4.2 Boeren en ridders op het domein

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Vechten, bidden, werken

Tijd van Monniken & Ridders (500 - 1000)

4.2 Boeren en ridders

Romeinse Rijk

• Sterk bestuur & leger
• Veiligheid voor de burgers
• Veel handel
• Steden
• Agrarisch-urbane samenleving:
   Mensen leven op het platteland en in de steden.

Middeleeuwen

• Minder sterk bestuur & geen leger
• Onveilige tijden voor de burgers
• Handel & nijverheid verdwijnen
• Nauwelijks nog steden 
• Agrarische samenleving: 
   Mensen leven voornamelijk op het platteland.

Agrarisch-urbane samenleving
(Grieken & Romeinen)

Agrarische samenleving
(Vroege Middeleeuwen)

Op het domein

• In een leengebied had je meerdere dorpen of kleine plaatsen. 
• Het dorp in een leengebied = Domein 
• Het domein word bewerkt volgens het hofstelsel

      - Hoeveland

      - Saalland

De horigen

Plichten:

1. Pacht betalen --> deel van de oogst
   
2. Herendiensten doen --> vast aantal dagen werken voor de heer. 
   
3. Op de akkers van de heer werken
4. Toestemming vragen om het domein te verlaten

Rechten:

• Recht op bescherming door hun heer 

         - Schuilplaats bieden in kasteel 
         - Rovers verjagen

• Hulp met wederopbouw door heer

Noem de plichten van de horige aan zijn heer.

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Wie woonde waar op het domein?

Hofstelsel (1)

• Een dorp met landbouwgrond
   eromheen heette een domein

• De heer, bijvoorbeeld een ridder, 
   was de baas van een domein:
   alle grond was van hem.

• Hij woonde soms in een donjon, een
    soort kasteel en soms in een
    vroonhof, de grote boerderij van de
    heer in het dorp

Hofstelsel (2)

• In het hofstelsel was het domein in
   2 stukken verdeeld.
  

• Het ene deel van de grond was
   verhuurd aan horige boeren voor
   eigen opbrengst.
   Zij moesten een deel van opbrengst
   als pacht (belasting) betalen)

• De opbrengst van het andere deel
   was volledig van de heer.

Wat is een horige?

1. Iemand die goed kan luisteren
2. Een persoon die baas is over andere boeren
3. Een onvrije boer die werkt op een domein
4. Een vrije boer die alles zelf mag beslissen

Hoe noemden de mensen in de middeleeuwen de landbouwgrond rond een dorpje of een kasteel?

1. Leengebied
2. Hofstelsel
3. Domein
4. Horige

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken,  waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  
• Ineens was er veel meer voedsel beschikbaar!

Vechten, bidden, werken

Tijd van Monniken & Ridders (500 - 1000)

Huiswerk 4.3 Boeren en ridders
Onderdeel A Opdracht 1
Onderdeel B Opdracht 2 t/m 4
Onderdeel C Opdracht 1bc t/m 2

Ridders en kastelen

• Ridders waren strijders te paard die vochten voor een heer
• In ruil daarvoor kreeg de ridder een paard, de wapenuitrusting en een kasteel
• In naam van de heer sprak hij soms ook recht in zijn gebied.

Ridders woonden in kastelen, maar dat waren in het begin vaak houten boerderijen, die pas later van steen werden.

Door oorlogen, rovers en invallen van buitenaf (bijv. de Vikingen)werd het steeds onveiliger!!

• Door de rooftochten van de Vikingen werd het steeds onveiliger
  
• Bovendien onderlinge oorlogen
• Daarom werden kastelen rond het jaar 1000 steeds meer van steen gebouwd

...met dikke muren en als je het kasteel niet op een 

heuvel kon bouwen: een slotgracht

Elk domein was autarkisch. Wat houdt dat in?

1. Ze geloofden in de god Autar
2. Ze produceerden alles wat ze nodig hadden zelf
3. De horigen moesten maandelijks pacht betalen
4. De heer oefende rechtspraak uit

Maak de juiste combinaties

Krijgen bescherming van de heer

Het systeem van heren en horigen op een domein

het grootste huis

de eigenaar van een domein

de grond en boerderijen van de heer

het domein

het hofstelsel

Het huis van de heer

de heer

horigen