NN C6 H3 oudheid literatuurgeschiedenis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Oudheid 

Grieks-Romeinse oudheid (klassieke oudheid)

3000 voor Chr - na Chr.500

3.1 Over Goden en mensen

klassieke oudheid

Grieken en Romeinen

• Klassieke oudheid= 3000 voor Chr. - 500 na Chr. (476 na Chr. ->val West-Romeinse Rijk)
• Geen landen -> stadsstaten (Griekse o.a. Arthene, Troje en Sparta/ Romeinse o.a. Rome, Venetië en Florence)

Grieken

• Goden
• Klassieke literatuur (hoofdgenres, hexameters en Grieks drama)

Oude Grieken

Griekse Goden

Welke Griekse goden ken jij?

Griekse
goden

Polytheïsme ->Griekse goden

• Grieks goden zien er uit als mensen -> ze hebben menselijke eigenschappen

(verliefd, boos, jaloers)

• Ze hebben ook goddelijke eigenschappen (superkrachten, onsterfelijk)

Mythologie

• Mythen-> verhalen waarin goden, helden en wezens een rol spelen met gebeurtenissen en verschijnselen (o.a. bliksem en onweer) die de mensen niet begrepen.
• Mythen-> kent scheppingsmythen die overeenkomsten vertonen met scheppingsverhaal Bijbel. 

Mythologie-> bolmensen

• Mythen als bron van inspiratie->  vroeger bolmensen
• Bedacht ->Griek Aristophanes
• Bolmens-> vier armen/ benen en twee hoofden: twee mannelijke helften, twee vrouwelijke heften of mannelijke en vrouwelijke helft
• Goden vonden bolmensen te machtig-> Zeus splijt ze in tweeën-> niet meer compleet

Ontstaan wereld ...

• Chaos (oermassa) ->vader andere goden: Ouranos (hemel), Gaia (aarde), Aether (atmosfeer), Nyx (nacht), Hemera (dag), Qurea (gebergte) en Pontus (zee).
• Gaia + Ouranos-> kinderen= Titanen. 
• Ouranos sluit Titanen op -> Titaan Kronos komt in opstand-> nieuwe heerser van de godenwereld
• Zeus (oppergod Olympische goden) zoon van Kronos en Rhea

Zeus

God van de donder

Oppergod

Getrouwd met Hera,

maar ging regelmatig vreemd!

Romeinse god: Jupiter

Griekse naam

Hestia (huiselijke haard)

Hades (onderwereld)

Poseidon (zee)

Zeus (heerser)

Hera (familie)

Demeter (graan)

Romeinse naam

Vesta

Pluto

Neptunus

Jupiter

Juno

Demeter

Klassieke literatuur

• Epiek (verhalende teksten)
• Lyriek (teksten, meestal gedichten die over gevoelens gaan)
• Dramatiek (toneel)

Kenmerkend voor de Griekse literatuur= epos (heldendicht): lang, verhalend gedicht over heldendaden van goden/ personen (Ilias en Odyssee door Homerus) -> mengvorm van epiek en lyriek

Metrum= regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen ->

jambe                   v-

trochee               -v

dactylus            -vv

anapest             vv-

amfibrachus   v-v

Hexameters (Ilias/ Odyssee)

Hexameter= zesvoeter-> zesvoetige versregel (zes opeenvolgende indentieke versvoeten)

*Bijvoorbeeld: jambische hexameter -> jambe v- (onbeklemtoond/ beklemtoond)

versregel: De vader gaf zijn zoon een blauwe voetbalschoen.

                      De va/der gaf/ zijn zoon/ een blau/we voet/balschoen.

                       v     -    v      -        v      -            v       -          v    -         v        -

                      voet 1        2              3                  4                 5             6

*Bijvoorbeeld: trochee   -  v   (beklemtoond/ onbeklemtoond) 

versregel:  Zonder snaren maakt een piano geen geluiden.      

                      Zonder/ snaren/ maakt een/ piano/ geen ge/luiden.

                        -     v        -  v           -             v        -    v      -          v      -     v

                    voet 1           2                3                   4              5                 6

                                  

Grieks drama (toneel)

• Dramatiek -> Griekse uitvinding
• Komedie-> actuele zaken (soort van cabaret)
• Tragedie->  bestaande mythen-> hoofdpersoon komt in de problemen door anderen of door zichzelf en probeert oorzaak te achterhalen-> lering uit trekken -> bijv. Koning Oedipus (Sophokles)

Romeinen

Romeinen

Rome

• 1200 v.Chr. ontstaan Alba Longa (betekenis:witte, lange stad)
• 900 v.Chr. gebied bewoond en ommuurd
• 600 v.Chr. stadsstaat (koning)
• 200 - 400 n. Chr. Romeinen veroveren Griekse stadsstaten
• 505 n.Chr. koning afgezet-> republiek

Romeinen -> Grieken

• De Romeinen waren aanvankelijk gericht op aardse zaken (geschiedenis, recht en staatszaken).
• Gebiedsuitbreiding Romeinen-> Romeinse cultuur raakt vermengd met Griekse cultuur->  Griekse mythologie gaat rol spelen (bijv. Metamorphosen van Ovidius) + in Romeinse theaters Griekse komedies en tragedies

Grieken/ Romeinen/ Israëlieten

Tegelijkertijd -> joodse verhalen-> Hebreeuws in Thora (vijf boeken= eerste boeken van de Christelijke Bijbel= Oude Testament-> 'Oud' = voor de komst van Jezus Christus

3.2 Ovidius, Metamorphosen

Ovidius

• 43 v.Chr.-17 n.Chr. 
• Romeinse dichter
• Bekendste werk: Methamorphosen 

Methamorphosen

Verzameling verhalen over goden, mensen en mythische figuren die allemaal gedaanteverwisseling ondergaan.

• Start-> schepping wereld
• Oppergod Jupiter (Zeus)-> stuurt zondvloed-> bijna alle mensen dood
• Vervolgens verhalen over goden en mythische figuren-> veel liefdesverhalen

3.3 De Bijbel

Bijbel: Oude Testament  (OT)

• 39 'boeken'
• schepping-400v.Chr.
• mens maakt steeds fouten

Bijbel: Nieuwe Testament (NT)

• leven, lijden en dood Jezus Christus
• evangelisten: Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes

OT en NT

Het OT en het NT zijn verschillen enorm van elkaar (verschillende schrijvers/ verschillende periodes) : toon, stijl en genre (mythologie, geschiedschrijving, onderricht, poëzie en allegorie (verhaal staat symbool voor iets anders/ Erik of het kleine insectenboek)