Kopen en Werken (3e) H2. De verdeling van het inkomen

• Economie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Periode 4

De verdeling van het inkomen

• Hoofdstuk 2  (deels)

SO (hoofdstuk 2)

• in week 22 van 26 mei 2025
• telt 1x mee

PO (marketing)

• inleveren op donderdag 17 juni 2025 om 20:00 uur
• telt 2x mee

Week 19 (vanaf 5 mei 2025)

Hoofdstuk 2. De verdeling van het inkomen

• leerdoelen
• instructie (productiefactoren, inkomens en Lorenzcurve)
• filmpje (Lorenzcurve)
• oefening (Lorenzcurve)
• maakwerk: stencil Lorenzcurve

                               opdracht 2.1, 2,2, 2.4 en 2.5

Leerdoelen H2. De verdeling van het inkomen

• Ik kan productiefactoren (4) en de bijbehorende primaire inkomens (5) benoemen.
• Ik kan der Lorenzcurve interpreteren en rekenen.

Productiefactoren (4)

Wat heb ik nodig om te produceren?

• gebouw = kapitaal
• machines = kapitaal
• grondstoffen = natuur
• werknemers = arbeid
• ondernemers = ondernemerschap

Wat zijn de productiefactoren?

• KANO

Primaire inkomens (5)

Wat geef ik daar voor terug?

• gebouw = kapitaal → huur
• machines = kapitaal → rente
• grondstoffen = natuur → pacht
• werknemers = arbeid → loon
• ondernemers = ondernemerschap → winst

Inkomensverschillen

In een land (of in de klas) verdient niet iedereen evenveel. Hoe kan ik weergeven hoe recht of scheef inkomens verdeeld zijn?

• met de Lorenzcurve

Filmpje Lorenzcurve

Kijkvragen:

1. Wat zegt de Lorenzcurve over een land?

2. Wat staat er op de horizontale as van de Lorenzcurve?

3. Wat staat er op de verticale as van de Lorenzcurve?

4. Waarom loopt de Lorenzcurve over het algemeen krom? 

Filmpje Lorenzcurve

Kijkvragen:

1. Wat zegt de Lorenzcurve over een land?

• hoe de inkomens in een land verdeeld zijn

2. Wat staat er op de horizontale as van de Lorenzcurve?

• het aantal personen van arm naar rijk in % (cumulatief)

3. Wat staat er op de verticale as van de Lorenzcurve?

• het inkomen in % (cumulatief)

4. Waarom loopt de Lorenzcurve over het algemeen krom?

• omdat er over het algemeen inkomensverschillen zijn 

Oefening Lorenzcurve

1. Bedragen verdelen in de klas + Lorenzcurve stencil uitdelen.

2. Zoek op wie hetzelfde inkomen heeft en ga bij elkaar zitten (pen en stencil meenemen)!

3. Vul tabel 1 in ...

Tabel 1

Inkomen

Aantal  leerlingen

€ 2

€ 4

€ 5

€ 6

€ 8

€ 9

€ 10

Oefening Lorenzcurve

1. Bedragen verdelen in de klas + Lorenzcurve stencil uitdelen.

2. Zoek op wie hetzelfde inkomen heeft en ga bij elkaar zitten (pen en stencil meenemen)!

3. Vul tabel 1 in ...

Tabel 1

Inkomen

Aantal  leerlingen

4. Deel de klas in, in 5 even grote groepen van laag naar hoog inkomen.

5. Vul tabel 2 in ...

€ 2	€ 4	€ 5	€ 6	€ 8	€ 9	€ 10
5	5	3	2	4	5	1

Oefening Lorenzcurve

Tabel 2

6. Vul kolom 1 t/m 5 van tabel 3 in ...

Groep	Aantal leerlingen	Leerlingen x bedrag	Bedrag per groep
1	5	5 x € 2	€ 10
2	5	5 x € 4	€ 20
3	5	3 x € 5 + 2 x € 6	€ 27
4	5	4 x € 8 + 1 x € 9	€ 41
5	5	4 x € 9 + 1 x € 10	€ 46

Oefening Lorenzcurve

7.  Vul kolom 6 en 7 van tabel 3 in ...

1. Groep	2. Aantal leerlingen	3. Aantal leerlingen % totaal	4. Bedrag per groep	5. Bedrag per groep % totaal	6. Aantal leerlingen % cumulatief	7. Bedrag % cumulatief
1	5	20%	€ 10	6,94%
2	5	20%	€ 20	13,89%
3	5	20%	€ 27	18,75%
4	5	20%	€ 41	28,47%
5	5	20%	€ 46	31,94%
Totaal	25	100%	€ 144	100%

Oefening Lorenzcurve

8. 7. Vul kolom 6 en 7 van tabel 3 verder in ...  

1. Groep	2. Aantal leerlingen	3. Aantal leerlingen % totaal	4. Bedrag per groep	5. Bedrag per groep % totaal	6. Aantal leerlingen % cumulatief	7. Bedrag % cumulatief
1	5	20%	€ 10	6,94%	20%	6,94%
2	5	20%	€ 20	13,89%	40%	20,83%
3	5	20%	€ 27	18,75%
4	5	20%	€ 41	28,47%
5	5	20%	€ 46	31,94%
Totaal	25	100%	€ 144	100%

Oefening Lorenzcurve

8. Teken de Lorenzcurve 1  

1. Groep	2. Aantal leerlingen	3. Aantal leerlingen % totaal	4. Bedrag per groep	5. Bedrag per groep % totaal	6. Aantal leerlingen % cumulatief	7. Bedrag % cumulatief
1	5	20%	€ 10	6,94%	20%	6,94%
2	5	20%	€ 20	13,89%	40%	20,83%
3	5	20%	€ 27	18,75%	60%	39,58%
4	5	20%	€ 41	28,47%	80%	68,05%
5	5	20%	€ 46	31,94%	100%	100%
Totaal	25	100%	€ 144	100%

Maakwerk deze week

• wat: stencil Lorenzcurve afmaken
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
• tijd: tot 1 minuut voor einde les
• uitkomst: zo ver mogelijk
• klaar: opdracht 2.1, 2.2, 2.4 en 2.5

Week 20 (vanaf 12 mei 2025)

Hoofdstuk 2. De verdeling van het inkomen

• terugblik vorige les (Lorenzcurve)
• leerdoelen
• instructie (primair inkomen, overdrachtsinkomen en BBP)
• filmpje (Lorenzcurve)
• oefening (Lorenzcurve)
• maakwerk: opdracht 2.8 t/m 2.11 en 2.15

Terugblik vorige les (Lorenzcurve)

Groene lijn:

• 40% van personen verdient 40% van inkomen
  
• 80% van personen verdient 80% van inkomen
  
• 100% van personen verdient 100% van inkomen
• kortom, iedereen verdient evenveel

Rode lijn:

• 40% armste personen verdient 10% van inkomen
  
• 80% armste personen verdient 50% van inkomen
• 90% armste personen verdient 70% van inkomen
• kortom, niet iedereen verdient evenveel

Terugblik vorige les (Lorenzcurve)

• orden personen van laag naar hoog inkomen
• horizontale as: personen in % (cumulatief)

• verticale as: inkomen in % (cumulatief)

Lorenzcurve (1)

1. 30%

2. 70%

3. diagonaal 

6. Aantal leerlingen % cumulatief	7. Bedrag % cumulatief
20%	6,94%
40%	20,83%
60%	39,58%
80%	68,05%
100%	100%

Lorenzcurve (2)

4. verder

5. 80%

6. ongelijker

7. ongelijker 

Aantal leerlingen % cumulatief	Bedrag % cumulatief
20%	5%
40%	10%
70%	20%
100%	100%

Leerdoelen H2. De verdeling van het inkomen

• Ik kan productiefactoren (4) en de bijbehorende primaire inkomens (5) benoemen.
• Ik kan der Lorenzcurve interpreteren en rekenen.
• Ik kan het verschil uitleggen tussen primair inkomen en overdrachtsinkomen.
  
• Ik kan uitleggen wat het BBP inhoudt.
  
• Ik kan uitleggen wat het groene BBP inhoudt.

Primair inkomen

Primaire en overdrachtsinkomens

Primair en secondair inkomen

Primair inkomen (loon, pacht, huur, rente en winst)

+ Sociale uitkeringen en toeslagen (huur, zorg en kinderopvang)

- Belastingen en sociale premies (progressief)

= Secondair inkomen = netto besteedbaar inkomen

Primaire inkomens (loon, pacht, huur, rente en winst) dragen bij aan de productie, overdrachtsinkomens (sociale uitkeringen en toeslagen) niet!

BBP

• het Bruto Binnenlands Product (BBP) is de waarde van de totale productie (of het totale primaire inkomen) van een land
• het BBP dient als maatstaf voor de welvaart in een land
• meer productie → economische groei → hoger BBP (per hoofd van de bevolking) → meer welvaart

BBP

Het Bruto Binnenland Product (BBP) = de totale (toegevoegde) waarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten gedurende een bepaalde periode (meestal een jaar).

Het BBP dient als maatstaf voor

de welvaart in een land!

meer productie

=> hoger BBP

=> meer welvaart

Bedrijfskolom

Een bedrijfskolom bestaat uit alle bedrijven waarin de opeenvolgende productiestadia worden doorlopen van oerproduct tot eindproduct.

Filmpje (bedrijfskolom)

Kijkvragen:

1. Welke bedrijfstakken (6) vind je terug in de bedrijfskolom van brood?

2. Hoeveel is de inkoopprijs, toegevoegde waarde en verkoopprijs van de meelfabriek?

Filmpje (bedrijfskolom)

1. Welke bedrijfstakken (6) vind je terug in de bedrijfskolom van brood?

1. oerproducent
2. opkoper
3. meelfabriek
4. grossier
5. bakker
6. consument

2. Hoeveel is de inkoopprijs, toegevoegde waarde en verkoopprijs van de meelfabriek?

• inkoopprijs                       € 0,05
• toegevoegde waarde  € 0,15  (in de vorm van huur, rente, loon, pacht en winst)
• verkoopprijs                    € 0,20

Toegevoegde waarde = primair inkomen

Bruto Binnenlands Product (BBP)

BBP kijkt alleen naar de formele economie, alle in Nederland officiële geregistreerde transacties.

Er is ook een informele economie bestaande uit:

• grijze deel, legale activiteiten als huishoudelijk werk
  
• zwarte deel, illegale activiteiten zoals iemand die bijwerkt zonder BTW in rekening te brengen of handel in verdovende middelen

BBP per inwoner

BBP per inwoner

Welvaart en welzijn

Welvaart (maatstaven)

1. BBP per inwoner, nadelen:

• zegt niets over verdeling
• neemt vrijwilligerswerk en huishoudelijk werk niet mee
• neemt zwart werk niet mee

2. Groene BBP

• gaat uit van BBP
• neemt natuur, milieu en duurzaamheid ook mee

3. Human Development Index (HDI)

• gaat uit van het BBP
• neemt volksgezondheid (m.n. levensverwachting) en niveau van scholing ook mee

4. World Happiness Index

• gaat uit van BBP per hoofd
• neemt mate van sociale voorzieningen, levensverwachting en keuzevrijheid ook mee

Human Development Index (HDI)

Maakwerk deze week

• wat: opdracht 2.8 en 2.9
• hoe: fluisterend overleg met buurman / buurvrouw mag
• hulp: buurman / buurvrouw of steek je vinger op
• tijd: tot 1 minuut voor einde les
• uitkomst: zo ver mogelijk
• klaar: opdracht 2.10, 2.11 en 2.15