt.
3. Een tumor die langzaam groeit en omringende weefsels beschadigt.
4. Een tumor die niet groeit en geen omringende weefsels beschadigt.

Begrippen 3.5

• Mutagene stoffen

Ik kan nu

• Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Aan het werk!

Maken opdrachten 3.5: 1 t/m 7

Klaar?

Laten checken bij docent, bij goedkeuring nakijken.

Klaar?  Werk laten zien aan docent.

Veel fout? -> Maken test jezelf 3.5

Veel goed? -> Maken 6+ online extra  3.5