Tijd van de ontdekkers en hervormers: les 1

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 7,8

Tijd van 

de ontdekkers & hervormers 

16e eeuw

Honger in Leiden

- In welk jaartaal begon Willem de Spanjaarden aan te vallen?

- Ging het gelijk goed met de aanvallen?

- Wat is de reden dat het in 1572 beter ging met Willem?

- Welke stad werd op 1 april 1572 ingenomen?

- Wat waren de watergeuzen?

- Wat is er op 3 oktober 1574 gebeurd?

De republiek

Staten-Generaal 

• Elk gewest heeft een eigen bestuur.
• Rijke burgers en belangrijke edelen. 
• Soms komen ze bij elkaar om te vergaderen. Bijv. oorlog of handel
• Die vergadering: Staten-Generaal

Een nieuwe republiek

- Hoe kon Willem van Oranje de oorlog toch winnen?

- Welke hulp had hij hierbij nodig?

- Wat krijgt Willem in 1581 voor elkaar?

- Wat gebeurde er in 1584?

- Hoe ging het daarna verder?
In welk jaartal is er uiteindelijk vrede?

Om te onthouden:

1566 - de Beeldenstorm

1 april 1572 - de overwinning op Den Briel

3 oktober 1574 - de watergeuzen bevrijden Leiden

1584 - Willem van Oranje vermoord

1648 - de Vrede van Munster

Spanje en Oranje

• Even terugkijken
• Willem van Oranje en de Geuzen
• Willem van Oranje vermoord
• 
  

lesdoel

Aan het einde van de les kan je uitleggen:

 wie Willem van Oranje was.

• Wie tegen elkaar vochten en waarom
• Hoe de Tachtigjarige Oorlog eindigde

Tachtigjarige Oorlog

Welkom in de 80-jarige oorlog

Nederland 

1500-1600

• De Nederlanden: verdeelt in 17 gewesten.
  
  
• Zo groot als Nederland, België en Luxemburg samen. 
• kun je Drenthe zien?
  
  

Filips II

• 1555: Koning van Spanje en Heer van de Nederlanden.
  
  
• Iedereen katholiek, straffen voor protestanten.
  
  
• Veel belasting voor eigen leger.
  
  
• Kooplieden moeten veel betalen -> voedsel wordt steeds duurder. 

Willem van Oranje

• Geboren in 1533 in Duitsland
  
  
• Stadhouder van 3 gewesten: Holland, Utrecht en Zeeland. 
  
  
• Legeraanvoerder
  
  
• Hij is tegen Filips II.
  
  
• Iedereen moet kunnen geloven
  wat hij wil. Tegen de aflaatverkoop.

Beeldenstorm

1566

• Boze protestanten vernielen overal kerken.
  
  
• Oneerlijk: veel mensen zijn arm en de kerk heeft veel geld. 
  
  
• Filips II is woedend. 

De opstand

• Er ontstaat een oorlog tussen de opstandelingen, de Geuzen en het Spaanse leger. 
  
  
• Het begin van de 80-jarige oorlog. 
  
  
• Willem van Oranje heeft de leiding vanuit Duitsland. 
  
  
• Soms winnen de Nederlanders, soms winnen de Spanjaarden.
  
  

Moord Willem van Oranje

• Filips II denkt dat de opstand stopt als Willem van Oranje dood is. 
  
  
• Wie hem doodt: 25.000 geldstukken.
  
  
• 1584 doodgeschoten door Balthazar Gerards. 
  
  
• Gerards wordt opgepakt en ter dood veroordeeld. 

Willem van Oranje

'Mijn ideaal lijkt werkelijkheid te worden!'

Het is 1576 en alle gewesten spreken af om samen tegen de Spaanse koning te vechten. En iedereen is vrij om zijn eigen godsdienst te kiezen. 

Maar...

Veel protestanten zijn het hier niet mee eens, ze vinden dat de Nederlanden Calvinistisch moeten worden. 

En ...

De katholieken in het zuiden willen graag dat hun gewesten katholiek blijven. Ze zijn bang dat ze toch onderdrukt zullen worden. Drie jaar later kiezen de zuidelijke gewesten toch voor Spanje. 

Tegenvaller

'Voor mij is dit een bittere tegenvaller. Ik wil geen verdeeldheid binnen de Nederlandse gewesten.'

Unie van Utrecht

De zeven noordelijke gewesten zetten de strijd voort. Ze sluiten in 1579 de Unie van Utrecht. Ze spreken drie dingen af:
1. Ze verdrijven de Spanjaarden

2. De gewesten blijven verder zelfstandig. 

3. Niemand kan om zijn geloof vervolgd worden.

Afbeelding samen bekijken: provincies noordelijk gewesten bespreken. 

Welke provincies horen er bij de zeven noordelijke gewesten?

Plakkaat van verlating

In 1581 besluiten de noordelijke gewesten dat Filips II niet langer hun landsheer is. In het 'Plakkaat van Verlating' schrijven ze dat een vorst er moet zijn voor een volk en niet andersom. Ze verklaren zichzelf onafhankelijk. 

Nu moeten ze op zoek naar een nieuwe koning. 

Willem van Oranje wordt door Filips II vogelvrij verklaard.
Wat wordt er bedoeld met 'vogelvrij?'

1. Dat Willem van Oranje wordt vrijgesproken
2. Dat Willem van Oranje zijn eigen gang mag gaan.
3. Dat Willem van Oranje moet worden vermoord.
4. Dat Willem van Oranje zo vrij als een vogel is.

Door wie werd Willem van Oranje vermoord?

Tot 1 minuut !!!!

 Maurits van Oranje

 In 1588 besluiten de gewesten om niet langer op zoek te gaan. De zoon van Willem van Oranje, Maurits, wordt tot stadhouder genoemd. Hij komt in dienst van de gewesten, krijgt de leiding over het leger, maar de gewesten blijven de baas.
Het begin van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Het oosten van de Republiek verloren

De zeven gewesten hebben beloofd om samen de Spanjaarden te verdrijven. Maar dan stapt stadhouder Rennenberg van Groningen en Overijssel uit de Unie. Rennenberg is katholiek en voelt zich meer thuis bij de Spanjaarden. Het oosten van de Republiek komt weer in Spaanse handen.

Veldtocht van Maurits

'We staan er niet goed voor. 

We komen steeds meer in  handen van Spanje. Onze soldaten hebben geen goede aanvoerder. Ik ga hier verandering in brengen.

 Daarom word ik aangewezen als veldheer.'

Tot 5.01 minuten. 

Welke van onderstaande taken nam van veldheer Maurits op zich?

1. Hij leerde soldaten marcheren en met geweren omgaan
2. Hij zorgde dat de soldaten goed loon kregen
3. Hij leerde ze loopgraven maken
4. Hij bracht ze discipline bij

In 1590 verovert Maurits met een list
(een slim plan) Breda. Hoe kwam hij Breda binnen?

Maurits veroverde meer..

'Samen met mijn neef Willem Lodewijk heb ik Breda veroverd. Daarna hebben we nog meer steden kunnen veroveren namelijk: Zuthpen, Nijmegen, Deventer, Steenwijk, Coevorden en Groningen. Later ook  steden in de Achterhoek en Twente. Het gebied tot de Duitse grens is weer in handen van de Republiek' 

Welke steden zijn er onder leiding van Maurtis nog meer veroverd? (Noem er twee)

Een belegerde stad

'Ja, je zult wel denken, hoe kreeg Maurits het voor elkaar om al die steden te veroveren. Ik deed dat door de steden te belegeren. 

Ik zal je vertellen wat dat precies was, belegeren...'

 

Voordat we een stad binnen vielen, stuurde ik spionnen de stad in om de voorraad graan en buskruit te bekijken. Als het beleg begon, werden er soldaten achter aarden wallen en schansen rondom de muren van de stad gelegerd. De stadspoorten werden afgesloten en de bewoners van de belegerde stad zaten gevangen. De bedoeling was om dan de stad uit te hongeren en zo tot overgave te dwingen. Om de bevolking bang te maken, werd de stad met kanonnen beschoten. De eerste weken was het voedsel vaak geen probleem. Steden hadden vaak een graanvoorraad, en er lopen voldoende dieren rond. Binnen de stadsmuren liggen ook veel boerderijen. Maar sl het eten opraakte, ging het mis.  De mensen leden honger, en er braken besmettelijke ziekten uit. Om het overgebleven voedsel werd vaak gevochten. Steeds meer inwoners wilden dan dat het beleg ophield. Als een stad zich vrijwillige overgaf, dan werd de stad meestal niet geplunderd of in brand gestoken. 

De stadhouder

• Prins Maurtis van Oranje
• Stadhouder van het gewest Holland.
• Rijkste gewest, dus: machtigste man.
• Baas van leger en vloot. 

Johan van Oldenbarnevelt

• Raadspensionaris 
• Belangrijkste bestuurder van het gewest Holland. 
• In de Staten-Generaal: meeste macht. 

Raadspensionaris en stadhouder

2 meningen

• Prins Maurits heeft geld nodig voor de oorlog tegen Spanje. Hij wil van Spanje winnen. 
• Van Oldenbarnevelt vindt dat er vrede moet komen. De oorlog is te duur. Dat is niet goed voor het land.  

12-jarige bestand

• Er wordt toch vrede gesloten.
• 1609: de Republiek en Spanje spreken af om 12 jaar niet te vechten. 
• Prins Maurits is boos. 

1619: Van Oldenbarnevelt wordt onthoofd

Na 12 jaar: de oorlog gaat door

1648: Vrede van Munster

Einde van de 80-jarige oorlog

https: