Klassieke esthetica

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Klassieke vormentaal

Bij de Grieken en de Romeinen

V5: les 6 , 27 september 2022

Wat is schoonheid?

Is schoonheid objectief vast te stellen?

010

SCHOONHEID

Schoonheid is  is een erg ruim begrip en komt in vrijwel ieder vakgebied voor. Er zijn:

•  filosofen, 
• kunstenaars, 
• kunsthistorici, 
• biologen, 
• economen 
• & wiskundigen die schoonheid bestuderen.
  

Theorieën over schoonheid

1. schoonheid: het goede

2. schoonheid en wiskunde

3. Esthetica: filosofie

1. SCHOONHEID: HET GOEDE

Schoonheid wordt ook geassocieerd met het goede. 

De Griekse dichteres Sappho schreef eens:

“Wat mooi is, is ook goed.” 

Streven naar schoonheid was dus ook

•  streven naar het goede 
• streven naar de algemeen geldende norm in de samenleving

Andersom is het ook zo dat onaantrekkelijkheid of lelijkheid symbool stond voor het kwaad. Boosaardige heksen bijvoorbeeld werden vaak afgebeeld met onaantrekkelijke fysieke kenmerken en onaangename persoonlijkheden.

2. SCHOONHEID EN WISKUNDE

PYTHAGORAS:

Vroegste theorie over schoonheid: verband tussen schoonheid en wiskunde:

De mate van schoonheid werd bepaald op de keuze van proporties en de juiste samenstelling van de losse delen tot het grote geheel.

Door toepassing gulden snede:  beelden prefect in balans

Het gouden getal (Phi) is 1,618.

Dat bepaalt het mooiste punt op een lijnstuk en de mooiste verhouding tussen lengte en breedte in een vorm. Op een lijn ligt de gulden snede ongeveer op 1/3:

Als je dat trucje gebruikt, ziet een beeld er altijd heel evenwichtig en mooi uit.

Moderne wetenschap lijkt deze theorie ook te bevestigen; mensen wiens gezicht symmetrisch is en geproportioneerd volgens de gulden snede, worden als meer aantrekkelijk beschouwd in onze (on)bewuste keuze voor een partner.

3. ESTHETICA

Drie esthetische categorieën:

1.  ideale schoonheid (de optelsom vanuit de natuur),

2. spirituele schoonheid (de blik die de ziel aanschouwelijk maakt),

3. nuttige of functionele schoonheid.

SOCRATES

Het 'Schone' is volgens Plato één met het 'Ware' en het 'Goede': ideeënwereld. Dit staat in verband met getalsverhoudingen en harmonieën. 

Kunst wat dat is een  nabootsing (mimesis) van 'de Idee' van het perfecte en kan dus nooit perfect zijn.

Schoonheid staat boven alle andere vormen.

PLATO

Voorbeeld van schoonheidsideaal van Aristoteles: geïdealiseerd.

• atletisch gespierd,
• fijne maar sterke gelaatstrekken en een kleine penis. 
• Vrouwen werden jeugdig en rond weergegeven, met slanke taille en hoge konische borsten en gewelfde heupen (het moederschap).

De Discuswerper

Venus van Arles

ARISTOTELES

GRIEKSE BEELDHOUWKUNST

Schoonheid van menselijk lichaam perfect afbeelden --> volmaakte weergave met ideale lichaamsvormen en -verhoudingen en -houdingen:

3 periodes:

1. Archaïsch

2. Klassiek

3. Hellenistisch

Voorgaande theorieën zien we op de volgende manier terug in de Griekse beeldhouwkunst

ARCHAïSCHE PERIODE

Loskomen van stijve houdingen van Egyptische beelden

Hoe? 

• Eén been in beweging
•  Vage glimlach om hun mond.

Loskomen van de stijve houdingen van de Egyptenaren. 

Hoe? 

• Eén been in beweging
•  Vage glimlach om hun mond.

Grieks: archaïsch

Egyptisch

Archaïsche kenmerken:

• nog een statische en frontale houding  (soms been naar voren)

• haren zijn zeer gestileerd weergegeven in vlechtpatronen

 

• lichaamsvormen werden met lijnen aangegeven 

KLASSIEKE PERIODE

• Kennis anatomie sterk verbeterd.
• Toepassen contrapost houding: standbeen & rustbeen. Gevolg:

-->  S-lijn 
--> kreeg het beeld beweging en zag het er soepel uit.

Archaisch

Klassiek

Klassieke kenmerken:

• toepassing contrapost houding

 

• perfecte weergave  anatomie

 

• harmonie tussen spanning en ontspanning

 

• kon van alle kanten bekeken worden

 

• natuurlijke uitdrukking ipv archaïsche glimlach

Door toepassing van brons konden beelden vrij in de ruimte staan (zonder steun).

Veel aandacht voor details.

HELLINISTISCHE PERIODE

Weergeven van emotie en beweging belangrijk.

Individualisme: naast goden  ook levende personen: kampioenen van de Olympische Spelen, belangrijke politici en filosofen.  

Vrouwen naakt afgebeeld. 

Beelden hadden vaak een steunpunt nodig om het stabieler te maken.

TeHellenistische kenmerken:

• meer individualisme, portretten 

• veel emotie en beweging: complexe theatrale beelden 

• de dynamische beelden stonden vaak tegen een steunpunt, om het stabieler te maken

ROMEINSE BEELDHOUWKUNST

Romeinen kopieerden vooral van Grieken, dus ook hun schoonheidsidealen.  

Romeinen kenden ook eigen schoonheidsidealen. 

• Mannen:  grote en gespierde bouw, lange benen, goede kop met haar, hoog en breed voorhoofd (intelligentie), geprononceerde wenkbrauwen, open ogen, perfect gestileerde neus, wat kleinere mond, sterke kaaklijn. 

• Vrouwen: minder duidelijk, zij dienden vooral sterke kinderen te baren.  
  

Beelden werden daarnaast meer realistisch.

Klassiek of niet?

KLASSIEK

NIET KLASSIEK

GRIEKS ARCHAÏSCH

ROMEINS

GRIEKS KLASSIEK

GRIEKS HELLENISTISCH

Huiswerk voor vrijdag

Lezen hoofdstuk 6.3 t/m 6.6

Vragen hfst. 4.1: vraag 6 & 7