V4 - TH4 - (V5) - DNA - les 8

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 (V5) DNA

BS 2 + 3 + 4 

DNA-replicatie8 -> transcriptie -> translatie

Overzicht

BS2          BS3                BS4

DNA - bouwstenen

nucleotiden (naar eerste ontdekking in nucleus)

nucleïnezuur

• monosacharine = suiker: deoxyribose
• fosfaatgroep 
• stikstofbase:

     A = adenine

     T = thymine

     C = cytosine

     G = guanine 

DNA - bouwstenen

nucleotiden:

aan elkaar gekoppeld

- lange keten - enkelstrengs DNA

- 2 ketens enkelsstrengs DNA worden d.m.v. 

baseparing aan elkaar verbonden 

• A's met T's 
  
• C's met G's 
  

replicatie

wat: 

• replicatie
  

waarom: 

• zodat er het genetisch materiaal na celdeling in beide cellen aanwezig is
  

hoe: 

• DNA-polymerase maakt een kopie
  

replicatie

• replicatiestartpunt in midden replicatiebel
  
• primers (RNA) voor start
• leidend: (op 3' naar 5') of wel van 5' naar 3' in een keer door
• volgende in stapjes: Okazaki fragmenten met

DNA replicatie 

let op: 

• tijdens S-fase in celcyclus
  
• na M-fase (mitose) 2 gelijke cellen

Overzicht

BS2          BS3                BS4

replicatie

• kopieren DNA
• allen in S-fase van celdeling
• DNA-polymerase 
• ATGC-bouwstenen
• bron: beide strengen van het DNA 
• hulp van ssDNA-binding proteins 

transcriptie

• herschrijven naar RNA
• in alle fasen
• RNA-polymerase 

• AUGC-bouwstenen
• bron: coderende streng
• hulp van transcriptiefactoren

Voorbeeld

         DNA 3'-TTACCAAAGCTGATGT-5'

pre-mRNA 5'-AAUGGUUUCGACUACA-3'

RNA-processing

exon:

• coderende stuk
  

intron:

• niet coderend stuk
• wordt verwijderd 
• =splicing

RNA-processing: splicing

RNA-processing: splicing

spliceosoom knipt de introns uit het pre-mRNA en plakt de axonen weer aan elkaar: resultaat = mRNA

binas 

71H

Overzicht

BS2          BS3                BS4

transcriptie

• RNA polymerase
• herschrijven DNA naar RNA
• bouwstenen AUGC 
• in celkern -> naar cytoplasma 
• start: promotor
• einde: eindsignaal

translatie 

• in ribosomen 
• gebruikt codons in het RNA 
• bouwstenen: aminozuren
• in cytoplasma 
• start: AUG / methionine
• stop: stopcodon

van RNA naar eiwitten

thema 1: locatie = ribosomen

wat hebben de ribosomen nodig? 

• RNA
• aflezen per drie nucleotiden = codon = triplet = tripletcode
• hoe? zie tabel binas 67H

BiNaS 67H

leer deze tabel af te lezen! 

1e base -> 1e kolom

2e base -> horizontaal

3e base -> laatste kolom

BiNaS 67H

vb: CAG

1e base

• C: 1e kolom
  

2e base

• A:  horizontaal
  

3e base

• G: laatste kolom
  

BiNaS 67H

vb: CAG

1e base

• C: 1e kolom
  

2e base

• A:  horizontaal
  

3e base

• G: laatste kolom
  

translatie 

wie? 

• ribosoom 
  

wat? 

• koppels de aminozuren uit het cytoplasma aan elkaar
  

hoe? 

• met behulp van tRNA, complementair aan de codons

tRNA 

• kleine stukjes enkel strengs RNA (wel met 3D vorm)
  
• anticodon voor aminozuur

ribosoom

bestaan uit: rRNA en eiwitten

kleine deel:

mRNA-bindingsplaats 

grote deel: 

3-tRNA-bindingsplaatsen

(transfer RNA) 

ribosoom

tRNA-bindingsplaatsen: 

• E = exit
• P = peptidebinding
• A = activatie 

ribosoom

polyribosomen

• 1 RNA molecuul
  
• meerdere ribosomen 

    tegelijk aan het werk

• release factor =

    plek met stopcodon = 

    loslaten keten

verse eiwitten 

• in cytoplasma
  
• eerst 3D-bewerking
  
• eerste bewerking in ER
  
• uitgebreidere bewerking 

    in golgisysteem

vragen? 

maak opgaven 

23 t/m 26

of ga leren voor de toets :-)