HC-VWO5-Absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

ABSOLUTISME

Lesdoel

Hoe verkregen absolute vorsten hun macht?

Frankrijk

Frankrijk (1643-1715)

Frankrijk (kaart van Blaeu, gemaakt in 1663)

Koninklijke adviseurs

Doel:
macht adel beperken

Middelen:

- geen vergaderingen van de Staten-Generaal

- uitbreiding ambtenarenapparaat

- rechtstreeks belasting heffen

Gaston van Orleans (1608-1660); broer van koning Lodewijk XIII; wilde meer macht en streed tegen koning en adviseurs

Lodewijk XIII (1601-1643); 

kardinaal Richelieu (1585-1642): adviseur van Lodewijk XIII en Lodewijk XIV

kardinaal Mazarin (1602-1661): adviseur van Lodewijk XIV

Lodewijk XIV

Karel V 

Karel V

Lodewijk XIV - 5 jaar (1643)

Lodewijk XIV - 63 jaar (1701)

Lodewijk XIV - 32 jaar (1670)

Lodewijk XIV (1638-1715)

> kreeg al snel na zijn geboorte de bijnaam 'de door God gegevene'

> band tussen Lodewijk XIII en XIV was slecht; hij moest zelfs als 4-jarige op zijn knieën vergiffenis vragen aan zijn vader omdat hij niet genoeg respect had voor zijn vader.

> officieel al op 4-jarige leeftijd koning van Frankrijk; in de praktijk werd Anna van Oostenrijk regentes en regeerde samen met Mazarin als eerste minister.

> na de dood van Mazarin in 1661 neemt Lodewijk XIV definitief de macht over.

Politiek

Karel V 

Karel V

- koning heeft alle macht

- koning neemt alle beslissingen zelf

- censuur

- koning wordt geholpen door ambtenaren

Economie

Karel V 

Karel V

- mercantilisme (Colbertisme)
(export bevorderen, import beperken)

doel: rijkdom van Frankrijk vergroten

Jean-Baptiste Colbert (1619-1683)
Een economische politiek die erop gericht is om de rijkdom van een land, uitgedrukt in de hoeveelheid edelmetaal, te vergroten. De positie van de eigen staat ten opzichte van andere staten zou daardoor worden versterkt. Aanhangers van het mercantilisme streefden ernaar de export groter te maken dan de import. Hierdoor zou een positieve handelsbalans ontstaan. De export zou moeten bestaan uit hoogwaardige nijverheidsproducten, terwijl de import meer gericht moest zijn op het verwerven van (goedkope) importproducten

Leger

Karel V 

Karel V

permanent leger van beroepssoldaten

Kenmerken:

- goede training

- goede wapenuitrusting

- goed salaris

Cultuur

Karel V 

Karel V

Godsdienst

Herroeping van het Edict van Nantes (1685) 

Hofcultuur

- Versailles

- dans (ballet)

- muziek (Lully)

droit divin
(goddelijk recht)

Versailles

Karel V 

Karel V

https://www.youtube.com/watch?v=X235vpOToVU&t=142s

Versailles

Karel V 

Karel V

Het kasteel in 1715 door de ogen van Pierre-Denis Martin

Hofcultuur

Karel V 

Karel V

Jean-Baptiste Lully (1632-1687)

- hofcomponist 

- barok

- ballet

https://www.youtube.com/watch?v=rcrxGwdb-s8 

Lully kwam op 54-jarige leeftijd aan zijn einde door een merkwaardig incident. Het gebeurde tijdens het dirigeren van een Te Deum, op 8 januari 1687, dat werd uitgevoerd om de genezing van de koning na een ziekte te vieren. Zoals destijds de gewoonte was, gaf Lully de maat aan door met een lange stok op de grond te stampen. Per ongeluk raakte hij hierbij een van zijn tenen, en wel zo hard dat hij zich ernstig verwondde. Volgens de overlevering kreeg hij door de infectie gangreen. Dit resulteerde in zijn dood op 22 maart van dat jaar.[1] Op zijn sterfbed schreef hij nog het stuk Bisogna morire, peccatore.

Peter de Grote

Karel V 

Karel V

Peter de Grote (1672-1725)

plattegrond Sint-Petersburg (1744); stad gesticht door Peter de Grote in 1703)

Peterhof in Sint-Petersburg

Czaar Peterhuisjes in Zaandam

Van 1613-1917 macht in handen van 1 familie (de Romanovs)

Pruisen

Karel V 

Karel V

Peter de Grote (1672-1725)

plattegrond Sint-Petersburg (1744); stad gesticht door Peter de Grote in 1703)

Peterhof in Sint-Petersburg

Czaar Peterhuisjes in Zaandam

Van 1613-1917 macht in handen van 1 familie (de Romanovs)

Karel I

Karel V 

Karel V

- koning van Engeland (1625-1649)

- wilde absolute macht

- Engels parlement ging hier tegen in

Karel I (1600-1649)

wilde een absoluut vorst zijn.

dit werd tegengewerkt door het parlement;

kritiek op:

- het gebruik van de zogeheten Sterrekamer (Star Chamber) om dissidenten de wind uit de zeilen te nemen. 

- verhoging belastingen

- godsdienstpolitiek die erop gericht was de Anglicaanse Kerk dichter bij de Rooms-Katholieke Kerk te brengen.

Op 29 maart 1629 ontbond hij het parlement. Periode van onrust brak aan, waarin Karel nauwelijks in staat was om het land te besturen. Ook veel geldgebrek. Om geld te kunnen verkrijgen voor zijn strijd tegen de Schotten riep hij een parlement bijeen in april 1640. Dit zogeheten 'korte parlement' wilde echter niet aan zijn wensen voldoen en werd op 5 mei weer ontbonden. Na een nieuwe nederlaag riep Karel I het parlement opnieuw bijeen.

Dit 'lange parlement' nam al spoedig maatregelen die de positie van Karel in gevaar brachten. Karel I moest de ene na de andere concessie doen, zoals het afschaffen van de Sterrekamer, maar hij kon niet instemmen met de wet die hem het gezag over het leger zou ontnemen. Door gewapenderhand in te grijpen in het parlement veroorzaakte hij een blijvende breuk en was hij in Londen niet langer veilig. 

Beide partijen begonnen zich te bewapenen en een burgeroorlog dreigde. Na vruchteloze onderhandelingen hees Karel I op 22 augustus 1642 de koninklijke standaard. Hij vestigde zijn hof in Oxford, van waaruit hij het noorden en westen van het land bestuurde, terwijl het parlement de controle behield over het zuiden en oosten en Londen. 

Burgeroorlog (1642-1645 / 1648-1649)

Karel V 

Karel V

- Oliver Cromwell

- koningsgezinden tegen parlementsgezinden

- onthoofding Karel I

Karel I vestigt in 1642 zijn hof in Oxford en gaat van daaruit de strijd aan met de parlementsgezinden o.l.v. Cromwell

In 1645 leidt Karel I de beslissende nederlaag en krijgt hij huisarrest.  Hij ontsnapt uit Hampton Court en begint nieuwe oorlog.

Cromwell beschuldigt Karel I van hoogverraad en de koning wordt onthoofd. 

Engeland

- 1649-1653: Engelse Gemenebest (parlement aan de macht)

- 1653-1659: Protectoraat (Oliver Cromwell 'Lord Protector')

Karel V 

Karel V

Het Engelse Gemenebest was een republikeins bestuur van Engeland en Wales, samen met alle kolonies en Kroonbezittingen van de periode. Het bestuursorgaan van het gemenebest, het 'Rump Parliament', was een selectie uit het Long Parliament waar alle aanhangers van wijlen Karel I uit waren verwijderd.

Protectoraat 

Het gemenebest werd in 1653 overgenomen door Oliver Cromwell, die de absolute macht over het Gemenebest overnam.

In 1658 stierf Cromwell en diens zoon Richard Cromwell volgde hem op. Hij regeerde acht maanden en op verzoek van het leger gaf hij hen de macht. In de eerste week van mei besloten de officiers van het leger om de het Rump Parliament terug te installeren. Die wilde het koningschap weer terug: Karel II van Engeland uitgenodigd om terug te keren. Dit betekende het einde van het Gemenebest.

Karel II

Karel V 

Karel V

- koning van 1660-1685

- Restoration

- gaf veel geld uit aan kunst en oorlogen

Karel II (1630-1685)

zoon van Karel I en Henrietta Maria (zus van Lodewijk XIII)

- in 1646 land uitgezet

- omzwervingen door heel Europa

- in 1660 weer terug naar Engeland en koning

- 'Restoration'

- Chatham (1667)

- vlak voor zijn dood bekeerd tot het katholicisme

- 1685 opgevolgd door broer (Jacobus II)

Glorious Revolution (1688)

Karel V 

Karel V

- Engels parlement vraagt stadhouder Willem III om Engelse koning Jacobus II af te zetten.

- Bill of Rights

Jacobus II > koning van 1685-1688

wilde ook absoluut vorst zijn (sinds 1659 katholiek)

parlement tegen: vraagt Willem III om hulp

1688: Glorious Revolution

Willem III getrouwd met de dochter van Jacobus II; Mary Stuart (kreeg een protestantse opvoeding)

geweldloze machtsovername

12 juli 1690: Slag aan de Boyne: Willem III verslaat definitief Jacobus II (elk jaar herdacht tijdens Oranjemarsen in Noord-Ierland)

William III wordt nu koning-stadhouder; moet Bill of Rights ondertekenen: basis voor parlementaire democratie

Hoe verkregen absolute vorsten hun macht?

- ambtenaren aanstellen (macht adel beperken)

- hofcultuur (propaganda)

- beroepsleger (macht adel beperken / betrouwbaar leger)

- rechtstreeks belasting heffen (stabiele inkomstenbron)

- droit divin (rechtvaardiging)